4 — 10 Δεκέμβρη 1973: Το 9ο Συνέδριο του ΚΚΕ

‼️ Ανοίξαμε ‑ως συνήθως νωρίς, εκείνο το πρωί -πέρασαν κιόλας 49 χρόνια, στο παλιό μας ραδιόφωνο τη “Φωνή της Αλήθειας” και αντί για το συνηθισμένο κάτω η δικτατορία — ζήτω η δημοκρατία, ακούστηκε «κάτω η δικτατορία και η Αμερικανοκρατία — Ζήτω η Νέα Δημοκρατία — Έγινε το 9^ο Συνέδριο του ΚΚΕ»

Το 9^ο Συνέδριο του ΚΚΕ, συνήλθε στη Γερμανική Λαοκρατική Δημοκρατία, στο Σορφχάιντε (Schorfheide στο βόρειο Βραδεμβούργο), όταν κυριαρχούσε η στρατιωτικοφασιστική δικτατορία, αλλά παράλληλα σε κρίσιμη περίοδο ανόδου των λαϊκών αγώνων.
Το Συνέδριο πραγματοποιήθηκε ένα μήνα μετά τη μεγάλη εξέγερση του Πολυτεχνείου, το Νοέμβρη του 1973, και φυσικά ασχολήθηκε ιδιαίτερα με τα ζητήματα της αντιδικτατορικής πάλης

Εξέτασε αναλυτικά όλα τα γεγονότα που σημάδεψαν την πολιτική ιστορία του τόπου από το 8^ο Συνέδριο (συνήλθε το 1961) και μετά.
Αποτελεί παράδειγμα συλλογικής δημοκρατικής λειτουργίας του Κόμματος και τήρησής της ακόμα και στις πιο δύσκολες συνθήκες.
Πριν από το Συνέδριο είχε προηγηθεί εσωκομματική συζήτηση για τις Θέσεις της ΚΕ καθώς και προσυνεδριακός διάλογος, στον οποίο πήραν μέρος και παράνομοι κομμουνιστές από την Ελλάδα που μπόρεσαν να στείλουν τα άρθρα τους.

✔️   Στις 20 Σεπτέμβρη 1961 ο Κ. Καραμανλής υπέβαλε την παραίτηση της κυβέρνησής του. Δυο μέρες πριν στις 19 Σεπτέμβρη ο Γεώργιος Παπανδρέου ανακοίνωσε στους δημοσιογράφους την ίδρυση της Ενωσης Κέντρου ως ενιαίο κόμμα.
Λίγες ημέρες αργότερα ο Γ. Παπανδρέου δήλωνε δημοσίως πως άμεση επιδίωξη της Ένωσης Κέντρου ήταν να περιορίσει την ΕΔΑ σε ποσοστό μικρότερο του 20%, ώστε να πάψει να αποτελεί ρυθμιστικό παράγοντα και να μπορούν «τα δύο εθνικόφρονα κόμματα να παλαίψουν εντός των πλαισίων της Δημοκρατίας».

Οι εκλογές του 1961 έγιναν με το πιστόλι και το χωροφύλακα! Ηταν οι εκλογές της βίας και της νοθείας. Αλλά και αυτή η κυβέρνηση της ΕΡΕ είχε μικρή θητεία αφού στις 11 Ιούνη του 1963 παραιτήθηκε και προκηρύχτηκαν νέες εκλογές.

ℹ️ Ένα από τα γεγονότα τα οποία προσχηματικά χρησιμοποίησε ο Κ. Καραμανλής για την αποχώρησή του από το πολιτικό προσκήνιο, ήταν η δολοφονία του Γρηγόρη Λαμπράκη, στις 22 Μάη 1963 στη Θεσσαλονίκη, που προκάλεσε αλυσιδωτές αντιδράσεις στο πολιτικό σκηνικό της χώρας. Η κυβέρνηση κλονίστηκε και κάτω και από τη διογκούμενη λαϊκή πίεση, και 23 μέρες μετά ο Καραμανλής υποβάλλει την παραίτησή του.

✔️   Τα γεγονότα που ακολούθησαν είναι λίγο-πολύ γνωστά …στο προσκήνιο η νεοσύστατη Ένωση Κέντρου του “παπατζή” Παπανδρέου και πολιτική κρίση του Ιούλη 1965: στις τελευταίες εκλογές (Φλεβάρης 1964) η ΕΚ πήρε 52,72% ‑που οφείλεται εν μέρει και στην ΕΔΑ, που δεν κατέθεσε συνδυασμούς σε 24 εκλογικές περιφέρειες, ώστε να διευκολύνει το «Κέντρο» να διώξει τη «Δεξιά»).
Αυτή η επιλογή της ΕΔΑ θεωρήθηκε ως «πολύ σημαντικός ελιγμός, που έβαζε πλάτη στη συσπείρωση “των δημοκρατικών δυνάμεων“» και στην απομάκρυνση της «Δεξιάς» από την εξουσία, άρα άνοιγε τον δρόμο για να προχωρήσει η δημοκρατική εξέλιξη.
Λογική, που μπροστά σε ένα δήθεν όφελος, θυσίαζε τα πραγματικά συμφέροντα του κινήματος.

