Η βασίλισα του Fado είναι πάντα μαζί μας

6 Οκτωβρίου 1999 _σαν σήμερα έφυγε από τη ζωή η “Rainha do Fado”  "voz de Portugal” _ Βασίλισσα του Fado: Φάντο (φάδο), που στα πορτογαλικά σημαίνει “μοίρα” ή “πεπρωμένο”, ένα είδος μουσικής μελαγχολικής (το ίδιο κι οι στίχοι), που συχνά μιλούν για τη θάλασσα ή για τη ζωή των φτωχών. Η μουσική έχει σχέση με την πορτογαλική λέξη saudade, μια από τις δυσκολότερες λέξεις προς μετάφραση: είναι ένα είδος προσμονής, αλλά κι ένα μείγμα νοσταλγίας, λύπης, πόνου, ευτυχίας και αγάπης. Κάποιοι λάτρεις της μουσικής φάδο ισχυρίζονται ότι οι ρίζες της είναι ένα μείγμα της μουσικής των σκλάβων της Αφρικής με την παραδοσιακή μουσική των Πορτογάλων ναυτών και αραβικές επιρροές. Όσο για το “Saudade” είναι μια συναισθηματική κατάσταση μελαγχολικής ή βαθιάς νοσταλγικής λαχτάρας για ένα αγαπημένο αλλά απουσιάζει κάτι ή κάποιον. Προέρχεται από τη λατινική λέξη solitarius για τη μοναξιά και συχνά συνδέεται με μια απωθημένη αντίληψη ότι κάποιος μπορεί να μην συναντήσει ποτέ ξανά το αντικείμενο της λαχτάρας του. Μια προσέγγιση στα παραπάνω, για τα οποία ειδικοί μουσικολόγοι έχουν γράψει τόμους και συνθέτες, τραγουδοποιοί κά καλλιτέχνες μας έχουν δώσει _κυριολεκτικά, άπειρα δείγματα είναι το θέμα μας σήμερα. Στο τέλος της ανάρτησης και ένα σύντομο βιογραφικό της Αμάλια Ροντρίγκες (Amália da Piedade Rebordão Rodrigues)

(συνειρμικά)
Ένα από τα ωραιότερα και πιο γνωστά τραγούδια, της ξυπόλυτης βασίλισσας, Σεζάρια Εβόρα (Cesária Évora _sɨˈzaɾiɐ ˈɛvuɾɐ, 27-Αυγ-1941 \ 17-Δεκ-2011) το “Sodade”, κρύβει πίσω από τους στίχους του μια ιστορία από το Πράσινο Ακρωτήρι, την νησιωτική χώρα απ΄ όπου κατάγεται. η Εβόρα. To 1988 στο Παρίσι ηχογραφεί το άλμπουμ “La Diva Aux Pieds Nus” (Η Ξυπόλυτη Ντίβα), με διθυραμβικά σχόλια ανοίγοντας ουσιαστικά το δρόμο για το επόμενο (1992 ) με τίτλο “Miss Perfumado” _ Ευώδης Κυρία το οποίο σημείωσε ακόμα μεγαλύτερη επιτυχία. Στο δίσκο αυτό υπήρχε το τραγούδι “Sodade”, που σηματοδότησε την απαρχή της παγκόσμιας φήμης για την τραγουδίστρια κάνοντας την παγκοσμίως γνωστή στα 47 της χρόνια. Το τραγούδι περιγράφει τη νοσταλγία που βιώνουν οι μετανάστες του Πράσινου Ακρωτηρίου, εδώ και αιώνες ναυτικοί, επαναλαμβάνοντας την ερώτηση “Ken mostro-b es kaminhu longe?” _“Ποιος σας έδειξε το μακρινό μονοπάτι;” αναφέρεται στη μετανάστευση μέρους του πληθυσμού ως εργάτες στο Σάο Τομέ, την περίοδο του φασίστα Σαλαζάρ.

Νοσταλγία

Ποιος θα σου δείξει…
Το μακρύ ταξίδι;
Ποιος θα σου δείξει…
Το μακρύ ταξίδι;
Το ταξίδι ως το Σάο Τομέ

Νοσταλγία, Νοσταλγία,
Νοσταλγία
Για τον τόπο μου, το Σαν Νικολάου

Αν μου γράψεις
Θα σου γράψω πίσω
Αν με ξεχάσεις
Θα σε ξεχάσω

Μέχρι την ημέρα
που θα γυρίσεις.

Sodade και στα ελληνικά: 2003 και η Ελευθερία Αρβανιτάκη στο Vox ηχογραφεί το “Eleftheria Arvanitaki Live”, με το “Sodade”, ανάμεσα στα 17 τραγούδια (μουσική των Amandio Cabral _Luis Morais, στίχοι Amandio Cabral _Μιχάλη Γκανού).

                   Κατηγορίες φάδο

Υπάρχουν δυο κύριες παραλλαγές της, τα φάδο της Κόιμπρα, που είναι πιο “εκλεπτυσμένα”, και τα φάδο της Λισαβόνας, που είναι και τα δημοφιλέστερα.

·        Φάδο της Κοΐμπρα: Τα παραδοσιακά φάδο της Κοΐμπρα προέρχονται από τις ακαδημαϊκές παραδόσεις του πανεπιστημίου της πόλης. Τραγουδιούνται μόνο από άνδρες, οι οποίοι είναι γενικά ντυμένοι στα μαύρα, όπως κι οι μουσικοί, καθώς είναι το παραδοσιακό ακαδημαϊκό ένδυμα.

§       Ένα σύνολο τραγουδιστών και μουσικών (tuna), ομάδες που υπάρχουν σε όλα τα πανεπιστήμια της Πορτογαλίας. Εξάλλου, κάθε χρόνο στο Πόρτο γίνεται διεθνής συνάντηση ομάδων φάδο και από πανεπιστήμια της Ισπανίας, της Ιταλίας και της Αργεντινής.

