Το γύρο του διαδικτύου κάνει αυτές τις ημέρες η ιστορία για το «Φάντασμα του Κιέβου», έναν Ουκρανό πιλότο μαχητικού MiG-29 που υποτίθεται ότι κατέρριψε έξι ρωσικά αεροπλάνα και σύντομα έγινε λαϊκός ήρωας, αν και κανείς δεν γνωρίζει την πραγματική του ταυτότητα.…
 |
| Ψηφιακή απεικόνιση του «Φαντάσματος του Κιέβου» |
 |
| Στιγμιότυπο από το Βίντεο που δείχνει το «χτύπημα» στο ρωσικό αεροσκάφος (πηγή φωτο: Twitter) |
Σε ένα από τα
πιο γνωστά βίντεο, που κοινοποιήθηκε ευρέως, το «Φάντασμα του Κιέβου» κυνηγά
ένα ρωσικό αεροπλάνο και στη συνέχεια το χτυπά με πύραυλο.
Ακούγεται μάλιστα
μια φωνή να λέει στα ουκρανικά: «Υπάρχει ένα αεροπλάνο. Υπάρχει κι ένα
άλλο. Είναι έτοιμο να συντριβεί».
Στην
πραγματικότητα, το βίντεο είναι ένα απόσπασμα από το βιντεοπαιχνίδι Digital
Combat Simulator World. Μάλιστα το πρόσωπο που το ανέβασε στο youtube
αναφέρει ότι «αυτό το βίντεο είναι από το DCS», κάτι που δεν εμπόδισε αρκετούς
να το αναπαραγάγουν, ως «πραγματικό ντοκουμέντο» της δράσης του «Φαντάσματος
του Κιέβου».
Εκπρόσωπος της
εταιρείας που έφτιαξε το παιχνίδι επιβεβαίωσε στο πρακτορείο ειδήσεων Reuters
ότι το υλικό είναι πράγματι από το παιχνίδι.
Η αναπαραγωγή του fake news συνεχίστηκε και στο πλέον υψηλό επίπεδο.
Ο Πέτρο Ποροσένκο, ο πρόεδρος τη Ουκρανίας από το 2014 έως το 2019, δημοσίευσε στο Twitter μια φωτογραφία ενός πιλότου με κράνος σε ένα πιλοτήριο, προσδιορίζοντας το άτομο ως το «Φάντασμα του Κιέβου».
«Με τόσο δυνατούς υπερασπιστές», έγραψε, «η Ουκρανία σίγουρα θα κερδίσει!»
 |
| Η φωτο που ανέβασε ο Ποροσένκο |
Στην πραγματικότητα, η φωτογραφία δημοσιεύτηκε πριν από σχεδόν τρία χρόνια από το υπουργείο Άμυνας της Ουκρανίας. Ο πιλότος της φωτογραφίας κάνει δοκιμαστική πτήση με νέο κράνος. Έτσι, ακόμα κι αν αυτός είναι στην πραγματικότητα ο μυστηριώδης πιλότος, η φωτογραφία είναι παλιά.
Στη συνέχεια εμφανίστηκε το όνομα Βλαντιμίρ Αμπντόνοφ, ως ο μυστηριώδης πιλότος, ενώ κυκλοφόρησαν και και διάφορες φωτογραφίες που υποτίθεται ότι τον έδειχναν.
Μερικές από τις
φωτογραφίες σαφώς δεν είναι γνήσιες. Μάλιστα η …δουλειά έγινε τόσο
χοντροκομμένα που ακόμη και «δυτικά» ΜΜΕ όπως η Deutche Welle εξανέστησαν.
Το
γερμανικό δίκτυο, σε σχετικό του ρεπορτάζ έλεγξε ορισμένες φωτογραφίες με ένα
πρόγραμμα επεξεργασίας εικόνας, χρησιμοποιώντας τη μέθοδο της «ανάλυσης
θορύβου».
O ψηφιακός θόρυβος είναι ένα πρόβλημα – παρενέργεια που εμφανίζεται
με την μορφή «χιονιών» στην φωτογραφία.