ℹ️ σσ |> Στις 3‑Νοε-1963 η Ένωση Κέντρου αναδείχθηκε πρώτο κόμμα αλλά με σχετική πλειοψηφία (42,04% 138 έδρες έναντι 39,37% 132 της Ε.Ρ.Ε. ‑3ο κόμμα η Ε.Δ.Α. 14,34% — 28 έδρες)
Οι επαναληπτικές (και τελευταίες πριν τη Δικτατορία) έγιναν στις 16-Φεβ-1964 με την ΕΚ να ανεβαίνει στο 52,72% (+10,68%) και 171 (+33) έδρες, την Ε.Ρ.Ε να χάνει ‑7,87% (35,26% 107 έδρες) και την ΕΔΑ, επίσης με απώλειες ‑2,54% (11,80% 22 έδρες, 6 λιγότερες)
Στις 15 Ιούλη 1965 ο Γ. Παπανδρέου, παραιτήθηκε.
Η 15η Ιούλη καταγράφηκε στην ιστορία ως η μέρα που ξέσπασε μια βαθιά πολιτική κρίση, που επονομάστηκε «Ιουλιανά», η οποία βεβαίως και δεν εμφανίστηκε ξαφνικά. Αλλά ο ελληνικός λαός πλήρωσε βαρύ τίμημα στη συνέχεια, αφού η εξέλιξή της για δυο ολόκληρα χρόνια οδήγησε στη στρατιωτικοφασιστική δικτατορία των συνταγματαρχών τον Απρίλη του 1967.

Η κρίση του 1965 έδειξε ότι η πορεία του καπιταλισμού στην Ελλάδα απαιτούσε εκσυγχρονισμούς στο πολιτικό σύστημα, το οποίο ουσιαστικά έμενε ανέπαφο από την εποχή της λήξης του εμφυλίου πολέμου.

Η άρχουσα τάξη είχε εφαρμόσει τέτοια πολιτική ωμής καταστολής όλ’ αυτά τα χρόνια για να τσακίσει το λαϊκό κίνημα της περιόδου 1941–1949 και είχε δημιουργήσει τέτοιο ιδεολογικό οπλοστάσιο και μηχανισμούς, που το αστικό πολιτικό σύστημα στα 1965 δεν ήταν ακόμη σε θέση να δεχτεί και να αφομοιώσει ομαλά και δίχως κινδύνους, από το λαϊκό κίνημα, εκείνους τους εκσυγχρονισμούς που απαιτούσε η ίδια η καπιταλιστική εξέλιξη!
Δεν ήταν μόνο το Παλάτι ως κέντρο εξουσίας που αντιδρούσε και στο παραμικρό που μπορούσε να περιορίσει την εξουσία του. Ηταν και η ΕΡΕ, αλλά, όπως αποδείχτηκε, ήταν και η «Ένωση Κέντρου» ανέτοιμη να δεχτεί και να εφαρμόσει το «καινούριο», που εξάλλου αποτελούσε και λαϊκή απαίτηση.

Η ΕΔΑ δεν μπορούσε να οδηγήσει τα γεγονότα σε πιο φιλολαϊκή κατεύθυνση λόγω πολιτικής ουράς στην αστική τάξη.
Το ΚΚΕ ήταν παράνομο και χωρίς Κομματικές οργανώσεις στην Ελλάδα.
Ετσι οι εξελίξεις οδήγησαν στο στρατιωτικοφασιστικό πραξικόπημα και τη δικτατορία του Απρίλη 1967.

ℹ️  Ο ξεσηκωμός του Πολυτεχνείου, η κορυφαία αντιδικτατορική εκδήλωση της λαϊκής πάλης, ήταν καίριο χτύπημα στη δικτατορία, στους κόλπους της οποίας υπήρχαν οξύτατες αντιθέσεις. Αυτές εκδηλώνονται μια βδομάδα αργότερα με την ανατροπή του Παπαδόπουλου από τον Ιωαννίδη, ο οποίος έχρισε πρόεδρο της «Δημοκρατίας» το στρατηγό Γκιζίκη και πρωθυπουργό το δικηγόρο, πράκτορα της ΚΥΠ, Ανδρουτσόπουλο. Τι ήταν αυτή η εξέλιξη; Σπασμοί του μελλοθάνατου καθεστώτος ή παράταση για να ολοκληρώσει το έγκλημα των Αμερικάνων στην περιοχή; Ενα είναι σίγουρο.