·        Φάδο της Λισαβόνας: Τραγουδιέται τόσο από άνδρες όσο και γυναίκες σε δημόσιους χώρους ή σε casas de fado, στα σπίτια του φάδο, ενώ είναι πιο χαρούμενο από τα φάδο της Κόιμπρα.

                  Καλλιτέχνες της μουσικής φάδο

·        Το πορτογαλικό συγκρότημα Madredeus, από τους σύγχρονους συνεχιστές των φάδο

Τα σύγχρονα τραγούδια φάδο είναι δημοφιλή στην Πορτογαλία κι έχουν αναδείξει πολλούς γνωστούς καλλιτέχνες σε όλο τον κόσμο.

·        Η πρώτη μεγάλη τραγουδίστρια φάδο ήταν η Μαρία Σεβέρα, που έζησε στο πρώτο μισό του 19^ου αιώνα. Κατά τις δεκαετίες του '20 και του '30, μια σειρά ηχογραφήσεων φάδο της Κόιμπρα έγινε ιδιαίτερα δημοφιλής. Οι κιθαρίστες Αρτούρ και Κάρλος Παρέδες, πατέρας και γιος, έγιναν πρωτοπόροι αυτού του είδους στην πορτογαλική κιθάρα.

·        Η πασίγνωστη Αμάλια Ροντρίγκεζ καθιέρωσε την πιο γνωστή μορφή τραγουδιών φάδο. Μετά την εξαφάνισή της, ένα νέο κύμα ερμηνευτών πρόσθεσε στυλιστικές διαφορές κι έκανε περισσότερο δημοφιλή σε ολόκληρο τον κόσμο την παραδοσιακή μουσική της Πορτογαλίας. Η Ντούλτσε Πόντες ανέμειξε την παραδοσιακή με τη σύγχρονη πορτογαλική μουσική, ενώ η Κριστίνα Μπράνκο και το συγκρότημα Μαντρεντέους πρόσθεσαν μουσικά όργανα και νέους ρυθμούς, διατηρώντας από τα παραδοσιακά φάδο το μελαγχολικό τους στυλ και την αίσθηση του saudade.

·        Περισσότερα στη συνέχεια…

Ιστορία

Το Fado εμφανίστηκε στις αρχές του 19^ου  αιώνα στη Λισαβόνα και πιστεύεται ότι έχει τις ρίζες του στις μποέμ και εξαθλιωμένες περιοχές της πρωτεύουσας, όπως Bairro Alto _ bajʁu ˈaltu, Mouraria και Alfama, ενώ μια τελείως διαφορετική θεωρία υπερασπίστηκε ο Βραζιλιάνος μουσικός κριτικός José Ramos Tinhorão, ο οποίος είπε ότι εισήχθη στην Πορτογαλία από τα χέρια και την τέχνη ενός μουσικού από τη Βραζιλία του Domingos Caldas Barbosa στα μέσα του 18^ου αιώνα.

Υπάρχουν πολλές θεωρίες για την προέλευση ή τις επιρροές του: Μερικοί την εντοπίζουν του στο μεσαιωνικό “cantigas de amigo” (τραγούδι ενός φίλου), άλλοι προτείνουν κάποια αρχαία μαυριτανική επιρροή και άλλοι δείχνουν τα άσματα των (σκλαβωμένων) Αφρικανών που πλέουν στη θάλασσα. Κανένα από αυτά δεν είναι επιτακτικό. Ενδεχομένως να εξελίχθηκε και να σχηματίστηκε από διάφορα παλαιότερα μουσικά είδη

Οι ερμηνευτές του Fado στα μέσα του 19^ου  αιώνα ήταν κυρίως από την εργατική τάξη, μέχρι ναύτες, μποέμ και εταίρες σε δημοφιλείς ταβέρνες, που όχι μόνο τραγουδούσαν αλλά και χόρευαν και θορυβούσαν ρυθμικά. Κατά το δεύτερο μισό του 19^ου αιώνα, οι χορευτικοί ρυθμοί εξαφανίστηκαν και οι ερμηνευτές έγιναν απλώς τραγουδιστές (fadistas).

Η fadista του 19^ου αιώνα, Maria Severa, μια Ρομά που θεωρήθηκε σκανδαλώδης από ορισμένους εκείνη την εποχή, ήταν ο καλλιτέχνης που έκανε αυτό το είδος διάσημο (σσ. στην Πορτογαλία, οι γνωστοί ως ciganos _ Ρομά _siˈɣɐnuʃ, εναλλακτικά γνωστοί ως calés, calós και boémios, είναι μια μειονοτική εθνοτική ομάδα. Ο ακριβής αριθμός των Ρομά στη χώρα είναι άγνωστος—οι εκτιμήσεις ποικίλλουν από 40.000 έως 60.000)

Το Fado χρησιμοποιεί τυπικά το “δωρικό ρυθμό” ή τον “ιωνικό”, ενώ μερικές φορές εναλλάσσεται μεταξύ των δύο κατά τη διάρκεια αλλαγής μελωδίας ή στίχου. Ένα ιδιαίτερο στιλιστικό χαρακτηριστικό του fado είναι η χρήση του rubato, όπου η μουσική σταματάει στο τέλος μιας φράσης και ο τραγουδιστής κρατά τη νότα για δραματικό αποτέλεσμα. Η μουσική χρησιμοποιεί διπλό ρυθμό και τριπλό χρόνο (στυλ βαλς).

