“La speculazione edilizia” _ κερδοσκοπία της (αν)οικοδόμησης, το μαχητικό αριστούργημα του Italo Calvino

(Ριζοσπάστης _σήμερα)
Ανείπωτη τραγωδία στην Τουρκία και τη Συρία. Πολλές χιλιάδες οι νεκροί. Όχι μόνο - και κυρίως - από τον σεισμό! Γιατί εν έτει 2023, οι επιστήμες και η τεχνολογία έχουν δώσει τα εργαλεία για να εντοπίζονται με ακρίβεια τα σεισμικά ρήγματα, ποιες περιοχές κινδυνεύουν περισσότερο, πώς πρέπει να χτίζονται τα σπίτια, τα σχολεία, τα νοσοκομεία, για να μην κινδυνεύουν ανθρώπινες ζωές.
Κι όμως... Μέχρι τώρα, πάνω από 5.000 είναι οι νεκροί και οι εκτιμήσεις κάνουν λόγο για πάνω από 20.000! Ποιος είναι λοιπόν ο ένοχος γι' αυτά τα εγκλήματα;

Για άλλη μια φορά, μετά την καταστροφή, η συζήτηση εστιάζεται στο επίκεντρο, στο εστιακό βάθος, στην ενεργοποίηση των ρηγμάτων και κατά πόσο θα επηρεάσουν τη μία ή την άλλη περιοχή. Σοβαρά θέματα μεν, αλλά για το κύριο ούτε κουβέντα!
Και το κύριο είναι ότι δεν υπάρχει κανένα ολοκληρωμένο σχέδιο αντισεισμικής θωράκισης με κριτήριο την προστασία των λαϊκών στρωμάτων. Γιατί αυτή είναι η βασική αιτία για τους χιλιάδες νεκρούς μετά από έναν σεισμό.

Είναι η πολιτική που αντιμετωπίζει και την αντισεισμική προστασία με όρους «κόστους - οφέλους» για το κεφάλαιο και το κράτος του. Που καθορίζει το επίπεδο προστασίας με βάση τα συμφέροντα των μεγάλων επιχειρηματικών ομίλων, τα «δημοσιονομικά περιθώρια», και όχι με γνώμονα τις ανάγκες και την ασφάλεια της λαϊκής οικογένειας.

·      Είναι τραγικό να βλέπεις τις κυβερνήσεις Ελλάδας και Τουρκίας, σε μια πλειοδοσία δισεκατομμυρίων για ΝΑΤΟικούς εξοπλισμούς, να σκορπάνε τα λεφτά του λαού για F-16 και φρεγάτες, για την ενίσχυση της νοτιοανατολικής πτέρυγας του ΝΑΤΟ και της επιχειρησιακής ικανότητας των ΗΠΑ.

·      Να λένε με θράσος ότι το κάνουν για να προστατεύσουν τους λαούς τους, την ίδια στιγμή που τους αφήνουν εκτεθειμένους και απροστάτευτους, άλλοτε στον σεισμό, άλλοτε στον χιονιά και στις πλημμύρες. Με τη δικαιολογία μάλιστα ότι «δεν φτάνουν τα λεφτά» για έργα και σχέδιο κρατικής προστασίας και ότι αυτά υπερβαίνουν τις «αντοχές της οικονομίας».

Το έχουμε ζήσει και στη χώρα μας... Και παρά το γεγονός ότι ακόμα και τώρα, με αφορμή την Τουρκία, γίνεται συζήτηση για το ενδεχόμενο σεισμού και στην Ελλάδα, η κατάσταση είναι η εξής:

·      Το 75% - 80% των κτιρίων της χώρας έχουν χτιστεί πριν από το 1985, δηλαδή με βάση παλιούς αντισεισμικούς κανονισμούς (ή και καθόλου), αλλά οι κυβερνήσεις διαχρονικά αρνούνται στην πράξη να εφαρμόσουν ένα πρόγραμμα προσεισμικού ελέγχου και ενίσχυσης των κατασκευών αυτών όπου απαιτείται.

·      Το 1999, με αφορμή τον μεγάλο σεισμό με τους 143 νεκρούς, εξαγγέλθηκαν πρωτοβάθμιοι ταχείς οπτικοί έλεγχοι στα πάνω από 85.000 δημόσια και κοινωφελούς χρήσης κτίρια. Μέχρι σήμερα, 24 χρόνια μετά, δεν έχουν ολοκληρωθεί ούτε καν αυτοί! Και, βέβαια, ούτε λόγος και πρόβλεψη για ουσιαστικούς ελέγχους ώστε, για όσα κτίρια προκύψουν ανεπάρκειες, να γίνουν αναλυτική αποτίμηση της σεισμικής τους ικανότητας και σύνταξη μελέτης αποκατάστασης - ενίσχυσης.

·      Το 50% των σχολείων της χώρας είναι χτισμένα πριν από 25 - 30 χρόνια και παραπάνω, χρειάζονται σημαντικές ενισχύσεις και σταδιακά μεταστέγαση σε νέα σχολικά κτίρια. Παρ' όλα αυτά, οι κυβερνήσεις και τα συναρμόδια υπουργεία όχι μόνο δεν έχουν προχωρήσει σε ολοκλήρωση των ελέγχων και στις απαραίτητες παρεμβάσεις, αλλά επιπλέον «πέρασαν» με νόμους την αρμοδιότητα των σχολικών κτιρίων στους δήμους και έκοψαν κονδύλια από τον προϋπολογισμό!

Θα μπορούσε η κατάσταση να είναι σήμερα διαφορετική; Οι προϋποθέσεις υπάρχουν. Ομως το αστικό κράτος και η πολιτική των κυβερνήσεων, απολύτως εχθρικά και επικίνδυνα, αφήνουν απροστάτευτο τον λαό. Γιατί εύκολα μπορούν να δίνουν φοροαπαλλαγές στους εφοπλιστές και επιδοτήσεις στους ομίλους της Ενέργειας, αλλά δεν δίνουν φράγκο για την αντισεισμική, αντιπλημμυρική και αντιπυρική θωράκιση της χώρας.