✔️  Οτι προετοιμαζόταν ένας συμβιβασμός από την αστική τάξη και τους Αμερικάνους με επαναφορά του Καραμανλή ήταν, ήδη, γνωστό πολύ πριν. Αλλά έμενε η εκκρεμότητα του Κυπριακού. Ετσι, το καθεστώς Ιωαννίδη εκτέλεσε όσο μπορούσε πιο καλά αυτή την αποστολή, οργανώνοντας το πραξικόπημα ανατροπής του Προέδρου της Κύπρου Μακαρίου στις 15 Ιούλη 1974, γεγονός που άνοιξε το δρόμο της στρατιωτικής επίθεσης του τουρκικού κράτους στην Κύπρο, πέντε μέρες αργότερα. Η αποστολή της χούντας τελείωσε και μαζί της η ίδια η χούντα. Οι Αμερικάνοι πρέπει να ήταν ικανοποιημένοι.

Οι θέσεις της ΚΕ του ΚΚΕ (14^η Ολομέλεια Απρίλης 1970) όπως διακινήθηκαν σε παράνομη, καμουφλαρισμένη μπροσούρα (φυσικό μέγεθος 7,0Χ9,5εκ) — μεσολάβησαν μέχρι το 9^ο, η 15^η (1–6 Φλεβάρη 1971), η 16^η (11–15 Ιούνη 1972), η 17^η (9–15 Δεκέμβρη 1972), η 18^η (24 Ιούνη — 2 Ιούλη 1973) και η 19^η (30 Νοέμβρη — 3 και 5 Δεκέμβρη 1973).

---

Σ’ αυτές τις συνθήκες συνήλθε το 9ο Συνέδριο του ΚΚΕ, αυτή τη φορά βεβαίως έχοντας οργανωμένες δυνάμεις και στην Ελλάδα, αφού είχαν συγκροτηθεί Κομματικές Οργανώσεις μετά τη 12^η Ολομέλεια του Φλεβάρη του 1968 και την αποχώρηση από το Κόμμα της δεξιάς αναθεωρητικής ομάδας.

Το Συνέδριο πραγματοποιήθηκε μετά από συνεχείς αναβολές, που — όπως αναφερόταν — οφείλονταν στις συνθήκες της δικτατορίας, γεγονός το οποίο επέφερε οπωσδήποτε δυσκολίες στην πραγματοποίηση της προσυνεδριακής δουλειάς και ιδιαίτερα στην αποστολή αντιπροσώπων από την Ελλάδα για το Συνέδριο.
Στις εργασίες του πήραν μέρος εκλεγμένοι αντιπρόσωποι από τους πολιτικούς πρόσφυγες, από τους μετανάστες στη Δυτική Ευρώπη, αλλά και από τις ανασυγκροτημένες παράνομες Οργανώσεις του ΚΚΕ στην Ελλάδα.

Από τις Εργασίες του 9^ου Συνεδρίου.
Στο βήμα ο Χαρίλαος Φλωράκης
(στη 17^η Ολομέλεια της ΚΕ το Δεκέμβρη του 1972,
εκλέχτηκε Α’ Γραμματέας της ΚΕ του ΚΚΕ)

Το Συνέδριο ψήφισε νέο Πρόγραμμα και Καταστατικό του ΚΚΕ.

Η νέα Κεντρική Επιτροπή που προέκυψε από το 9ο Συνέδριο εξέλεξε νέο Πολιτικό Γραφείο, και Γενικό Γραμματέα της τον Χαρίλαο Φλωράκη.

✔️  Για το χαρακτήρα της δικτατορίας

Ο χαρακτήρας της δικτατορίας προσδιορίστηκε ως ανοιχτή τρομοκρατική νεοφασιστική δικτατορία εγχώριων και ξένων, κυρίως αμερικανικών, μονοπωλίων.¹