(σσ) _copy-paste από μουσικό λεξικό, όσο πιο απλά γίνεται (οι Μπαμπινιώτηδες σηκώνουν τα χέρια ψηλά…) __καταρχήν “τρόπος” είναι σύστημα οκτώ επτάτονων κλιμάκων, που διέφεραν μεταξύ τους ανάλογα με τη θέση που κατείχαν τα ημιτόνια μέσα στην οκτάβα. Η οκτάβα ξεκινά από μία νότα και καταλήγει στην ίδια, για παράδειγμα: "ντο ρε μι φα σολ λα σι ντο". __Δωρικός τρόπος = μουσικός όρος, που μπορεί να αναφέρεται σε τρία πολύ διαφορετικά αλλά αλληλένδετα θέματα: ένα από την αρχαία ελληνικη αρμονία _χαρακτηριστική μελωδική συμπεριφορά ή η δομή κλίμακας που σχετίζεται με αυτό, ένα από τους μεσαιωνικούς μουσικούς δρόμους ή —συνηθέστερα— μια από τις σύγχρονες τροπικές διατονικές κλίμακες, που αντιστοιχεί στις λευκές νότες του πληκτρολογίου του πιάνου).
__Ιωνικός τρόπος, στη σύγχρονη χρήση, e;inai μια διατονική κλίμακα που ονομάζεται επίσης και μείζονα. Πήρε το όνομά του από τους Έλληνες του Ιονίου. Είναι όνομα που δόθηκε από τον Heinrich Glarean το 1547 στη νέα του αυθεντική λειτουργία στο C (τρόπος 11 στο σχήμα αρίθμησής του), που χρησιμοποιεί το διατονικό είδος οκτάβας από το C στο C μια οκτάβα υψηλότερα, διαιρούμενο στο G (ως κυρίαρχο, απαγγέλλοντας τόνος/απαγγελτική νότα ή τενόρο) σε ένα τέταρτο είδος τέλειου πέμπτου (τόνος-τόνος-ημιτονο-τόνος) συν ένα τρίτο είδος τέλειου τέταρτου (τόνος-τόνος-ημιτόνιο): C D E F G + G A B C. Αυτό το είδος οκτάβας είναι ουσιαστικά το ίδιο με τον κύριο τρόπο τονικής μουσικής. Η εκκλησιαστική μουσική είχε εξηγηθεί από τους θεωρητικούς ως οργανωμένη σε οκτώ μουσικούς τρόπους: τις κλίμακες στα D, E, F και G στο “πιο τέλειο σύστημα” του “musica recta”, το καθένα με τα αυθεντικά και δαιδαλώδη αντίστοιχά του.

Κοΐμπρα fado

Το στυλ fado της Κοΐμπρα συνδέεται παραδοσιακά με το πανεπιστήμιο της πόλης και το στυλ των μεσαιωνικών σερενάτων τροβαδούρων. Τραγουδιέται αποκλειστικά από άνδρες και τόσο οι τραγουδιστές όσο και οι μουσικοί φορούν την ακαδημαϊκή στολή (traje académico): σκούρα ρόμπα, κάπα και κολάν. Χρονολογείται στην παράδοση των τροβαδούρων των μεσαιωνικών χρόνων, τραγουδιέται τη νύχτα, σχεδόν στο σκοτάδι, σε πλατείες ή δρόμους της πόλης. Χαρακτηριστικοί χώροι είναι τα σκαλιά της Μονής Santa Cruz και ο Παλιός Καθεδρικός Ναός της Κοΐμπρα. Συνηθίζεται επίσης να διοργανώνονται σερενάτες όπου ακούγονται τραγούδια μπροστά στο παράθυρο μιας γυναίκας που θα την φλερτάρει ο καλός της.

Όπως και στη Λισαβόνα, το Coimbra fado συνοδεύεται από την πορτογαλική κιθάρα και βιόλα (είδος κιθάρας). Η κιθάρα της Κοΐμπρα έχει εξελιχθεί σε ένα όργανο διαφορετικό από αυτό της Λισαβόνας, με το δικό της κούρδισμα, ηχοχρώματα και κατασκευή. Ο Artur Paredes, ένας καινοτόμος τραγουδιστής, έφερε επανάσταση στο κούρδισμα της κιθάρας και στο στυλ με το οποίο συνόδευε το Coimbra fado.

Στη δεκαετία του 1950, ένα νέο κίνημα οδήγησε τους τραγουδιστές της Κοΐμπρα να υιοθετήσουν τη μπαλάντα και το φολκλόρ. Άρχισαν να ερμηνεύουν γραμμές μεγάλων ποιητών, τόσο των κλασικών όσο και σύγχρονων, ως μια μορφή αντίστασης στη δικτατορία του Σαλαζάρ. Σε αυτό το κίνημα ονόματα όπως ο Adriano Correia de Oliveira και ο José Afonso (Zeca Afonso) είχαν πρωταγωνιστικό ρόλο στη λαϊκή μουσική κατά την Επανάσταση των Γαρυφάλλων του 1974.

Μερικά από τα πιο διάσημα fados της Coimbra περιλαμβάνουν: Fado Hilário, Saudades de Coimbra ("Do Choupal até à Lapa"), Balada da Despedida ("Coimbra tem mais encanto, na hora da despedida" - οι πρώτες φράσεις είναι συχνά πιο αναγνωρίσιμες από οι τίτλοι των τραγουδιών), O meu menino é d'oiro, και Samaritana. Ο “κριτής-τραγουδιστής” Fernando Machado Soares είναι μια σημαντική προσωπικότητα, καθώς είναι ο συγγραφέας ορισμένων από εκείνα τα διάσημα fado.