Είναι μονόδρομος λοιπόν για τους εργαζόμενους να οργανώσουν την πάλη τους για διεκδίκηση της προστασίας της ζωής τους και της ζωής των παιδιών τους. Δεν μπορεί παρά να είναι ένα από τα βασικά κριτήρια που στις κάλπες πρέπει να καθορίσει την επιλογή.
Το δίλημμα είναι: 'Η παίζω τη ζωή του παιδιού μου κορόνα - γράμματα, ή την επομένη των εκλογών είμαι πιο δυνατός και παλεύω για μια καλύτερη ζωή!

Και σ' αυτόν τον αγώνα το ΚΚΕ έχει πάρει θέση. Είναι εκεί τώρα και θα είναι και μετά τις εκλογές.

 

Η οικοδομική κερδοσκοπία στην Ιταλία γνώρισε τη μέγιστη περίοδο επέκτασής της σε αντιστοιχία με την οικονομική άνθηση, όπως μας λέει ο συγγραφέας. Μια ιστορία από τα παλιά, που μέσα από δυσδιάκριτα “παράνομα” πολιτικο_μαφιόζικα κυκλώματα, άλλαξε σε μεγάλο βαθμό τα χαρακτηριστικά μεγαλουπόλεων και χωριών στη γειτονική Ιταλία.

Ο Italo Calvino έγραψε το σύντομο μυθιστόρημά του το 1961 με την ιστορία του Quinto Anfossi στη Λιγουρία τη 10ετία του 1950: μια Λιγουρία που δεν περιγράφεται ποτέ ρητά, δεν κατονομάζεται –όχι τυχαία γιατί αφορά, όλες τις περιοχές και κάθε γωνιά της ξεχωριστά και που επιβιώνει ακόμη στη χώρα. Από την κατακραυγή της πρώτης μεταπολεμικής περιόδου μέχρι τους ιδιοκτήτες των κτιρίων της Ρώμης σήμερα, η Ιταλία –ως αστικό κράτος (βλ Μαρξ αστική γαιοπρόσοδος - οικονομική αντίληψη του χώρου στις καπιταλιστικές κοινωνίες όπου δεν αποτελεί μια αυθύπαρκτη και αντικειμενική οντότητα αλλά ευκαιρία για αξιοποίηση των χαρακτηριστικών του για οικονομικό όφελος της άρχουσας τάξης) είναι χώρα κερδοσκοπίας.

Κάποιοι που την καταδικάζουν, εκείνα τα χρόνια, θάβονταν “συμβολικά” –συνήθως ζωντανοί στα μπετά θεμελίωσης των μεγάλων κατασκευαστικών ομίλων.

Με αιχμηρή πένα

Η πόλη Rapallo της Λιγουρίας έχει γίνει γνωστή στην ιστορία για τον προαναφερθέντα όρο. Λέξη που μπήκε στο λεξικό της εποχής, γιατί αυτό που γινόταν στην πόλη της Ριβιέρα, λίγα χιλιόμετρα από το Πορτοφίνο, μαρτυρούσε περισσότερο από κάθε άλλη το φαινόμενο που περιγράφει ο Καλβίνο στο μυθιστόρημά του. Ένα μυθιστόρημα που βάζει τον πρωταγωνιστή Quinto μπροστά στην αναπόφευκτη μοίρα των επιχειρηματιών την εποχή της άνθησης: έχοντας εγκαταλείψει την ηθική και την πνευματική δέσμευση, ο Quinto ξεκινά μια συνεργασία με έναν ντόπιο οικοδόμο, μπαίνοντας στη δίνη των αδειών και των αμνηστιών που κατέστρεφαν καθημερινά το πατριμόνιο και την καθημερινή ζωή της Λιγουρίας. Μια εικασία που πληρώνεται ακριβά και σήμερα, όταν η θάλασσα, ο ουρανό ή το νερό προσπαθούν να πάρει πίσω τη γη που έχει αφαιρέσει το ανθρώπινο μπετόν. Μια μερική, αλλά πολύ σημαντική, εξήγηση του γιατί η Λιγουρία και όλη η βόρεια Ιταλία πληρώνει σήμερα τόσο υψηλό τίμημα για τα προβλήματα που σχετίζονται με τα καιρικά φαινόμενα (ο απόηχος αυτής της μάστιγας φτάνει μέχρι και την πλημμυρισμένη Βενετία).

Χτίζοντας κερδοσκοπικά

Χιλιάδες –εκατοντάδες χιλιάδες τα στρέμματα πρασίνου που χάθηκαν και χάνονται, οργανωμένα -μέσα από τις λεγόμενες “αναπλάσεις” και “παράνομα”.
Στοιχεία που χαράζουν σε μεγάλο βαθμό τη γραμμή της συνέχειας, όσον αφορά την οικοδομική κερδοσκοπία: Ένα κράτος που είχε ιστορικούς νόμους, όπως οι “αμνηστίες” (Νομιμοποίηση αυθαίρετων κατασκευών) Μπερλουσκόνι (Berlusconi-Radice το '94  & Berlusconi-Lunardi το 2003) αλλά και του “αριστερού” Ματέο Σαλβίνι το 2019.
Μην πάμε όμως μακριά: διαχρονικά όλες οι δικές μας κυβερνήσεις έπραξαν ακριβώς το ίδιο

Η πιο τραγική κατάσταση όμως είναι –ίσως στη πρωτεύουσα Ρώμη την πόλη που “έφαγε” τον περισσότερο χώρο (στοιχεία Ispra 2018), καταπίνοντας σε μπετόν, κυριολεκτικά “άπειρα” εκτάρια γης εκ των οποίων 76% πράσινο. Η ίδια Ρώμη που ιστορικά συνυπάρχει με τρεις φιγούρες εξουσίας: Δήμο, Δημόσιο και ιδιοκτήτες κτιρίων, μια εικόνα διάσημη, σχεδόν φολκλορική. Αν συγκρίνουμε έναν χάρτη της Ρώμης σήμερα (αυτό που λέμε γενικό πολεοδομικό με αυτόν που είχε προβλεφθεί από το γενικό σχέδιο του 2008 (σαράντα χρόνια μετά το προηγούμενο), υπάρχουν ελάχιστα που ταιριάζουν. Αντίθετα, υπάρχουν χιλιάδες φάκελοι με αλλαγές, παραλλαγές, προσαρμογές, σε έναν σχεδιασμό που κατάντησε απλά εισπρακτικός.