Εκτιμήθηκε ως γέννημα της ανάπτυξης των αντιθέσεων του κρατικού μονοπωλιακού καπιταλισμού στην Ελλάδα, προϊόν της σύζευξης της άρχουσας τάξης με τον διεθνή ιμπεριαλισμό, σε πρώτη γραμμή τον αμερικανικό, και της υποταγής σε αυτόν. Οι καταβολές του πραξικοπήματος εκτιμήθηκε ότι ακουμπούσαν στη διαμόρφωση και στο ρόλο της μεγαλοαστικής τάξης και στην ξένη κηδεμονία της, που ανέκοψε τη λαϊκοδημοκρατική ανέλιξη του τόπου στον καιρό της Κατοχής και μετά, ενώ στην εξουσία επιβλήθηκαν οι πιο αντιδραστικές δυνάμεις και οι συνεργάτες του κατακτητή που πλαισίωναν την ολιγαρχία του πλούτου. Αναφερόταν ότι στην Ελλάδα εγκαθιδρύθηκε ένα καθεστώς βαθιά αντιλαϊκό και εθνικής υποτέλειας, ένα καθεστώς εξυπηρέτησης της χρηματιστικής ολιγαρχίας, των στρατηγικών και οικονομικών συμφερόντων του αμερικανικού ιμπεριαλισμού στην περιοχή των Βαλκανίων και της Μεσογείου.

Εκτιμούσε ότι η νεοφασιστική δικτατορία ήταν συνέπεια όλης της μεταπολεμικής εξέλιξης και της αδυναμίας της χρηματιστικής ολιγαρχίας και των πατρόνων της να εξασφαλίσουν την «τάξη πραγμάτων» που ήθελαν μέσα στο πλαίσιο της κοινοβουλευτικής δημοκρατίας. Ως σκοπό του πραξικοπήματος αναδείκνυε την κατάπνιξη με την ωμή βία του ογκούμενου παλλαϊκού κινήματος, που δεν ήταν σε θέση ν’ αναχαιτίσουν τα ντόπια και τα ξένα μονοπώλια με τα μέσα της αστυνομευόμενης δημοκρατίας, για την καλύτερη εξυπηρέτηση του ιμπεριαλισμού, που δεν ένιωθε ασφάλεια στην εξυπηρέτησή του με την υπάρχουσα προδικτατορική κατάσταση.

Θεωρούσε ότι ο σχεδιασμός και η οργάνωση της επιβολής του έγινε με την άμεση συμμετοχή και υποστήριξη του αμερικανικού ιμπεριαλισμού.

✔️  Για την αντιδικτατορική πάλη

Για την ενότητα της αντιδικτατορικής δράσης, από τα πάνω και από τα κάτω, αναφερόταν ότι τα κύρια συμφέροντα των μονοπωλίων και των ιμπεριαλιστών, κυρίως των αμερικανικών, εξυπηρετήθηκαν στα χρόνια της δικτατορίας όχι όπως πριν, όταν κυριαρχούσαν τα δύο μεγάλα «παραδοσιακά» κόμματα της «Δεξιάς» και του «Κέντρου». Οτι ούτε τα μονοπώλια και οι ξένοι ιμπεριαλιστές ξέκοψαν από τους κύριους πολιτικούς εκπροσώπους τους, ούτε τα βασικά αστικά κόμματα αποφάσισαν να παραιτηθούν από το ρόλο εξυπηρέτησης των μονοπωλίων και του διεθνούς ιμπεριαλισμού. Εκτιμούσε ότι απλώς παραμερίστηκαν προσωρινά για λόγους ιστορικούς και γιατί δεν παρείχαν επαρκείς εγγυήσεις ότι ήταν σε θέση ν’ αποτελέσουν τους φορείς ενός δικτατορικού καθεστώτος, που ήταν αναγκαίο στα μονοπώλια και στους Αμερικανούς ιμπεριαλιστές.

Ταυτόχρονα, υποστήριζε ότι η αντίθεση των αστικών κομμάτων προς το νεοφασιστικό καθεστώς δεν έκφραζε αντίθεσή τους προς τα μονοπώλια και τον διεθνή ιμπεριαλισμό, αλλά διαφορά ως προς τη μορφή άσκησης της εξουσίας. Ακόμα, αντανακλούσε και αντιθέσεις των ξένων μονοπωλίων και του διεθνούς ιμπεριαλισμού.²

Εκτιμώντας την ανατροπή του Γ. Παπαδόπουλου από τον Δ. Ιωαννίδη στις 25 Νοέμβρη 1973, λίγες μέρες μετά από την εξέγερση του Πολυτεχνείου, ανέφερε ότι επρόκειτο για εσωχουντικό αμερικανοκίνητο πραξικόπημα χωρίς καμιά αλλαγή της ουσίας του νεοφασιστικού καθεστώτος, ενώ παρέμενε ο κίνδυνος συμβιβασμού της χούντας και των αστικών κομμάτων, διάσπασης του μετώπου των δυνάμεων που αντιτίθονταν στη δικτατορία. Ως γραμμή αντιπαράθεσης απέναντι στο νεοφασισμό και στον υπαρκτό κίνδυνο συμβιβασμού του με τις αστικές δυνάμεις, πρόβαλλε την ανάγκη διεκδίκησης άμεσων αιτημάτων του λαού. Τόνιζε, επίσης, την ανάγκη επαγρύπνησης είτε απέναντι στη γραμμή σκλήρυνσης είτε στη γραμμή της «δημοκρατικοποίησης». Η παραπάνω θέση συμπληρωνόταν με την εκτίμηση ότι δεν έπρεπε ν’ αντιπαρατίθεται η ειρηνική στη μη ειρηνική μορφή πάλης, ότι η μορφή θα εξαρτιόταν από τις συγκεκριμένες συνθήκες.³