Περιέργως, δεν είναι ένα Fado της Κοΐμπρα αλλά ένα δημοφιλές τραγούδι που είναι ο πιο γνωστός τίτλος που αναφέρεται σε αυτήν την πόλη: το Coimbra é uma lição, το οποίο είχε επιτυχία με τίτλους όπως ο Απρίλιος στην Πορτογαλία.
Fados, μια ταινία του 2007 για το fado του Ισπανού σκηνοθέτη Carlos Saura

Tραγουδιστές φάδο

·        Mafalda Arnauth

·        Cristina Branco

·        Camané

·        Carminho

·        Carlos do Carmo

·        Beatriz da Conceição

·        Rouxinol Faduncho (Marco Horácio)

·        Luís Goes

·        Katia Guerreiro

·        Gisela João

·        Alfredo Marceneiro

·        Mariza

·        Fernando Maurício

·        Maja Milinković

·        Mísia

·        Ana Moura

·        Maria Teresa de Noronha

·        Adriano Correia de Oliveira

·        Maria Severa Onofriana

·        Joaquim Pimentel

·        Dulce Pontes

·        António Rocha

·        Germano Rocha

·        Amália Rodrigues

·        Celeste Rodrigues

·        Cuca Roseta

·        Sonia Shirsat

·        Hermínia Silva

·        Fernando Machado Soares

·        Maximiano de Sousa

·        Raquel Tavares

·        António Zambujo

Κιθαρίστες

·        Armandinho

·        António Chainho

·        Carlos Chainho

·        Pedro Jóia

·        Artur Paredes

·        Carlos Paredes

·        Paulo Valentim

·        Francisco Viana

Άλλοι γνωστοί τραγουδιστές φάδο

·        Κάρλος ντο Κάρμο

·        Μαρίσα

·        Μαφάλντα Αρνώ

·        Καμανέ

·        Κάτια Γκερέιρο

·        Μίσια

·        Φερνάντο Φαρίνια

·        Λουσίλια ντο Κάρμο

·        Κάρλος Ράμος

·        Κάρλος Νέτο

·        Ερμίνια Σίλβα

·        Άνα Μόουρα

·        Τιάγκο Μιράντα (Κόναν Οσίρις)

Δείτε

·        Portal do Fado

·        Terreiro do Fado

·        World Music Central: Fado music

                                    Rainha do Fado

Το  πορτογαλικό σπίτι φαίνεται καλό
(με)
Ψωμί και κρασί στο τραπέζι
Κι αν κάποιος ταπεινά χτυπήσει την πόρτα
Κάτσε μαζί μας στο τραπέζι (του λένε)

Αυτή η ειλικρίνεια είναι μια χαρά
Που ο λαός δεν το αρνείται ποτέ

Η χαρά της φτώχειας
Είναι σε αυτόν τον μεγάλο πλούτο
Να δίνεις και να χαίρεσαι
Τέσσερις ασβεστωμένοι τοίχοι
Άρωμα από δεντρολίβανο
Ένα τσαμπί χρυσά σταφύλια
Δύο τριαντάφυλλα σε έναν κήπο

Ένας πλακόστρωτος Άγιος Ιωσήφ
Περισσότερο ο ανοιξιάτικος ήλιος
Μια υπόσχεση για φιλιά
Δύο χέρια με περιμένουν

Είναι σίγουρα ένα πορτογαλικό σπίτι
Υπάρχει σίγουρα ένα πορτογαλικό σπίτι
Στην κακή άνεση του σπιτιού μου
Υπάρχει άφθονη στοργή

Και η κουρτίνα του παραθύρου και το φως του φεγγαριού
Μα ο ήλιος που τη χτυπάει
Λίγο μόνο για να φτιάξουμε το κέφι

Μια απλή ύπαρξη
Είναι μόνο αγάπη, ψωμί και κρασί

Και ένας πράσινος ζωμός
Μαγειρεμένος στον αχνό του τσουκαλιού…
Τέσσερις ασβεστωμένοι τοίχοι
Άρωμα από δεντρολίβανο
Ένα τσαμπί χρυσά σταφύλια

Μια υπόσχεση για φιλιά
Δύο χέρια με περιμένουν

Είναι σίγουρα ένα πορτογαλικό σπίτι
ένα πορτογαλικό σπίτι \ ένα πορτογαλικό σπίτι…
Είναι σίγουρα ένα πορτογαλικό σπίτι

Η Αμάλια Ροντρίγκες (Amália da Piedade Rebordão Rodrigues, γεννήθηκε Ιούλη του 1920), ευρέως γνωστή απλά ως Amália, υπήρξε πορτογαλέζα φαντίστα και ηθοποιός_δείτε και επίσημο site, που συνέβαλε _ταξίδεύοντας σε όλο τον κόσμο στη διάδοση του φάντο παγκοσμίως και παραμένει ως σήμερα ο πιο ευπώλητος πορτογάλος καλλιτέχνης.

Πρώτα χρόνια
Προσωπική ζωή

Γεννήθηκε στην ενορία Pena της Λισαβόνας στην Πορτογαλία. Η οικογένεια της μητέρας της είχε τις ρίζες της στο Souto da Casa, μια ενορία στο Fundão της Κεντρικής Πορτογαλίας, όπου ο παππούς της εργαζόταν ως σιδεράς _πατέρας της ο Albertino de Jesus Rodrigues, μητέρα της η Lucinda da Piedade Rebordao και μεγάλωσε μέσα σε ακραία φτώχεια. Κοριτσάκι πουλούσε φρούτα στις αποβάθρες της Λισαβόνας, για να τσοντάρει στην οικογένεια