Ωστόσο, ο Claudio Cianca, ένας βουλευτής και αντιφασίστας παρτιζάνος που, στη μεταπολεμική περίοδο, προσπάθησε να αντιμετωπίσει την παράνομη δραστηριότητα στην χιλιόχρονη πόλη, το γνώριζε επίσης: το 1956, για παράδειγμα, πολέμησε για να σταματήσει ένα γενικό γιουρούσι (μεταξύ άλλων την κατασκευή του Hilton στην περιοχή Monte Mario).

Ο Ίταλο Καλβίνο στην “κερδοσκοπία των Εργολάβων” αντί για όνομα της πόλης που περιγράφει βάζει τρία αστέρια (***), αλλά στη γαλλική έκδοσή του τα αντικαθιστά με το πραγματικό όνομα «Σαν Ρέμο».

Λίγα χρόνια μετά – 1963 ο Φραντσέσκο Ρόζι γυρίζει, με το βλέμμα στραμμένο στον Καλβίνο το “Le mani sulla città”, Χέρια πάνω από την Πόλη _ασπρόμαυρο με τον Ροντ Στάιγκερ στο ρόλο του εργολάβου Εντοάρντο Νότολα, Σάλβο Ραντόνε και Γκουίντο Αλμπέρτι – Τιμήθηκε με το Χρυσό Λιοντάρι στο Φεστιβάλ της Βενετίας.

Πρόκειται για ταινία πολιτικής στράτευσης όπου η λέξη “πολιτική” εννοείται και ως σχέση με το καπιταλιστικό ιδεώδες της πόλης_polis και τα δήθεν δικαιώματα του πολίτη, καταγγελία-καταπέλτης της κερδοσκοπίας στη γη (Ιταλία της 10 του 1960 με παραδείγματα από τη Νάπολη, τόπο καταγωγής του Ρόζι).
Δεν είναι τυχαίο πως το όνομα της πόλης ακούγεται μόνο μια δυο φορές προς τη μέση της ταινίας _όχι τυχαία αλλά για να οδηγήσει τον θεατή σε ένα αυτοπροσδιορισμό, αφού τα τάτσι-μίτσι-κότσι, κεφαλαίου, πολιτικών, οργανωμένου εγκλήματος, αστικών θεσμών και “αθώου” είναι κοινός τόπος.
α (Ιταλικά: Le mani sulla città) είναι μια δραματική πολιτική ταινία Ιταλικής παραγωγής του 1963 σε σκηνοθεσία Φρανσίσκο Ρόσι και σενάριο των Φρανσίσκο Ρόσι, Ραφαέλε Λα Κάπρια και Έντσο Φορσέλλα. Πρωταγωνιστούν οι Ροντ Στάιγκερ.

Νάπολη. Στις αρχές 10ετίας 1960 σε μια υποβαθμισμένη γειτονιά της καταρρέει μια παλιά πολυκατοικία, λόγω των εργασιών στο γειτονικό εργοτάξιο, με αποτέλεσμα νεκρούς και τραυματίες. Υπεύθυνος αυτής της καταστροφής θεωρείται ο εργολάβος Εντοάρντο Νοτόλα, δημοτικός σύμβουλος της δεξιάς που διοικεί την πόλη. Αρχίζουν οι δικαστικές έρευνες στις οποίες εμπλέκεται άμεσα, για να διαπιστωθούν οι αιτίες και να αποδοθούν οι ευθύνες, όμως τα έγγραφα και οι τυπικές διαδικασίες που τον αφορούν αποδεικνύονται όλα σύννομα και τελικά κανείς δεν διώκεται. Καθώς το όνομα του εργολάβου έχει «λερωθεί», το κόμμα στο οποίο ανήκει, τον αποσύρει από τη λίστα των επερχόμενων εκλογών. Όμως ο Νοτόλα αποδεικνύεται ότι είναι ένας ακόμη αστός αδίστακτος επιχειρηματίας που δεν θέλει να χάσει την εξουσία και τα προνόμια που του παρέχει η θέση του στο Δήμο και χρησιμοποιεί όσα μέσα διαθέτει, “θεμιτά” και αθέμιτα, για να επανεκλεγεί. Αλλάζοντας πολιτικό κόμμα, μετακινούμενος πολιτικά στο κέντρο, όχι μόνον θα καταφέρει να επανεκλεγεί, αλλά θα παραμείνει και στη θέση εξουσίας που κατείχε… κι όλα καλά!,

Ο Ίταλο Καλβίνο (Italo Calvino‎, 15-Οκτ-1923 | 19- Σεπ-1985) πεζογράφος, δοκιμιογράφος, δημοσιογράφος και πολλά άλλα είναι ένας από τους σημαντικότερους Ιταλούς λογοτέχνες του 20^ού αιώνα.
Γιος βοτανολόγων, γεννήθηκε στο Santiago de Las Vegas (Σαντιάγο δε Λας Βέγκας στην Κούβα, λίγο έξω από την Αβάνα) αλλά σε νεαρή ηλικία εγκαταστάθηκε με τους γονείς του στην Ιταλία. Ήταν, Μάριο κι Εβελίνα (Μαμέλι) και αδερφός του Φλοριάνο, σπουδαίου γεωλόγου.

Εγκαταστάθηκαν στο Σαν Ρέμο της ιταλικής Ριβιέρα, για περίπου 20 χρόνια. Συναντήθηκε κι έγινε φίλος, με τον σοσιαλιστή (του PSI –ιταλικού σοσιαλιστικού κόμματος) Σκάλφαρι, μετέπειτα πολιτικό κι ιδρυτή της εφημερίδας La Republica.
Το 1941 μετακομίζει στο Τορίνο αφού πέρασε κάποιο διάστημα και στο Μιλάνο.
Το 1943 μπαίνει στους κομουνιστές παρτιζάνους, στην ταξιαρχία Γαριβάλδι και (μαζί με τον Σκάλφαρι) δημιουργούνε το ΜUL (Πανεπιστημιακό Φιλελεύθερο Κίνημα).

Στη συνέχεια γίνεται μέλος του κομμουνιστικού κόμματος.