Καθόρισε ότι η πάλη κατά του νεοφασισμού έπρεπε να γίνεται στο όνομα της δημοκρατίας, που θα εξασφάλιζε τις ελευθερίες του λαού, θα καταργούσε το παρακράτος και όλα τα εξωπολιτικά κέντρα εξουσίας, θα έφραζε το δρόμο στην επαναφορά φασιστικών ή μισοφασιστικών καθεστώτων, υπέρ μιας δημοκρατίας απαλλαγμένης από την κηδεμονία των Αμερικανών και άλλων ιμπεριαλιστών. Ως απάντηση στη στάση των αστικών κομμάτων, το 9ο Συνέριο εκτιμούσε την εξασφάλιση της ελεύθερης έκφρασης του λαού από προσωρινή κυβέρνηση των κομμάτων και οργανώσεων που αντιτίθονταν στο νεοφασιστικό καθεστώς.

Για τη μετάβαση

Η «Νέα Δημοκρατία», με τον προσδιορισμό «δημοκρατικό πολιτικό καθεστώς»,⁴ εντάχτηκε στο Πρόγραμμα του ΚΚΕ ως ένα αρχικό σημείο του πρώτου σταδίου της «ενιαίας επαναστατικής διαδικασίας», ενώ θεωρούνταν ότι πίσω από αυτό θα σήμαινε επιστροφή στο καθεστώς της αστικής δημοκρατίας προχουντικού τύπου.

Το 9ο Συνέδριο υποστήριζε ότι, προκειμένου να συγκεντρωθούν περισσότερες δυνάμεις, δεν έπρεπε να προβληθεί ως άμεση επιδίωξη το πρόγραμμα της δημοκρατικής αντιιμπεριαλιστικής επανάστασης, καθώς στόχος ήταν να προσελκυστούν άλλες δυνάμεις της μη μονοπωλιακής αστικής τάξης, που μπορούσαν να δεχτούν τη «Νέα Δημοκρατία»⁵, όχι, όμως, και βαθιούς μετασχηματισμούς.Παράλληλα, υπογράμμιζε ότι το ΚΚΕ δεν έθετε πρόβλημα αλλαγής της κρατικής μορφής κυριαρχίας από την άρχουσα τάξη, αλλά πρόβλημα περάσματος στη λαοκρατική εξουσία. Ο τελικός σκοπός του Κόμματος ήταν η ανατροπή του καπιταλιστικού συστήματος και η εγκαθίδρυση του σοσιαλισμού, καθώς εκτιμούσε ότι ήταν «ώριμες οι υλικές προϋποθέσεις για σοσιαλιστικό μετασχηματισμό». Επειδή, όμως, για το σοσιαλιστικό μετασχηματισμό απαιτούνταν και οι υποκειμενικές προϋποθέσεις — η συγκέντρωση και η ετοιμασία των αναγκαίων δυνάμεων — δεν μπορούσε να λυθεί ως πρόβλημα αν δεν παίρνονταν υπόψη τα υπάρχοντα εθνικά, δημοκρατικά προβλήματα, πολύ περισσότερο που αυτά συνδέονταν και με το σοσιαλιστικό μετασχηματισμό.⁶

Όλα τα παραπάνω, όπως και ο προσδιορισμός του σοσιαλισμού ως «τελικού» σκοπού, υποδήλωνε με σαφήνεια ότι υπήρχαν άμεσοι, ενδιάμεσοι κοινωνικοπολιτικοί και οικονομικοί στόχοι, μεταβατικό πολιτικό καθεστώς στο έδαφος του καπιταλισμού, (ΣΣ |> το περίφημο «σκαλοπάτι») με το οποίο αποσπούνταν η καθημερινή πάλη από την πάλη για το σοσιαλισμό.

✔️  Για το «κομματικό πρόβλημα»

Αναγνωρίστηκε ότι το 8ο Συνέδριο συνήλθε χωρίς να υπάρχουν Κομματικές Οργανώσεις. Εκτιμούσε ότι από το 8ο Συνέδριο έως τη 12η Ολομέλεια στη δουλειά του Κόμματος κυριαρχούσε βασικά δεξιά οπορτουνιστική παρέκκλιση.