Καριέρα στο τραγούδι

Η Αμάλια άρχισε να τραγουδά γύρω στο 1935. Η πρώτη επαγγελματική της παρουσίαση σε αίθουσα φάντο ήταμ το 1939, ενώ συμμετείχε και ως φιλοξενούμενη σε περιοδείες. Την εποχή εκείνη περίπου συναντήθηκε με τον Frederico Valério, έναν συνθέτη με κλασική παιδεία που αναγνώρισε τις δυνατότητες της και συνέθεσε πολυάριθμες μελωδίες ειδικά σχεδιασμένες για αυτήν, προσθέτοντας ορχηστρικές συνοδείες. Κάποια από αυτά είναι το “Fado do Ciúme”, το “Ai Mouraria”, το “Que Deus Me Perdoe” το “Não Sei Porque Te Foste Embora” κά. Ως τις αρχές της δεκαετίας του '40, η Αμάλια είχε γίνει διάσημη στην Πορτογαλία. Άρχισε την καριέρα της ως ηθοποιός κάνοντας το ντεμπούτο της σε μια ταινία του 1946 με τίτλο “Capas Negras” ακολουθούμενη από την πιο γνωστή ταινία της, την “Fado, História d'uma Cantadeira” (1947). Δημοφιλής σε Ισπανία και Βραζιλία (όπου, το 1945, έκανε τις πρώτες της ηχογραφήσεις), ενώ πέρασε αρκετό χρόνο και στο Παρίσι (από το 1949), όπου και κατά καιρούς κατοικούσε. Το 1950, ενώ συμμετείχε στο διεθνές πρόγραμμα Marshall, εισήγαγε το τραγούδι “Απρίλιος στην Πορτογαλία” σε διεθνές κοινό, με τον αρχικό τίτλο "Coimbra". Στις αρχές της δεκαετίας του 1950, η συμμετοχή του Πορτογάλου ποιητή David Mourão-Ferreira (Ντέιβιντ Μουράο-Φερρέιρα) σηματοδότησε μια νέα φάση στην καριέρα της, κατά την οποία κορυφαίοι ποιητές έγραφαν ειδικά γι 'αυτήν.

Διεθνής σταδιοδρομία

Tαξίδεψε για πρώτη φορά στο εξωτερικό το 1943, για να εμφανιστεί στο γκαλά του πρέσβη της Πορτογαλίας στη Μαδρίτη, μαζί με τον τραγουδιστή Júlio Proença και τους μουσικούς Armandinho και Santos Moreira, ενώ εμφανίστηκε στη Βραζιλία το 1945, όπου έκανε τις πρώτες της ηχογραφήσεις, στο Βερολίνο το 1950, καθώς επίσης στο Μεξικό και τη Γαλλία. Ήταν ο πρώτος Πορτογάλος καλλιτέχνης που εμφανίστηκε στην USTV στο ABC το 1953. Τραγούδησε στο κλαμπ Mocambo του Χόλιγουντ το 1954. Η Αμάλια εμφανίστηκε στην ταινία του Henri Verneuil “Οι εραστές της Λισαβόνας” (Les Amants du Tage), σε υποστηρικτικό ρόλο. Στη Γαλλία ήταν σχεδόν τόσο δημοφιλής όσο και στην Πορτογαλία, και εμφανίστηκε στην αριστοκρατική αίθουσα Ολυμπιά στο Παρίσι. Αυτό οδήγησε στην κυκλοφορία του άλμπουμ Portugal's Great Amália Rodrigues Live at the Olympia Theatre in Paris το 1957. Εκεί, κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1950 και του 1960 εμφανίστηκε και στην τηλεόραση και έγινε περισσότερο γνωστή. Ο Σαρλ Αζναβούρ έγραψε ένα φάντο στα γαλλικά ειδικά για αυτήν (το Aie Mourir Pour Toi), ενώ δημιούργησε γαλλικές εκδοχές των τραγουδιών της (πχ. η Coimbra έγινε Avril au Portugal _ το τραγούδι ακούστηκε και με πολλούς άλλους καλλιτέχνες _ Yvette Giraud - Eartha Kitt - Linda de Suza κλπ). Εμφανίστηκε στο Ολυμπιά για 10 σεζόν μεταξύ 1956 και 1992. Δήλωσε κατόπιν ότι θα τραγουδούσε πλέον μόνο σπάνια, επέστρεψε το 1962 και επικεντρώθηκε στις ηχογραφήσεις και σε πιο αραιές δημόσιες εμφανίσεις.

Το άλμπουμ της επιστροφής της, το Amália Rodrigues του 1962, ήταν με τον Γάλλο συνθέτη Alain Oulman (1929-1990), ο οποίος έμελλε να γίνει ο κύριος στιχουργός και μουσικός παραγωγός της (ως αριστερός φιλόσοφος, συνελήφθη από την πολιτική αστυνομία της φασιστικής Πορτογαλίας (PIDE) το 1966 και εξαναγκάστηκε να εξοριστεί, αλλά συνέχισε να γράφει για την Αμάλια). Της έγραψε μελωδίες δημιουργίας ενός υπο-είδους του φάντο, γνωστού ως “Busto”, ενώ άρχισε επίσης να τραγουδάει τα ποιήματά του ("Estranha Forma de Vida"), καθώς και ποιήματα από άλλους ποιητές, όπως ο Pedro Homem de Mello και ο David Mourão-Ferreira. Αυτό το άλμπουμ επίσης καθιέρωσε τα πιο γνωστά τραγούδια της, όπως το “Povo Que Lavas no Rio”, το “Maria Lisboa” … το “Abandono”.. Επανέλαβε τη σταδιοδρομία της στο Ισραήλ, στη Βρετανία, τη Γαλλία και επέστρεψε στις ΗΠΑ για συναυλίες στο Bowl του Χόλιγουντ και στη Νέα Υόρκη, συνοδευόμενη από τον Andre Kostelanetz, το 1966 και το 1968. Τραγούδησε επίσης στην πρώην ΕΣΣΔ και τη Ρουμανία.

Συνέχισε την καριέρα της σε ταινίες όπως το Sangue Toureiro (1958) και το Fado Corrido (1964).
Η Αμάλια εμφανίστηκε στην ταινία The Enchanted Islands του Carlos Vilardebó το 1964, η οποία ήταν βασισμένη σε μια σύντομη ιστορία του Χέρμαν Μέλβιλ. Το 1965, η ηχογράφηση της μελοποίησης των ποιημάτων του ποιητή του 16^ου αιώνα, Λουίς δε Καμόες, προκάλεσε πόλεμο αρθρογραφίας στις εφημερίδες. Το σινγκλ της του 1968 Vou dar de beber à dor, έσπασε όλα τα ρεκόρ πωλήσεων και το λεύκωμά της του 1970, το Com Que Voz, κέρδισε πολλά διεθνή βραβεία.
Έχοντας λάβει το Βραβείο Κινηματογράφου της Πορτογαλίας για την καλύτερη ηθοποιό για το "Fado" το 1947, για ακόμη μια φορά βραβεύτηκε ως η καλύτερη ταινία στην Πορτογαλία το 1965, σε μια ταινία όπου δεν τραγουδούσε.