Το 1947 αποφοιτά από το Πανεπιστήμιο του Τορίνο και με τον Γιόζεφ Κόνραντ δουλεύουν στην L' Unitá (όργανο του PCI_ΚΚ Ιταλίας). Παράλληλα μπαίνει στον εκδοτικό οίκο Einaudi (Εϊνάουντι) όπου εργάζονται επίσης οι προοδευτικοί λογοτέχνες Νορμπέρτο Μπόμπιο, Νατάλια Γκίνσμπουργκ, Τσέζαρε Παβέζε, Έλιο Βιτορίνι κά. Με τον τελευταίο ιδρύει το εβδομαδιαίο Il Polytecnico, περιοδικό τέχνης, του πανεπιστημίου, αφήνει όμως και τον εκδοτικό για να ασχοληθεί πιο εντατικά με την Unitá και με τη νέα κομμουνιστική εφημερίδα Rinascita (δισεβδομαδιαίο περιοδικό συνέχεια του ομώνυμου του Γκράμσι).
Το 1950 συνεργάζεται ξανά με τον Einaudi κι αναλαμβάνει υπεύθυνος του λογοτεχνικού τμήματος. Επισκέπτεται τη Σοβιετική Ένωση.

Το 1952 γράφει, μαζί με τον Τζόρτζιο Μπαζάνι στο μαρξιστικό εβδομαδιαίο περιοδικό Botteghe Oscure.
Το 1957 αφήνει το κομμουνιστικό κόμμα και το γράμμα της παραίτησής του δημοσιεύεται στην Unitá. Επισκέπτεται τις ΗΠΑ όπου παραμένει για 6 μήνες, κυρίως στη Νέα Υόρκη, ύστερα από πρόσκληση του ιδρύματος Φορντ. Εντυπωσιάζεται από τον Νέο Κόσμο.
Ύστερα από λίγα χρόνια παντρεύεται τη Έσθερ Σίνγκερ, που 'χε γνωρίσει στις ΗΠΑ κι ο γάμος γίνεται στην Αβάνα, στη διάρκεια ενός ταξιδιού στην γενέτειρά του όπου συνάντησε και τον Ερνέστο Τσε Γκεβάρα. Επιστρέφοντας στην Ιταλία συνεργάζεται εκ νέου με τον Einaudi, εκδίδει τα "Κοσμοκωμικά" και δημιουργεί την OULiPo (OUvroir de Litterature Potentielle).

Στον Γαλλικό Μάη του 1968 γνωρίζει κι επηρεάζεται από τον Ρεημόν Κενώ, ενώ έρχεται σε επαφή και με τους Ρολάν Μπαρτ και Κλωντ Λεβί-Στρως. Σχηματίζει επίσης επαφές με αξιοσημείωτες εμπειρίες, στη Σορβόνη κι ενδιαφέρεται για τους κλασικούς, Λουντοβίκο Αριόστο, Ονορέ ντε Μπαλζάκ, Δάντη, Ιγνάτιο Λογιόλα, Θερβάντες, Σαίξπηρ, Συρανό Ντε Μπερζεράκ και Τζιάκομο Λεοπάρντι.
Το 1973 διατηρεί την επαφή με την Ιταλία, γράφοντας νουβέλες για την ιταλική έκδοση του περιοδικού Playboy και για την (δεξιά) εφημερίδα Κοριέρε Ντε Λα Σέρα.
Το 1975 γίνεται επίτιμο μέλος της Αμερικανικής Ακαδημίας και την επόμενη χρονιά κερδίζει το βραβείο για την Ευρωπαϊκή Λογοτεχνία. Επισκέπτεται Ιαπωνία και Μεξικό, καθώς επίσης κι αρκετές αμερικάνικες πόλεις, δίνοντας διαλέξεις. Το 1981 κερδίζει το γαλλικό παράσημο της Λεγεώνας της Τιμής.

Στις 19 Σεπτέμβρη 1985 πεθαίνει στη Σιένα, στο παλιό νοσοκομείο της Αγίας Μαρίας Σκάλα, σε ηλικία μόλις 62 ετών.

Από τα βιβλία του που κυκλοφορούν στην χώρα μας, ξεχωρίζουμε

·       Il visconte dimezzato (Ο διχασμένος υποκόμης, 1952) ― "ΟΔΥΣΣΕΑΣ"

·       Il barone rampante (Ο αναρριχώμενος βαρώνος, 1957) ―"ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗ"

·       Il cavaliere inesistente (Ο ανύπαρκτος ιππότης, 1959) ― "ΠΟΣΕΙΔΩΝΑΣ"

·       Gli amori difficili (Οι δύσκολοι έρωτες, 1970, διηγήματα) ― "ΑΣΤΑΡΤΗ"

·       Le citta invisibili (Οι αόρατες πόλεις, 1972) ― "ΟΔΥΣΣΕΑΣ"

·       La giornata di uno scrutatore (Η μέρα ενός εκλογικού αντιπροσώπου), 2012 (επανέκδοση) από τις Εκδόσεις Κριτική

“Φαινόμενο” (;) Bauhaus: μια ταξική θεώρηση
Ο άγνωστος —γνωστός Le Corbusier και η σύγχρονη πόλη

Μαρξ διαφορική γαιοπρόσοδος

 

 

 

 

Η ιστορική για την πορεία του ΚΚΕ 12η Πλατιά Ολομέλεια της ΚΕ (1968)

                            Βουδαπέστη 5-15 Φλεβάρη του 1968

Η 12^η Ολομέλεια είχε δύο θέματα να συζητήσει. Την κατάσταση στην Ελλάδα και τα καθήκοντα του Κόμματος και τα οργανωτικά ζητήματα (δράση φραξιονιστικής ομάδας). Το δεύτερο ζήτημα σχετιζόταν με την ανάγκη επανασύστασης των Οργανώσεων του ΚΚΕ που είχαν διαλυθεί με τις Αποφάσεις της 8ης Ολομέλειας του 1958 και του 8ου Συνεδρίου του 1961.