Ως έκφραση της παρέκκλισης αναφερόταν η θέση για το ειρηνικό πέρασμα στο σοσιαλισμό, για την εθνική αστική τάξη, η επικύρωση της λικβινταριστικής Απόφασης του 1958 για τη διάλυση των παράνομων Κομματικών Οργανώσεων. Αποδόθηκαν ευθύνες στην τότε ΚΕ και ιδιαίτερα στο ΠΓ.

Τα ντοκουμέντα διαφοροποιούσαν την ιεράρχηση των αιτιών του «κομματικού προβλήματος» σε σχέση με προηγούμενες θέσεις. Στη σειρά των αιτιών προτάχτηκε η ανεπάρκεια της καθοδήγησης του Κόμματος, η λειψή αφομοίωση και η μη δημιουργική εφαρμογή της μαρξιστικής — λενινιστικής θεωρίας, οι παραβιάσεις βασικών λενινιστικών αρχών· σε πρώτη γραμμή της συλλογικότητας της δουλειάς και της κοινωνικής σύνθεσης του Κόμματος. Αναφέρονταν, στη συνέχεια, οι σοβαρές δυσκολίες που δημιουργήθηκαν για το ΚΚΕ και το κίνημα γενικότερα μετά από τις δύο αλλεπάλληλες ήττες (του 1944 και του 1949), οι δυσκολίες στην ανασυγκρότηση παράνομων Κομματικών Οργανώσεων, η πολύπλευρη πίεση του εχθρού σε συνδυασμό με την απουσία από την Ελλάδα σημαντικού τμήματος στελεχών και μελών και της ίδιας της καθοδήγησής του.

Στις αιτίες, επίσης, συμπεριλαμβάνονταν οι δυσκολίες του συνδυασμού της παράνομης με τη νόμιμη δουλειά, οι κοινοβουλευτικές αυταπάτες που αναπτύχθηκαν από την εκλογική άνοδο της ΕΔΑ, ιδιαίτερα το 1958.

✔️  Η ανάλυση για την ανάπτυξη του καπιταλισμού

Όσον αφορά την ανάπτυξη του καπιταλισμού, διαπίστωνε: «Η Ελλάδα, χώρα με μέσο επίπεδο ανάπτυξης των παραγωγικών δυνάμεων, με διαμορφωμένο κρατικομονοπωλιακό καπιταλισμό και με χαρακτηριστικό γνώρισμα τη σημαντική εξάρτηση από το ξένο μονοπωλιακό κεφάλαιο και το διεθνή ιμπεριαλισμό, γίνεται χώρα βιομηχανική — αγροτική».⁷

Για το ζήτημα αν η Ελλάδα ήταν βιομηχανική — αγροτική ή βρισκόταν σε πορεία να γίνει βιομηχανική — αγροτική είχε γίνει μεγάλη συζήτηση κατά την επεξεργασία των Θέσεων στη 18η Ολομέλεια. Τελικά, το Κόμμα δεν έπαιρνε υπόψη στα κριτήρια ανάλυσης και εκτίμησης του καπιταλισμού στην Ελλάδα την ανισομετρία, την αλληλεξάρτηση που εμφανίζεται στις σχέσεις ανάμεσα στα κράτη στην παγκόσμια καπιταλιστική οικονομία.

Ορισμένα πραγματικά στοιχεία της ελληνικής οικονομίας και της αστικής διαχείρισης (π.χ. η πορεία της εκβιομηχάνισης, οι περιορισμένες Αμεσες Ξένες Επενδύσεις, οι φιλομονοπωλιακές ρυθμίσεις των κυβερνήσεων που ευνοούσαν το ξένο κεφάλαιο κ.λπ.) ερμηνεύονταν με τρόπο απόλυτο και λαθεμένο μεθοδολογικά.

Το αποτέλεσμα ήταν να μη συνδέεται η καπιταλιστική ανάπτυξη με την πορεία έκτασης των καπιταλιστικών σχέσεων, και έτσι να μην ερμηνεύονται αντικειμενικά η ανάπτυξη του καπιταλισμού στην Ελλάδα, η θέση του στο διεθνές ιμπεριαλιστικό σύστημα, οι σχέσεις του με τα άλλα καπιταλιστικά κράτη (βλέπε θέσεις για υποδούλωση από το ξένο κεφάλαιο, για εθελοδουλία της αστικής τάξης κ.λπ.).