Στη συγκεκριμένη περίπτωση, φαίνεται ότι ο ψηφιακός θόρυβος στο κεφάλι του πιλότου, στο διακριτικό που έχει στο δεξί χέρι του και στην ουκρανική σημαία στο βάθος είναι πολύ πιο έντονος (τα λευκότερα τμήματα) από ότι στην υπόλοιπη φωτογραφία, κάτι που δικαιολογείται μόνο αν έχουν επικολληθεί κομμάτια από άλλες φωτογραφίες, με διαφορετικό ψηφιακό θόρυβο.
 |
| Τα ίχνη της επεξεργασίας της φωτογραφίας |
Σύμφωνα με την DW, η ίδια φωτογραφία εμφανίστηκε στο διαδίκτυο πριν από χρόνια, αλλά με διαφορετικό κεφάλι, διαφορετικό σήμα στο χέρι και χωρίς σημαία στο βάθος. Η εικόνα προερχόταν από την Βασιλική Αεροπορία του Καναδά.
Με τον ίδιο τρόπο αποδεικνύεται ότι το κεφάλι έχει αντικατασταθεί στην παρακάτω φωτογραφία. Η αρχική εικόνα διανεμήθηκε από το Γενικό Επιτελείο των Ενόπλων Δυνάμεων της Ουκρανίας. Δείχνει τον πεσόντα πεζοναύτη Βιτάλι Σκακούν, στον οποίο απονεμήθηκε μετά θάνατον ο τίτλος «Ήρωας της Ουκρανίας» από τον Ζελένσκι, επειδή ανατίναξε μια γέφυρα για να σταματήσει την προέλαση ενός ρωσικού κομβόι αρμάτων μάχης.
 |
| Η ίδια φωτογραφία δύο φορές με δύο διαφορετικά κεφάλια |
 |
| «Έτσι υποδέχτηκαν το “Φάντασμα του Κιέβου” όταν έφτασε στη βάση» - γράφει ο Αργεντίνος δικηγόρος |
Εν κατακλείδι, όπως αποφαίνεται το δημοσίευμα της DW, η ύπαρξη του «Φαντάσματος του Κιέβου», του Ουκρανού πιλότου μαχητικών που κατέρριψε έξι ρωσικά αεροσκάφη, δεν μπορεί σε καμία περίπτωση να επιβεβαιωθεί.
Εν μέσω των ανησυχητικών πραγματικών εικόνων της εισβολής της Ρωσίας στην Ουκρανία τις τελευταίες ημέρες, εκατομμύρια άνθρωποι έχουν επίσης δει παραπλανητικές, χειραγωγημένες ή ψευδείς πληροφορίες σχετικά με τη σύγκρουση -τα fake news του πολέμου σε πλατφόρμες μέσων κοινωνικής δικτύωσης όπως το Facebook, το Twitter, το TikTok και το Telegram. Ένα παράδειγμα είναι αυτό το βίντεο με στρατιωτικά αεροσκάφη που δημοσιεύτηκαν στο TikTok, παλιά πλάνα αλλά με λεζάντα ως ζωντανό βίντεο της κατάστασης στην Ουκρανία.
 | |
| Στιγμιότυπο οθόνης βίντεο ψεύτικων ειδήσεων TikTok Παλιό υλικό, με ανανέωση ως “σημερινό” από την Ουκρανία. |
Τα οπτικά
μέσα,
λόγω της πειστικής τους δυνατότητας να τραβούν την προσοχή, είναι μια ιδιαίτερα
ισχυρή επιλογή για όσους θέλουν να παραπλανήσουν.
Όπου η δημιουργία, η επεξεργασία ή η κοινή χρήση μη αυθεντικού οπτικού
περιεχομένου δεν είναι σάτιρα ή τέχνη, αλλά έχει πολιτικο_οικονομικά κίνητρα.
Οι εκστρατείες παραπληροφόρησης στοχεύουν να αποσπάσουν την προσοχή, να μπερδέψουν, να χειραγωγήσουν και να σπείρουν αβεβαιότητα. Αυτή είναι μια κοινή στρατηγική για άκρως πολωμένα έθνη όπου κυριαρχούν οι κοινωνικοοικονομικές ανισότητες, η απαξίωση και η (fake)προπαγάνδα.