Ενδιάμεσα έπαιξε σε άλλα είδη: κατέγραψε μερικά από τα παλιά τραγούδια της με ορχήστρα, ηχογράφησε ένα άλμπουμ με τον τζαζ σαξοφωνίστα Don Byas 'Encontro' (1968), καθώς και ένα άλμπουμ αμερικανικών τραγουδιών με την ορχήστρα της Norrie Paramor, "Amália On Broadway", που περιλαμβάνει διασκευή του "Summertime", το "The Nearness of You". Ένα σημαντικό άλμπουμ της δεκαετίας του 1960 ήταν το Com Que Voz (1969), στο οποίο ξαναπαίζει πολλές από τις επιτυχίες της και προσθέτει μερικές ακόμα, όλα ποιήματα Πορτογάλων ποιητών σε μουσική του Alain Oulman. Η Αμάλια Ροντρίγκες έφτασε στο απόγειο των φωνητικών και σκηνικών της δυνάμεων κατά τη δεκαετία του 1960.

Τα τελευταία χρόνια

Στη δεκαετία του 1970 επικεντρώθηκε σε συναυλίες. Κατά την περίοδο μετά την 25^η Απριλίου 1974 (Επανάσταση των Γαρυφάλλων_Revolução dos Cravos), κατηγορήθηκε (μάλλον ψευδώς) ότι ήταν μυστικός πράκτορας της PIDE, που την έριξε σε μια περίοδο σοβαρής κατάθλιψης (σσ. κατά την Eva Larraur _El País 1999, ενώ ο Σαλαζάρ ήταν πρωθυπουργός, η Αμάλια Ροντρίγκες υποστήριζε οικονομικά το Κομμουνιστικό Κόμμα της χώρας). Βέβαια, είχε περιστασιακά εκφράσει κάποιο θαυμασμό για τον ίδιο τον Σαλαζάρ και φέρεται ότι του έγραψε ερωτικές επιστολές όταν νοσηλεύτηκε το 1968. Παρά την κυβερνητική της προώθηση ως εθνικό σύμβολο της Πορτογαλίας, κατ' ιδίαν ο Σαλαζάρ μισούσε το φάντο και την Αμάλια (στην οποία αναφερόταν ως “αυτό το πλάσμα”, θεωρώντας κεντρική ιδέα του «saudade» ως αντι-μοντέρνα και ότι “έχει μια μαλθακή επιρροή στον πορτογαλικό χαρακτήρα”, καθώς “ρουφάει όλη την ενέργεια από την ψυχή και την οδηγεί στην αδράνεια” (John Lewis, 2007 Tainted love _The Guardian). Από τη δεκαετία του 1970, απολάμβανε ιδιαίτερη επιτυχία στην Ιταλία και την Ιαπωνία. Ηχογράφησε ένα άλμπουμ ιταλικών παραδοσιακών τραγουδιών, το A Una Terra Che Amo (1973), και έκανε εκδόσεις δικών της τραγουδιών στα ιταλικά. Ηχογράφησε ζωντανές εμφανίσεις της σε ένα λεύκωμα με τίτλο Amália in Italia (1978). Η επιστροφή της στο στούντιο ηχογράφησης με πορτογαλικό υλικό έγινε το 1977 με το Cantigas numa Língua Antiga.
Λίγο μετά την έκδοση αυτού του άλμπουμ, η Αμάλια υπέστη τα πρώτα πραγματικά σοβαρά προβλήματα στην υγεία της, τα οποία την οδήγησαν να παραμείνει για λίγο εκτός σκηνής και την ανάγκασαν να επικεντρωθεί στην εκτέλεση, ειδικά στην Πορτογαλία. Αυτά τα προβλήματα ακολουθήθηκαν από δύο πολύ προσωπικά άλμπουμ: το Gostava de Ser Quem Era (1980) και το Lágrima (1983): όλα αυτά τα τραγούδια βασίστηκαν σε ποιήματα που έγραψε η ίδια. Ενδιάμεσα τραγούδησε πάλι τραγούδια του Frederico Valerio (άλμπουμ _1982). Οι δεκαετίες του '80 και του '90 έφεραν την ενθρόνισή της ως ζωντανό μύθο..