Οι Αποφάσεις αυτές είχαν αποδειχτεί καταστροφικές και ήδη από την 11η Ολομέλεια του 1967 είχε παρθεί Απόφαση για την επανασύσταση των Οργανώσεων. Μια οπορτουνιστική ομάδα δρούσε φραξιονιστικά ενάντια στην εφαρμογή της Απόφασης, προωθώντας αντί για συγκρότηση Οργανώσεων του ΚΚΕ τη συγκρότηση οργανώσεων της ΕΔΑ.

        Στη 12^η Ολομέλεια το ΚΚΕ διασπάστηκε και τυπικά.

Επί της ουσίας το Κόμμα ήταν ήδη διασπασμένο καιρό πριν, αρχίζοντας από την ΚΕ και το Πολιτικό της Γραφείο.

Η αποχώρηση - διάσπαση συντελέστηκε στο 2ο θέμα της Ολομέλειας, όπου αποφασίστηκε η καθαίρεση τριών μελών του ΠΓ (Παρτσαλίδη - Ζωγράφου - Δημητρίου), επειδή ηγούνταν οργανωμένης φραξιονιστικής ομάδας. Γεγονός που συνοδεύτηκε με την αποχώρηση απ' αυτήν την Ολομέλεια 7 τακτικών μελών της ΚΕ, 7 αναπληρωματικών και 3 της Κεντρικής Εξελεγκτικής Επιτροπής.

Αμέσως μετά, οι διαφωνούντες κατέλαβαν το ραδιοφωνικό σταθμό «Η Φωνή της Αλήθειας» και μετέδωσαν το μήνυμά τους, ενώ στις 19 Μάρτη 1968 έκλεψαν μεγάλο μέρος του Αρχείου του ΚΚΕ, που βρισκόταν στο Σιμπίου της Ρουμανίας. Νωρίτερα, πήραν τα βιβλία που υπήρχαν στο γραφείο της Επιτροπής Διαφώτισης. Το κλεμμένο Αρχείο μεταφέρθηκε στη Γιουγκοσλαβία και αργότερα στην Ελλάδα, ενώ στη συνέχεια δόθηκε στα ΑΣΚΙ, όπου βρίσκεται μέχρι σήμερα.

Μετά από ένα διάστημα, οι αποχωρήσαντες πρωτοστάτησαν στη συγκρότηση νέου κόμματος, με το όνομα «ΚΚΕ εσωτερικού», ενώ ονόμασαν το ΚΚΕ προβοκατόρικα «ΚΚΕ εξωτερικού», δηλαδή έξωθεν υποκινούμενο.

Σύντομο χρονικό

Οι συνθήκες στις οποίες πραγματοποιήθηκε η 12η Πλατιά Ολομέλεια ήταν για το ΚΚΕ εξαιρετικά δύσκολες. Χιλιάδες μέλη και στελέχη του είχαν συλληφθεί από τη στρατιωτική χούντα, που επικράτησε 10 μήνες νωρίτερα (21 Απρίλη 1967), ενώ το ΚΚΕ βρισκόταν δίχως Κομματικές Οργανώσεις.

Το κυριότερο πρόβλημα, όμως, ήταν το γεγονός ότι το ΚΚΕ κινούνταν πλέον με τη στρατηγική των σταδίων, που καθόριζε ως πρώτο στάδιο της επανάστασης στην Ελλάδα μια αντιιμπεριαλιστική - δημοκρατική αλλαγή, η οποία θα μετεξελισσόταν στην πορεία σε σοσιαλιστική (δεύτερο στάδιο).

Ταυτόχρονα, έθετε ως ακόμα πιο άμεσο πολιτικό στόχο (μίνιμουμ πρόγραμμα) το σχηματισμό μιας πατριωτικής - δημοκρατικής κυβέρνησης, που θα συνέβαλε στη συγκέντρωση δυνάμεων ώστε να πραγματοποιηθεί το πρώτο στάδιο της δημοκρατικής επανάστασης.

Επρόκειτο για την πολιτική της συμμαχίας των «δημοκρατικών δυνάμεων», προκειμένου να φύγει από τη διακυβέρνηση η «δεξιά» (ΕΡΕ), που είχε ηγέτη τον Κωνσταντίνο Καραμανλή.

Με βάση αυτήν τη γραμμή, το ΚΚΕ είχε γίνει από το 1961 ουρά της Ενωσης Κέντρου, που είχε ηγέτη τον Γεώργιο Παπανδρέου.

Το ΚΚΕ επιδίωκε συμμαχία με αυτό το αστικό κόμμα, καθώς θεωρούσε δυνάμεις του εκφραστές της λεγόμενης εθνικής αστικής τάξης (πατριωτικής), την οποία διαχώριζε από την υπόλοιπη αστική τάξη, που την ονομάτιζε ξενόδουλη.

Πρέπει να σημειωθεί εδώ ότι η στρατηγική των σταδίων είχε την αφετηρία της στα χρόνια του μεσοπολέμου και δεν αφορούσε μόνο το ΚΚΕ, αλλά το Διεθνές Κομμουνιστικό Κίνημα.

Επιπλέον, όταν συγκλήθηκε η 12η Ολομέλεια, βάραινε αρνητικά το γεγονός ότι η ηγεσία του ΚΚΕ δεν είχε προβλέψει το προετοιμαζόμενο από τους συνταγματάρχες πραξικόπημα και επομένως δεν είχε προσπαθήσει να πάρει τα απαιτούμενα μέτρα για να υπάρξει οργανωμένη λαϊκή αντίδραση στην επιβολή της στρατιωτικής δικτατορίας.

Η επιβολή της στρατιωτικής δικτατορίας άλλαξε μια σειρά από τα έως τότε δεδομένα, αφού η απουσία Κομματικών Οργανώσεων του ΚΚΕ διευκόλυνε τα χτυπήματα της δικτατορίας, ενώ έκανε ακόμα πιο δύσκολη την ανασυγκρότηση του εργατικού - λαϊκού κινήματος, παράλληλα έπαψε να είναι νόμιμη και η ΕΔΑ.

Σε αυτές τις συνθήκες, μεγάλο μέρος των στελεχών του ΚΚΕ συνειδητοποίησαν το μέγεθος του προβλήματος που είχε δημιουργηθεί από τη διάλυση των Κομματικών Οργανώσεων.