Πώς δημιουργείται και διαδίδεται αυτό το ψεύτικο περιεχόμενο, τι γίνεται για να
το απομυθοποιηθεί και πώς μπορείτε να διασφαλίσετε ότι δεν θα το “κολλήσετε”
μόνοι σας;
Οι πιο κοινές τεχνικές
παραποίησης έχουν να κάνουν με τη χρήση μιας υπάρχουσας φωτογραφίας ή
βίντεο και τον ισχυρισμό ότι –ενώ προέρχεται
από διαφορετική χρονική στιγμή ή άσχετο τόπο αποτελεί live «έκτακτη είδηση».
Αυτό δεν απαιτεί ειδικό λογισμικό ή τεχνικές δεξιότητες – απλώς ανεβάζεις ένα παλιό βίντεο μιας επίθεσης με πυραύλους πχ. και να το περιγράφεις ως νέο και «αποκλειστικό».
Μια άλλη επιλογή είναι να σκηνοθετήσεις δράσεις
ή γεγονότα παρουσιάζοντάς τα ως πραγματικότητα (πχ. τα κατεστραμμένα οχήματα
που η Ρωσία ισχυρίστηκε ότι βομβαρδίστηκαν από την Ουκρανία).
Η χρήση ενός συγκεκριμένου φακού μπορεί επίσης να αλλάξει την εμφάνιση της
σκηνής και μπορεί να χρησιμοποιηθεί για εξαπάτηση. Μια “σφιχτή” –κοντινή λήψη
ανθρώπων, για παράδειγμα, σε δυσκολεύει να μετρήσεις πόσοι ήταν σε ένα πλήθος,
σε σύγκριση με μια εναέρια λήψη.
Προχωρώντας παραπέρα, το Photoshop ή αντίστοιχο
λογισμικό μπορεί να κάνει «τα πάντα» να χρησιμοποιηθεί για την προσθήκη ή την
αφαίρεση ατόμων ή αντικειμένων από μια σκηνή ή για την αποκοπή στοιχείων από
μια φωτογραφία.
Ένα παράδειγμα προσθήκης αντικειμένου είναι η παρακάτω φωτογραφία, η οποία
υποτίθεται ότι δείχνει μηχανήματα κατασκευής έξω από ένα νηπιαγωγείο στην
ανατολική Ουκρανία. Το σατιρικό κείμενο που συνοδεύει την εικόνα παίζει με το
«διαμέτρημα των μηχανημάτων κατασκευής» …τρύπα στον τοίχο από βλήμα
Ένας απλός έλεγχος αποκαλύπτει ότι αυτή η εικόνα τροποποιήθηκε ψηφιακά για να
συμπεριλάβει το μηχάνημα. Αυτό το tweet θα μπορούσε να θεωρηθεί ως μια
προσπάθεια να υποβαθμιστεί η έκταση της ζημιάς που προέκυψε από μια επίθεση με
πυραύλους που υποστηρίζεται από τη Ρωσία και σε ένα ευρύτερο πλαίσιο για να
δημιουργήσει σύγχυση και αμφιβολίες ως προς την ακρίβεια άλλων εικόνων που
προέκυψαν από τη ζώνη σύγκρουσης.
 |
| Μια πραγματική εικόνα, με αλλαγή ημερομηνίας | ώρας |
Τι μπορώ να κάνω για αυτό;
Το site συμβουλεύει “διάφορα” …πέντε
απλά βήματα κλπ κλπ. εξετάστε τα μεταdata, μπορείτε να κάνετε λήψη του αρχείου και να
χρησιμοποιήσετε λογισμικό όπως το Adobe Photoshop ή το Bridge για να το
εξετάσετε, βέβαια όπως παραδέχεται οι πλατφόρμες μέσων κοινωνικής δικτύωσης
όπως το Facebook και το Twitter αφαιρούν τα μεταδεδομένα από φωτογραφίες και
βίντεο όταν ανεβαίνουν στους ισότοπους τους.
Σε αυτές τις περιπτώσεις, μπορείτε να δοκιμάσετε να ζητήσετε το αρχικό αρχείο ή
να συμβουλευτείτε ιστότοπους ελέγχου δεδομένων κλπ.
Εμείς προτείνουμε το πολύ απλό: Μην ασχολείσθε
καθόλου με τα παραπάνω, μην «τσιμπάτε» από δελεαστικές φωτο, μη «μασάτε»!
Η γνώση είναι δύναμη! KKE,
902.gr, Ριζοσπάστης