Ασθένεια

Η Αμάλια επέστρεψε στο Ολύμπια στο Παρίσι το 1985 για μια σειρά συναυλιών. Από το 1985 έως το 1994 απολάμβανε μεγάλη διεθνή επιτυχία. Κατά τη διάρκεια αυτών των ετών πραγματοποίησε συναυλίες στη Γαλλία, την Ιταλία, την Ιαπωνία, τις Κάτω Χώρες, το Βέλγιο, τη Γερμανία, τη Βραζιλία, την Αργεντινή, το Ισραήλ και τις ΗΠΑ, πέρα από την Πορτογαλία. Το 1990 οι εορτασμοί της 50ής επετείου της καριέρας της ξεκίνησαν με μια μεγάλη συναυλία στο Coliseu dos Recreios της Λισαβόνας, σε ηλικία 69 ετών. Τιμήθηκε από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας στη σκηνή. Η φωνή της είχε αλλάξει: ήταν χαμηλότερη και είχε αποκτήσει νέα ένταση.
Παρά μια σειρά ασθενειών σχετικές με τη φωνή της, η Αμάλια συνέχισε τις ηχογραφήσεις ως το 1990. Τελικά αποσύρθηκε από τη δημόσια σκηνή, παρότι η καριέρα της αναδείχθηκε περαιτέρω με την επίσημη βιογραφία του ιστορικού και δημοσιογράφου Vítor Pavão dos Santos και μια τηλεοπτική σειρά πέντε ωρών που παρουσίαζε την 50χρονη καριέρα της με σπάνιο αρχειακό υλικό (αργότερα συμπυκνωμένο στο 90λεπτο ντοκιμαντέρ The Art of Amália). Ο σκηνοθέτης του, ο Bruno de Almeida, έχει επίσης παραγάγει το Amália, Live in New York City, μια συναυλία της συναυλίας της το 1990 στο The Town Hall.
Η Αμάλια Ροντρίγκες κυκλοφόρησε το τελευταίο άλμπουμ πρωτοτύπων το 1990, το Obsessão. Τον Δεκέμβριο του 1994 έδωσε την τελευταία της συναυλία σε ηλικία 74 ετών, κατά τη διάρκεια των συναυλιών της Λισαβόνας ως Πολιτιστικής Πρωτεύουσας της Ευρώπης. Αμέσως μετά, το 1995, υποβλήθηκε σε εγχείριση στον πνεύμονα. Πραγματοποιήθηκαν πολλές ειδικές τηλεοπτικές εκπομπές, συνεντεύξεις και αφιερώματα. Το 1997 κυκλοφόρησε ένα νέο άλμπουμ με πρωτότυπες ηχογραφήσεις από τη δεκαετία του 1960 και του 1970, το Segredo, και ένα βιβλίο με τα ποιήματά της, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που είχε τραγουδήσει: Amália: Versos. Το 1998 δόθηκε στην Αμάλια Ροντρίγκες εθνική αναγνώριση στην παγκόσμια έκθεση της Λισαβόνας (Expo '98) και τον Φεβρουάριο του 1999 θεωρήθηκε μια από τις 25 πιο σημαντικές προσωπικότητες της πορτογαλικής δημοκρατικής περιόδου. Λίγο μετά γυρίστηκε η τελευταία της τηλεοπτική συνέντευξη. Η Cinématheque de Paris παρουσίασε ένα αφιέρωμα για την Αμάλια Ροντρίγκες τον Απρίλιο του 1999, παρουσιάζοντας μερικές από τις ταινίες της.

Θάνατος

Η Αμάλια Ροντρίγκες πέθανε στις 6 Οκτωβρίου 1999 σε ηλικία 79 ετών στο σπίτι της στη Λισαβόνα και η κυβέρνηση της Πορτογαλίας κήρυξε τριήμερο εθνικό πένθος. Το σπίτι της, στο Rua de São Bento, είναι σήμερα μουσείο. Τάφηκε στο Εθνικό Πάνθεον μαζί με άλλες διακεκριμένες προσωπικότητες της χώρας. Η κηδεία της έγινε δημοσία δαπάνη και συμμετείχαν σε αυτήν δεκάδες χιλιάδες κόσμου. Το 2001 μεταφέρθηκε στο εθνικό Πάνθεον και έγινε έτσι η πρώτη γυναίκα που τέθηκε ανάμεσα στις μεγαλύτερες προσωπικότητες της χώρας, μια εξαιρετική τιμή που της απονεμήθηκε από το Κοινοβούλιο.

Πολιτικά βραβεία και τιμές

·        Κυρία του Στρατιωτικού Τάγματος του Αγίου Ιακώβου του Ξίφους, Πορτογαλία (16 Ιουλίου 1958)

·        Αξιωματικός του Στρατιωτικού Τάγματος του Άγιου Ιάκωβος του Ξίφους, Πορτογαλία (16 Φεβρουαρίου 1971)

·        Μεγάλος αξιωματούχος του Τάγματος του Πρίγκιπα Χένρι, Πορτογαλία (9 Απριλίου 1981)

·        Μεγάλος Σταυρός του Στρατιωτικού Τάγματος του Αγίου Ιακώβου του Ξίφους, Πορτογαλία (4 Ιανουαρίου 1990)

·        Μεγάλος Σταυρός του Τάγματος του Πρίγκιπα Χένρι, Πορτογαλία (27 Ιουλίου 1998)

Κληρονομιά

Σύμφωνα με τη διαθήκη της ιδρύθηκε το Ίδρυμα Αμάλια Ροντρίγκες (Fundação Amália Rodrigues), που διαχειρίζεται την κληρονομιά και τα περιουσιακά της στοιχεία, εκτός από τα πνευματικά της δικαιώματα, τα οποία κληροδότησε σε δύο από τους ανηψιούς της. Μέχρι το θάνατό της το 1999, η Αμάλια Ροντρίγκες είχε λάβει περισσότερες από 40 διακρίσεις και τιμές από τη Γαλλία (συμπεριλαμβανομένης της Λεγεώνας της Τιμής), τον Λίβανο, την Πορτογαλία, την Ισπανία, το Ισραήλ και την Ιαπωνία.
Το 2004, ο Ιταλός σκηνοθέτης Φραντσέσκο Βετσόλι κυκλοφόρησε τη σύντομη ασπρόμαυρη ταινία Amália Traïda. Το 2007 κατέλαβε την 14^η θέση στην εκλογή των «Μεγάλων Πορτογάλων» (Os Grandes Portugueses). Ένα χρόνο αργότερα, το 2008, κυκλοφόρησε μια ταινία για τη ζωή της, με τη Sandra Barata στον ρόλο της Αμάλια, ενώ κατατάχθηκε από το περιοδικό Vanity ως μια από τις μεγάλες φωνές του αιώνα. Παραμένει μια από τους πιο διεθνείς πορτογάλους καλλιτέχνες και τραγουδιστές και εθνικό σύμβολο στη χώρα της. Έβαλε το φάντο στον παγκόσμιο χάρτη ως μουσικό είδος και τα έργα της συνεχίζουν να εμπνέουν και άλλους καλλιτέχνες και τραγουδιστές, πολλοί από τους

 

Οικογένεια: Οι γονείς της είχαν εννέα παιδιά, αλλά μόνο δύο έφτασαν στην ενηλικίωση. Το 1940 παντρεύτηκε τον Francisco Cruz, τoρναδόρο και ερασιτέχνη κιθαρίστα από τον οποίο χώρισε το 1943 και το 1961, στο Ρίο ντε Τζανέιρο, παντρεύτηκε τον César Seabra και παρέμεινε παντρεμένη μαζί του ως τον θάνατό του το 1997.