Και τάχθηκαν υπέρ της συγκρότησής τους, ερχόμενοι σε σύγκρουση με άλλα στελέχη, δίχως ωστόσο να βλέπουν αυτοκριτικά τις επιλογές της 6ης και της 7ης Ολομέλειας (1956-1957), που ήταν καθοριστικές για τη μετέπειτα πορεία του Κόμματος, αλλά και την προβληματική στρατηγική του.

Εκτιμήσεις

Το ΚΚΕ, σε ντοκουμέντα του και ως καταστάλαγμα συλλογικών διαδικασιών, έχει επανειλημμένα εκτιμήσει ότι η 12η Πλατιά Ολομέλεια της ΚΕ είναι ένα από τα ιστορικής σημασίας γεγονότα στην υπερεκατοντάχρονη διαδρομή του. Θα ήταν τελείως διαφορετική η πορεία του (τότε διακυβευόταν ακόμα και η ύπαρξή του ως ΚΚ), αν δεν είχε επέλθει ρήξη των κομμουνιστικών δυνάμεων με τον αναθεωρητισμό - οπορτουνισμό. Η 12η Ολομέλεια διαδραμάτισε θετικό ρόλο, γιατί:

1. Έβαλε τις βάσεις για την ιστορική συνέχεια του ΚΚΕ, για την οργανωτική του αυτοτέλεια.
2. Έφερε στην πρώτη γραμμή την υπεράσπιση των αρχών του μαρξισμού - λενινισμού και του προλεταριακού διεθνισμού.
3. Μέσω της ανασυγκρότησης των Κομματικών Οργανώσεων και της συγκρότησης, στη συνέχεια, της ΚΝΕ, ανακόπηκε η φθίνουσα οργανωτική πορεία του ΚΚΕ και πολλοί νέοι κομμουνιστές εντάχθηκαν στο ΚΚΕ και συνέβαλαν στην άνοδο του αντιστασιακού κινήματος ενάντια στη δικτατορία των συνταγματαρχών. Εξάλλου, με τις Αποφάσεις της 12ης Ολομέλειας συμπαρατάχθηκε η μεγάλη πλειοψηφία των πολιτικών κρατουμένων και των πολιτικών προσφύγων και σε μια πορεία η πλειοψηφία των μελών και οπαδών της ΕΔΑ.

Κοντά έξι δεκαετίες τώρα (55 χρόνια φέτος) η σειρά των γεγονότων που οδήγησαν στη 12^η Ολομέλεια παρουσιάζεται από τις οπορτουνιστικές - σοσιαλδημοκρατικές δυνάμεις ως κορυφαία σύγκρουση «ανανεωτικών και δογματικών», όπου οι πρώτοι υποτίθεται ότι έφεραν έναν αέρα «κάθαρσης» του ΚΚΕ και ευρύτερα του κομμουνιστικού κινήματος, ενώ οι δεύτεροι παρέμεναν αγκυλωμένοι σε ξεπερασμένα δόγματα και πρακτικές. Μάλιστα, έφτασαν να ισχυρίζονται ότι τα σοσιαλιστικά κράτη ανατράπηκαν επειδή δεν υιοθέτησαν έγκαιρα τα «ανανεωτικά» μηνύματα του «ΚΚΕ εσωτερικού», του Ιταλικού ΚΚ, του Γαλλικού ΚΚ, του Ισπανικού ΚΚ κ.ά., όπως του Ντούμπτσεκ στην Τσεχοσλοβακία.

Συνακόλουθο είναι το κατηγορώ τους ότι το ΚΚΕ ήταν «όργανο της Μόσχας», ενώ οι ίδιοι πάσχιζαν για έναν διεθνισμό που θα διέπεται από την αρχή της μη επέμβασης κάθε ΚΚ στα εσωτερικά του άλλου. Βέβαια, ποτέ δεν εξήγησαν πόσο συνεπείς ήταν αυτές οι διακηρύξεις με την πρακτική τους να υπεξαιρέσουν το Αρχείο του ΚΚΕ με τη συνδρομή της ρουμανικής αστυνομίας. Και φυσικά, δεν θα είχαν κανένα πρόβλημα αν το ΚΚΣΕ είχε πάρει το μέρος τους το 1968, όπως ζητούσαν επιδιώκοντας συνάντηση με τη σοβιετική ηγεσία. Ακόμα, δεν είχαν κανένα πρόβλημα και το 1956 (6η Ολομέλεια), προκειμένου να ανατραπεί το λεγόμενο «ανώμαλο εσωκομματικό καθεστώς» που δήθεν είχε επιβάλει στο ΚΚΕ ο Ν. Ζαχαριάδης. Το «ανώμαλο καθεστώς» και η «προσωπολατρία» αποτέλεσαν το πρόσχημα για τη δεξιά οπορτουνιστική στροφή του Κόμματος.

Το 9^ο Συνέδριο του ΚΚΕ (1973), συζητώντας για την κατάσταση στο Κόμμα πριν και μετά τη 12η Ολομέλεια του Φλεβάρη του 1968, για την ύπαρξη και δράση στις γραμμές του της συγκεκριμένης φραξιονιστικής οπορτουνιστικής ομάδας, κατέληξε σε εκτιμήσεις ως προς τις αιτίες της εμφάνισης και ανάπτυξής της στις γραμμές του Κόμματος, παίρνοντας ως αφετηρία την 8η Ολομέλεια της ΚΕ του 1958 και την Απόφασή της να διαλύσει τις παράνομες Κομματικές Οργανώσεις στην Ελλάδα και να διαχυθούν μέσα στην ΕΔΑ.

Αναφέρει χαρακτηριστικά:

«Τόσο η απόφαση της 8ης Ολομέλειας (1958), όσο και η απόφαση του 8ου Συνεδρίου (1961) στο κομματικό πρόβλημα, αποτελούν θεμελιακό λάθος. Σήμαιναν τη διάλυση των Κομματικών Οργανώσεων. Με τις αποφάσεις αυτές το κόμμα διαλύθηκε μέσα στην ΕΔΑ, που ήταν συνασπισμός αριστερών δυνάμεων.
Η διάλυση και η μακρόχρονη απουσία Κομματικών Οργανώσεων είχε σοβαρότατες συνέπειες σ' όλους τους τομείς της δράσης, ιδεολογικό, πολιτικό και οργανωτικό, στην ανάπτυξη του εργατικού και δημοκρατικού κινήματος, στην ίδια την οικοδόμηση του Κόμματος.
(...) Η απουσία Κομματικών Οργανώσεων στα εργοστάσια, στις επιχειρήσεις, στα δημόσια ιδρύματα, στις ένοπλες δυνάμεις, δεν επέτρεπε στο Κόμμα να δημιουργεί στενούς δεσμούς με την εργατική τάξη και τους άλλους εργαζόμενους».