✔️  Για τα στάδια

Το Πρόγραμμα που αποφάσισε το 9ο Συνέδριο, παρά τις βελτιώσεις που επέφερε σε σχέση με εκτιμήσεις — διαπιστώσεις και την κριτική προηγούμενων Αποφάσεων, στην ουσία άφησε άθικτη τη βασική γραμμή του 8ου Συνεδρίου, δηλαδή τη λογική των δύο σταδίων της επαναστατικής διαδικασίας, όπως και το ζήτημα της εκτίμησης της ανάπτυξης του ελληνικού καπιταλισμού και της ερμηνείας της θέσης του στο διεθνές ιμπεριαλιστικό σύστημα.

• Επίσης, συνέχισε να μην προσδιορίζει αντικειμενικά ταξικά μέρος των αστικών πολιτικών δυνάμεων και τη στάση απέναντί τους.
• Υιοθετούσε την ουτοπική εκτίμηση του Διεθνούς Κομμουνιστικού Κινήματος ότι ο ιμπεριαλισμός, παρ’ όλες τις προσπάθειές του, δεν μπόρεσε ν’ αλλάξει τον γενικό συσχετισμό των δυνάμεων προς όφελός του, ότι την κύρια κατεύθυνση στην ανάπτυξη της ανθρωπότητας την καθόριζαν το παγκόσμιο σύστημα του σοσιαλισμού, η διεθνής εργατική τάξη, όλες οι επαναστατικές δυνάμεις.⁸
• Ενώ εκτιμούσε ότι στην Ελλάδα υπήρχαν οι υλικές προϋποθέσεις για τον σοσιαλιστικό μετασχηματισμό, υποστήριζε ότι ο χαρακτήρας της επανάστασης καθορίζεται από τη θέση της κάθε χώρας στο ιμπεριαλιστικό σύστημα και από τον συσχετισμό δυνάμεων.

Εκανε λόγο για δύο αντιθέσεις στην καπιταλιστική κοινωνία: Τη βασική, κεφαλαίου — εργασίας, και ως κυρίαρχη μία άλλη, την αντίθεση ανάμεσα στις μονοπωλιακές και τις μη μονοπωλιακές δυνάμεις, εντάσσοντας στις δεύτερες τμήματα της αστικής τάξης και όλα τα μεσαία στρώματα. Σε αυτήν την ταξική ανάλυση οικοδομούσε τη στρατηγική των δύο σταδίων και τον αντίστοιχο καθορισμό των κινητήριων επαναστατικών δυνάμεων.

Σημειώσεις:

1.     Η αμφισβήτηση του χαρακτηρισμού της δικτατορίας ως φασιστικής είχε τεθεί σε προηγούμενες Ολομέλειες της ΚΕ απ’ ορισμένα μέλη, που θεωρούσαν ότι ο χαρακτηρισμός της ως φασιστικής δεν ανταποκρινόταν, παρέπεμπε στον προπολεμικό φασισμό που αναπτύχθηκε σε συνθήκες κρίσης και σε φάση προετοιμασίας του Β’ Παγκόσμιου Πολέμου. Έτσι, επιλέχτηκε ο όρος νεοφασισμός, που θεωρήθηκε ότι απέδιδε την πραγματικότητα στις τότε συνθήκες, σε περίοδο που, όπως εκτιμιόταν, ο συσχετισμός ήταν υπέρ των δυνάμεων του σοσιαλισμού.

2.    Το 9ο Συνέδριο του Κομμουνιστικού Κόμματος Ελλάδας, σελ. 124, έκδ. της ΚΕ του ΚΚΕ, Αθήνα, 1974.

3.    Ο.π., σελ. 131 — 132.

4.    Ο.π., σελ. 174 — 182.

5.    Ο.π., σελ. 118.

6.    Ο.π., σελ. 115.

7.    Ο.π., σελ. 169.

8.   Ο.π., σελ. 161.

 

Δ. Κουτσούμπας:
Το ΚΚΕ μπαίνει στον νέο αιώνα του
πιο έμπειρο και πιο μαχητικό

Σε ατμόσφαιρα έντονης συγκίνησης αλλά με το δυναμισμό των ανεξάντλητων διδαγμάτων που αναβλύζουν από την 100χρονη ιστορία του, έγινε η εκδήλωση της Κεντρικής Επιτροπής στο κτίριο όπου πραγματοποιήθηκε το 9ο Συνέδριο του ΚΚΕ, το Δεκέμβρη του 1973 στο Σορφχάιντε.
Σε ατμόσφαιρα συγκινησιακά φορτισμένη αλλά και με το δυναμισμό των ανεξάντλητων διδαγμάτων που αναβλύζουν απ’ την 100χρονη ιστορία του Κόμματός μας, η εκδήλωση της Κεντρικής Επιτροπής, θα μείνει χαραγμένη στη μνήμη όσων την παρακολούθησαν, δεκάδων μελών και φίλων του Κόμματος από χώρες της Κεντρικής Ευρώπης και φυσικά την Ελλάδα, ανάμεσά τους ξεχωριστή η παρουσία αγωνιστών του ΔΣΕ, πολιτικών προσφυγών, παλαίμαχων κομμουνιστών.