           Δισκογραφία (απόσπασμα)

Singles

·        1945: Perseguição

§  1945: Tendinha

§  1945: Fado do Ciúme

§  1945: Mouraria

§  1945: Los piconeros

§  1945: Troca de olhares

§  1945: Ai, Mouraria

§  1945: Maria da Cruz

·        1951/52: Ai, Mouraria

§  1951/52: Sabe-se lá

·        1953: Novo fado da Severa

§  1953: Uma casa portuguesa

§  1953: El Negro Zumbón

·        1954: Primavera

·        1955: Tudo isto é fado

·        1956: Foi Deus

·        1957: Amália no Olympia

·        1968: La, la, la

EPs

·        1963: Povo que lavas no rio

·        1964: Estranha forma de vida

·        1965: Amália canta Luís de Camões

·        1969: Formiga Bossa Nossa

·        1971: Oiça lá, ó Senhor Vinho

·        1972: Cheira a Lisboa

LPs & CDs

 

·        1952: Abbey Road 1952

·        1954: Fados from Portugal/Flamengos from Spain

·        1956: Encores

·        1957: Amália no Olympia

·        1958: Fado and Flamenco Favorites (Angel Records)

·        1962: Busto

·        1965: Fado português

·        1967: Fados 67

§  1967: fados a guitarradas au portugal

·        1969: Marchas de Lisboa

§  1969: Vou dar de beber à dor

·        1970: Amália/Vinicius

§  1970: Com que voz

·        1971: Oiça lá, ó Senhor Vinho

§  1971: Amália no Japão

§  1971: Cantigas de amigos

·        1972: Folclore à guitarra e à viola

§  1973: A una terra che amo

§  1973: Encontro com Don Byas

·        1974: Amalia in Italia

§  1974: Reine du fado

·        1976: Amália no Caneção

§  1976: Cantigas da boa gente

·        1977: Cantigas numa Língua Antiga

·        1980: Gostava de ser quem era

·        1983: Lágrima

·        1984: Amália na Broadway

·        1985: O Melhor de Amália: Estranha forma de vida

§  1985: O Melhor de Amália, vol. 2: Tudo isto é fado

·        1989: Amália 50 anos: Rara e inédita

·        1990: Obsessão

§  1990: O fado

§  1990: Rainha do fado

§  1990: Foi deus

§  1990: Sings Portugal

·        1991: Amália

§  1991: Sucessos

·        1992: The Queen of Fado – Coimbra

§  1992: American Songs (Celluloid)

·        1994: Ses plus belles chansons

§  1994: O melhor dos melhores

·        1996: Fado lisboeta

·        1997: Segredo

·        1998: Semplicemente il meglio

·        1998: The Art of Amália

·        2000: A dama do fado

§  2000: En español

·        2004: Amália: universal

§  2004: Fados, poemas e flores, vol. 1

§  2004: Fados, poemas e flores, vol. 2

·        2005: The Art of Amália II

·        2009: Coração independente

·        2011: The Queen of Fado (ARC Music)

·        2012: The Queen of Fado, vol. 2

·        2014: De Porto em Porto

                           Πηγές _παραπομπές

·        ··  Εθνική Βιβλιοθήκη της Γαλλίας: data.bnf.fr/ark:/12148/cb135586122.

·        ··  SNAC. w63r1s7c.  

·        ··  Find A Grave. 11346518.

·        ··  Εθνική Βιβλιοθήκη Γερμανίας: Gemeinsame Normdatei +  

·        ··  11346518.

·        ··  data.bnf.fr/ark:/12148/cb135586122.

·        ··  CONOR.SI. 63294819.

·        ··  www.ordens.presidencia.pt?idc=153.

·        ··  «Amália Rodrigues».

·        ··  Amália Rodrigues – 14 anos de saudade

·        ··  Fado de Amália Rodrigues continua conquistando fãs

·        ··  “Biografia de Amalia Rodrigues”. At-Tambur

·        ··  “Amália Rodrigues” Os grandes portugueses _οι μεγάλοι Πορτογάλοι.

·        ··  Gabriela Cruz, "The Suspended Voice of Amália Rodrigues"
     In Music in Print and Beyond: Hildegard  von Bingen to the Beatles,  180–199.

·        ·· 1966–, Gray, Lila Ellen. Fado resounding : affective politics and urban life.   
    Durham. ISBN 9780822354598.

·        ··  “Amália Rodrigues”   Portal do Fado.

·        ··  Monitor Records

·           ”Fado Portuguese Soul Music”

·        ··  Dicaire, David (2010). The Early Years of Folk Music: Fifty Founders of the Tradition
    McFarland & Company. ISBN 9780786457373.

·        ··  Larrauri, Eva “Saramago desvela que Amália Rodrigues dio dinero a los comunistas” El País.

·        ··  John Lewis, ”Tainted love” The Guardian.

·        ··  “Amalia Rodrigues” The Economist 1999.

·        ··  ”desaparecimento de Amália Rodrigues”  At-Tambur 2001

·        ··  “Cidadãos Nacionais Agraciados com Ordens Portuguesas”
      Επίσημη σελίδα των Πορτογαλικών Τιμητικών Πράξεων.

·        ··  “90 mais”. Os grandes portugueses 2009.

·        ·   ·  “Amália – o filme». Portal do Fado

·        ·   Amália: A Strange Way of Life

·        ·   Radio Amália FM

·        ·   Amália Rodrigues στην IMDb