Στον πρόλογο του Δοκιμίου Ιστορίας του ΚΚΕ Β' τόμος, 1949-1968, έκδοση 2011, αναφέρεται επίσης χαρακτηριστικά γι' αυτήν την περίοδο: «Η ελλιπής και με αντιφάσεις προσπάθεια της ηγεσίας του Κόμματος, να βγάλει συμπεράσματα από την πάλη στη δεκαετία 1940, ανακόπηκε το 1956 με τη δεξιά οπορτουνιστική στροφή. Από εκεί και πέρα οι δυνάμεις που κυριάρχησαν, αφού πρώτα προχώρησαν στη διάλυση των Κομματικών Οργανώσεων και στην ένταξη των κομματικών μελών στην ΕΔΑ, οδήγησαν το ΚΚΕ στο 8ο Συνέδριο (1961), ενώ η διαπάλη στις γραμμές του διαρκώς οξυνόταν, όχι μόνο λόγω της αντίδρασης κομματικών δυνάμεων στις αποφάσεις των 6ης, 7ης και 8ης Ολομελειών της ΚΕ (1956, 1957 και 1958 αντίστοιχα), αλλά και λόγω της ανάπτυξης νέων αναθεωρητικών και οπορτουνιστικών ρευμάτων. Αποκορύφωμα της σύγκρουσης ήταν η 12η Πλατιά Ολομέλεια της ΚΕ το 1968. Σε αυτή, το λεγόμενο οργανωτικοπολιτικό πρόβλημα επιλύθηκε θετικά και άρχισε η οργανωτική ανασυγκρότηση του ΚΚΕ, καθώς και μια νέα περίοδος στην Ιστορία του».

Οργανωτική ανασυγκρότηση

Η διάσπαση του 1968 ήταν αναπόφευκτη για τη συνέχεια του ΚΚΕ, αφού ο αναθεωρητισμός σε αυτό είχε φτάσει σε πλήρη ωρίμανση και οργανωμένη έκφραση.

Μετά από τη 12η Ολομέλεια ήρθε στην πρώτη γραμμή η διακήρυξη της υπεράσπισης των αρχών του μαρξισμού - λενινισμού και του προλεταριακού διεθνισμού, παρ' όλες τις αντιφάσεις που συνέχιζε να περιέχει η στρατηγική του ΚΚΕ.

Ήταν ιστορικής σημασίας το γεγονός ότι η πλειοψηφία του καθοδηγητικού οργάνου συσπειρώθηκε με βάση την ανάγκη να ανασυγκροτηθούν και να δημιουργηθούν ισχυρές Κομματικές Οργανώσεις, πρώτα απ' όλα στους χώρους που βρισκόταν η εργατική τάξη.

Έχει σημασία να τονιστεί ακόμα ότι με αυτήν την απόφαση η πλειοψηφία της καθοδήγησης του ΚΚΕ έδειξε πως διατηρούσε αντανακλαστικά απόκρουσης του «ευρωκομμουνιστικού», αναθεωρητικού και οπορτουνιστικού ρεύματος.

Αυτή η εξέλιξη επιβεβαίωνε ότι σε μεγάλο μέρος των στελεχών του ΚΚΕ δεν είχε ουσιαστικά καταδικαστεί η κληρονομιά του ηρωικού ΔΣΕ, παρ' όλο που ακολούθησε τη γραμμή παρέμβασης των 6 ΚΚ στην 6^η Πλατιά Ολομέλεια.

Παρά τις αδυναμίες της, η 12^η Ολομέλεια βοήθησε στην ανασυγκρότηση του ΚΚΕ και στη δημιουργία της ΚΝΕ, στην οργάνωση του αντιδικτατορικού αγώνα. Ενίσχυσε τα κομμουνιστικά χαρακτηριστικά, άφησε παρακαταθήκη κομμουνιστικά αντανακλαστικά και στις δεκαετίες που ακολούθησαν.

Η ανασυγκρότηση του Κόμματος έδωσε απάντηση στον αναθεωρητισμό και επέδρασε θετικά στην εξέλιξη της λαϊκής πάλης: Τον Μάρτη του 1968 εκδόθηκε το πρώτο φύλλο του παράνομου «Ριζοσπάστη», που τάχτηκε υπέρ των Αποφάσεων της 12ης Ολομέλειας. Επίσης, τάχτηκαν υπέρ το ανασυγκροτημένο καθοδηγητικό όργανο της Κομματικής Οργάνωσης Αθήνας (ΚΟΑ) με την παράνομη εφημερίδα της «Αδούλωτη Αθήνα». Σε μια πορεία συντάχτηκαν με τις Αποφάσεις της 12ης Ολομέλειας η πλειοψηφία των πολιτικών κρατουμένων στις φυλακές και τις εξορίες, με πιο χαρακτηριστική περίπτωση το μεγαλύτερο στρατόπεδο, το Λακκί της Λέρου, όπου 905 κομμουνιστές κρατούμενοι, δηλαδή η συντριπτική πλειοψηφία τους, τάχτηκαν με τη 12η Ολομέλεια. Κάτι ανάλογο έγινε και στις Οργανώσεις των πολιτικών προσφύγων στις σοσιαλιστικές χώρες. Αυτά τα γεγονότα ήταν αποφασιστικής σημασίας για την πορεία του ΚΚΕ και του λαϊκού κινήματος.