Στην εκδήλωση μίλησε ο ΓΓ της ΚΕ του ΚΚΕ, Δημήτρης Κουτσούμπας. Χαιρετισμό απηύθυναν ο Γραμματέας της ΤΕ Γερμανίας του ΚΚΕ, Κώστας Γκουτζηγιάννης, ο εκπρόσωπος της ΚΟ Γερμανίας του ΚΚ Τουρκίας Τβεφίκ Τας και ο αντιπρόεδρος του Γερμανικού Κομμουνιστικού Κόμματος (DKP), Χανς – Πέτερ Μπρένερ.

Τους συμμετέχοντες στην εκδήλωση υποδέχτηκε η ορχήστρα πνευστών «Φριτς Βάινεκ» παίζοντας σκοπούς του διεθνούς, του γερμανικού και του ελληνικού εργατικού και κομμουνιστικού κινήματος. Πρόκειται για ορχήστρα που συνεχίζει την παράδοση των ορχηστρών της δεκαετίας του 1920 που πλαισίωναν με την μουσική τους τις εκδηλώσεις του εργατικού και κομμουνιστικού κινήματος.

Η μπάντα άνοιξε και την εκδήλωση καθώς υποδέχτηκε στην αίθουσα με το σκοπό «Στ’ άρματα, στ’ άρματα» τους παλαίμαχους κομμουνιστές που λίγο πριν την έναρξη είχαν κατ’ ιδίαν συνάντηση σε άλλο χώρο του ξενώνα με τον ΓΓ της ΚΕ του ΚΚΕ. Σε μια έκφραση συμβολική της ιστορικής συνέχειας του κόμματος, που άλλωστε με την επιμέλεια της ΚΟ Κεντρικής Ευρώπης το πνεύμα αυτό κυριαρχούσε σε όλο το χώρο όπου φιλοξενήθηκε η εκδήλωση, στολισμένο με σπάνια αρχειακά υλικά, καλαίσθητα ταμπλό, ντοκουμέντα, υψηλής αισθητικής σκίτσα κ.α., οι βετεράνοι του κόμματος και του κινήματος μπήκαν στην αίθουσα ο καθένας συνοδευόμενος από έναν νέο σύντροφο, μέλος της ΚΝΕ, καταχειροκροτούμενοι απ’ τους παρεβρισκόμενους.

Ακολούθησε η προβολή ενός σύντομου μεν περιεκτικού και διδακτικού δε βίντεο για τη ζωή των Ελλήνων μεταναστών στην καπιταλιστική Δυτική Γερμανία και για τη ζωή των Ελλήνων πολιτικών προσφύγων στην Ανατολική Γερμανία. Δύο κόσμοι σε διαρκή αντιπαράθεση. Τεμάχια προς ανάλωση οι εργάτες στην πρώτη, άνθρωποι, αγωνιστές που έχρηζαν και έλαβαν βοήθεια να ζήσουν, να μορφωθούν και να δημιουργήσουν στη δεύτερη!

Η ΚΟ Κ. Ευρώπης δώρισε στον Δ. Κουτσούμπα για το αρχείο του Κόμματος ανατύπωση καταστατικού του 1949, που πρόσφερε στο αρχείο της η συντρόφισσα Βαϊτσα Πουρζιτίδου, παρούσα και η ίδια στην εκδήλωση. Για τον ΓΓ της ΚΕ του ΚΚΕ το δώρο αυτό όπως τόνισε σηματοδοτεί την ακόμα μεγαλύτερη προσπάθεια για στρατολόγηση στο Κόμμα, για πύκνωμα των γραμμών του προς τιμήν των 100 χρόνων του. «Ξεκινάμε πιο δυνατά τον νέο αιώνα ζωής και δράσης μας», σημείωσε καταχειροκροτούμενος και με το χώρο να δονείται από απανωτά συνθήματα. Αναμνηστικά δώρα προσφέρθηκαν και στους εκπροσώπους του ΚΚ Τουρκίας και του Γερμανικού ΚΚ.

Η εκδήλωση έκλεισε με μουσικό πρόγραμμα απ’ τους συντρόφους Ειρήνη Μανωλάκη, Ωρ. Αφησιάδη, Μ. Βασιλαδιώτη, με την απαγγελία του «Εγκώμιου στο Κόμμα» του Μπ. Μπρεχτ και του ποιήματος του Γ. Ρίτσου για το ΚΚΕ και την ανάκρουση της Διεθνούς.

Πηγή 902.gr