Η πορεία των οπορτουνιστών

Από την άλλη πλευρά, η πορεία του οπορτουνιστικού ρεύματος και ειδικά στην πλέον πρόσφατη περίοδο είναι αποκαλυπτική:

Αξιοποιώντας και τις αντεπαναστατικές ανατροπές στα κράτη της σοσιαλιστικής οικοδόμησης και τη βαθιά κρίση στο Διεθνές Κομμουνιστικό Κίνημα, η συνέχεια του «ΚΚΕ εσ.», η ΕΑΡ, μαζί με στελέχη του ΚΚΕ και άλλους σοσιαλδημοκράτες, επιχείρησαν για μια ακόμα φορά να διαλύσουν το ΚΚΕ (1989 - 1991). Και αυτή η προσπάθεια απέτυχε. Μαζί με άλλους ιστορικούς και πολιτικούς παράγοντες, η ρήξη στη 12η Ολομέλεια με τον οπορτουνισμό είχε συμβάλει στην καλλιέργεια κομμουνιστικών αντανακλαστικών (Κόμμα Νέου Τύπου) για τη διάσωση του χαρακτήρα του Κόμματος, την εποχή της κορύφωσης και νίκης της αντεπανάστασης.

 

Πιο καταφανής έγινε ο ρόλος του οπορτουνισμού, που από τη φύση του μεταλλάσσεται πολύ γρήγορα σε αστικό κόμμα (σοσιαλδημοκρατικό), όταν άρπαξε την ευκαιρία να σχηματίσει κυβέρνηση στο έδαφος του καπιταλισμού. Ο σημερινός ΣΥΡΙΖΑ, που έχει αντιγράψει το ΠΑΣΟΚ ακόμα και στην εξαγορά συνειδήσεων και έχει γοητευτεί από την ΕΕ, το ΝΑΤΟ, τις ΗΠΑ και τις βάσεις τους, μπορεί να μην είναι ακριβώς «εικόνα και ομοίωση» των οπορτουνιστών του 1968, οπωσδήποτε όμως είναι η ακόμα δεξιότερη φυσική εξέλιξη των ιδεολογικών και πολιτικών επιλογών τους.

Ανάλογη πορεία είχαν στο σύνολό τους όσα ΚΚ απέβαλαν τις κομμουνιστικές αρχές και αξίες. Η μεγαλύτερη υπηρεσία τους στο καπιταλιστικό σύστημα (βλέπε π.χ. Γαλλία, Ιταλία, Ισπανία) είναι ότι τσάκισαν μεγάλα εργατικά κινήματα, οδηγώντας τα στο συμβιβασμό με το κεφάλαιο και στην ενσωμάτωση, προκειμένου να υλοποιηθεί η στρατηγική του ιμπεριαλισμού.

Ο «σοσιαλισμός με δημοκρατία και ελευθερία», που επικαλέστηκαν, είναι ουσιαστικά αποδοχή της αστικής δημοκρατίας, δηλαδή της καπιταλιστικής εξουσίας, επομένως ψευδεπίγραφος, και σημαίνει απευθείας αποδοχή του βάρβαρου καπιταλιστικού συστήματος, που δεν εξανθρωπίζεται.

Πραγματική ελευθερία και δημοκρατία υπάρχει για όλο τον λαό, μόνο όταν η εργατική τάξη, σε συμμαχία με τα λαϊκά τμήματα των μεσαίων στρωμάτων, κατακτήσει τη δική της εξουσία και κοινωνικοποιήσει τα μέσα παραγωγής, εφόσον δηλαδή καταργήσει την εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο.

Επιβεβαιώθηκε διαχρονικά ότι οι φορείς του οπορτουνισμού, ακόμα και στην περίπτωση που εντοπίζουν υπαρκτά προβλήματα, δεν οδηγούνται στη διαμόρφωση πολιτικής που θα τα αντιμετωπίζει, αλλά διαμορφώνουν πολιτική που οδηγεί στην κατεδάφιση εκείνου που υποτίθεται ότι θέλουν να βελτιώσουν (κόμμα, σοσιαλιστική εξουσία).

Κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Σύγχρονη Εποχή ISBN13 _9789604510696

Περιεχόμενα

• Πρόλογος Μαΐλης Μάκης
• Πρακτικά της 12ης ολομέλειας της κε του ΚΚΕ (15 Φλεβάρη 1968)
• Η πολιτική κατάσταση της χώρας και τα καθήκοντα του ΚΚΕ. (εισήγηση του ΠΓ της ΚΕ του ΚΚΕ στη 12η ολομέλεια)
• Εισηγητής: Κώστας Κολιγιάννης, πρώτος γραμματέας της ΚΕ του ΚΚΕ

o   Η διεθνής κατάσταση

o   Τα προβλήματα της ενότητας του διεθνούς κομμουνιστικού και εργατικού κινήματος

o   Ο ελληνικός λαός δεν υποτάσσεται στη στρατιωτικοφασιστική δικτατορία της χούντας

o   Συνεργασία και κοινή δράση όλων των αντιδικτατορικών δυνάμεων

o   Το κόμμα και η κομματική δουλιά

o   Η δουλιά μας στους πολιτικούς πρόσφυγες

o   Η κομματική μας δουλιά στους έλληνες που ζουν στις χώρες της δυτικής Ευρώπης

o   Η δουλιά μας στους ναυτεργάτες

o   Η δουλιά του ΠΓ και της Κ.Ε.

Ομιλίες

• Κλείσιμο του σ. Λεωνίδα Στρίγκου στο δεύτερο θέμα
• Κλειστή συνεδρίαση της κε
• Ανακοίνωση του προεδρείου του 12ης ολομέλειας
• Πρόγραμμα εργασιών 12ης ολομέλειας
• ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΗΣ 12ης ΟΛΟΜΕΛΕΙΑΣ της ΚΕ του ΚΚΕ
• Εσωκομματικό γράμμα της ΚΕ του ΚΚΕ προς όλα τα μέλη του ΚΚΕ. Σχετικά με το κομματικό πρόβλημα και την οργανωτική πολιτική του κόμματος από το 1958 ως σήμερα
• Χαιρετιστήριο της 12ης ευρείας Ολομέλειας της ΚΕ του ΚΚΕ. Προς τον ηρωικό και αδούλωτο λαό του Βιετνάμ
• Μήνυμα της 12ης ευρείας Ολομέλειας της ΚΕ του ΚΚΕ. Προς τους δεσμώτες και διωκόμενους. Προς όλους τους αγωνιστές της δημοκρατίας