Προλαμβάνοντας τον καρκίνο _ο ρόλος της σωστής διατροφής _ΑΦΙΕΡΩΜΑ

Γράφει ο \\ Ευάγγελος (Βαγγέλης) Νάνος _Χειρουργός 

Από το πολύ μακρινό παρελθόν έως και πρόσφατα, επί χιλιάδες χρόνια, ο καρκίνος αποτελούσε για πολλούς ανθρώπους μια μυστηριώδη και τρομακτική αρρώστια. Τα  τελευταία όμως χρόνια επειδή έχουν προστεθεί πολλές γνώσεις σχετικά με τα αίτια, τους μηχανισμούς εξέλιξης και έχουν βρεθεί πολλοί αποτελεσματικοί τρόποι θεραπείας και πρόληψης σε πολλές μορφές καρκίνου η εικόνα αυτή έχει αλλάξει κυρίως στις χώρες που είναι οικονομικά και κοινωνικά προηγμένες. Παρά ταύτα στη χώρα μας και σε πολλούς ανθρώπους εξακολουθεί να υπάρχει η εντύπωση ότι ο καρκίνος είναι μια αρρώστια με προδιαγεγραμμένη κακή πορεία και δυσμενή κατάληξη , πράγμα που τους κάνει να αποφεύγουν κάθε προληπτικό έλεγχο και ενίοτε και κάθε προτεινόμενη θεραπεία.  Η αλήθεια πάντως είναι ότι από τους 200  διαφορετικούς τύπους καρκίνου που είναι γνωστοί σήμερα πολλοί αντιμετωπίζονται με επιτυχία ενώ πολλοί άλλοι μπορούν να προληφθούν εν όλω ή εν μέρει. Οι λόγοι για τους οποίους παραμένει η στρεβλή  αυτή εικόνα είναι πολλοί με κυριότερο το ότι δεν έχει βρεθεί ένας τρόπος απλής και αποτελεσματικής θεραπείας για όλους τους τύπους καρκίνου. Άλλοι επιπρόσθετοι λόγοι είναι η λάθος εικόνα που δίνουν ορισμένα μέσα ενημέρωσης που μιλάνε για "επάρατη" νόσο (επάρατη από τις λέξεις επί και αρώμαι= καταριέμαι, δηλαδή η επικατάρατη, η καταραμένη νόσος) . Επίσης οι δυσνόητες και   αλληλοσυγκρουόμενες πολλές φορές ιατρικές ενημερώσεις και ανακοινώσεις και τέλος οι τρομακτικές δυσκολίες που αντιμετωπίζουν οι ασθενείς κατά τα στάδια του διαγνωστικού ελέγχου, της θεραπευτικής αγωγής, της σωστής παρακολούθησης, της διασφάλισης μιας ικανοποιητικής ποιότητας ζωής για τους ασθενείς και της επιτήρησης των ατόμων με ιστορικό καρκίνου από ένα παραπαίον Εθνικό Σύστημα Υγείας και με την απουσία μιας ολοκληρωμένης Εθνικής Στρατηγικής η οποία είναι ιδιαίτερα εμφανής όταν ο καρκίνος αφορά κάποια περίπλοκη περίπτωση όπου απαιτούνται συνδυασμένες ιατρικές πράξεις από διαφορετικές ιατρικές ειδικότητες. Σε γενικές γραμμές και σε πολλές περιπτώσεις οι Ελληνικές Κρατικές δομές παρά την αυταπάρνηση του ιατρικού και νοσηλευτικού προσωπικού με δυσκολία ανταποκρίνονται στην αντιμετώπιση του καρκίνου με τους σύγχρονους τρόπους και τις σύγχρονες δυνατότητες που παρέχει η ιατρική επιστήμη λόγω των τεράστιων ελλείψεων σε προσωπικό και μέσα αλλά και λόγω της προβληματικής οργάνωσής τους. Οι καρκινοπαθείς πολλές φορές έρχονται αντιμέτωποι με ένα Γολγοθά όταν απευθύνονται στο Εθνικό Σύστημα Υγείας. Αυτό τους κάνει να στρέφονται σε Ιδιωτικά Ιδρύματα στα οποία θα συναντήσουν πανάκριβες υπηρεσίες και άκρατη εμπορευματοποίηση της υγείας.

Έρευνα: Φυτοφαγική _Κρεατοφαγική Διατροφή _
Ποια υπερτερεί; Η μεσογειακή διατροφή στο στόχαστρο

Παρά ταύτα τα τελευταία χρόνια η αντιμετώπιση του καρκίνου και στην Ελλάδα, ακολουθώντας έστω από κάποια απόσταση, τα επιτεύγματα που σημειώνονται στα ιατρικά προηγμένα κράτη της Ευρώπης και της Αμερικής,  έχει προοδεύσει σημαντικά. Τα μηνύματα που εκπέμπονται είναι αισιόδοξα αν και η οριστική και συνολική αντιμετώπιση του καρκίνου δεν φαίνεται να προδιαγράφεται για το άμεσο μέλλον. Πάντως είναι γεγονός ότι ενώ τα συνολικά κρούσματα του καρκίνου αυξάνονται, τα ποσοστά πλήρους ίασης και επιβίωσης από τον καρκίνο συνεχώς μεγαλώνουν. Οι κυριότεροι λόγοι για τους οποίους αυξάνονται τα κρούσματα είναι οι εξής:

·       1. Ο καρκίνος διαγιγνώσκεται σε πρώιμα στάδια , πράγμα που δεν μπορούσε να γίνει πριν λίγα χρόνια με αποτέλεσμα να διαφεύγουν πολλά περιστατικά, 

·       2. Έχουν επιδεινωθεί οι περιβαλλοντικοί παράγοντες όπως η καύση ορυκτών καυσίμων, η ρύπανση του εδάφους και των αγροτικών προϊόντων από χημικές ουσίες, φάρμακα και λιπάσματα,

·       3. Έχει αυξηθεί το προσδόκιμο ζωής και 

·       4. Έχουν επιδεινωθεί οι κακές διατροφικές συνήθειες, η παχυσαρκία και η φτώχεια.

Για όλους τους παραπάνω λόγους, αν δεν συμβεί κάτι το εξαιρετικό , υπολογίζεται ότι τα επόμενα 10 χρόνια τα κρούσματα του καρκίνου θα αυξηθούν περίπου κατά 30%.
⚠️ Η αυξανόμενη φτώχεια σε πολλές χώρες της Αφρικής, της Ασίας και της Νότιας Αμερικής αλλά και σε φτωχές ομάδες ανθρώπων σε αναπτυγμένες χώρες είναι ένας από τους κύριους παράγοντες για την αυξημένη εμφάνιση του καρκίνου στους πληθυσμούς αυτούς. Το 70% των περιπτώσεων καρκίνου σε ολόκληρο τον πλανήτη εμφανίζεται στις προαναφερόμενες φτωχές χώρες.
Οι σύγχρονες θεραπείες  (χειρουργική, χημειοθεραπεία , ακτινοθεραπεία , ανοσοθεραπεία, στοχευμένες καινοτόμες θεραπείες, ορμονοθεραπεία , υπέρηχοι , Laser, ραδιοσυχνότητες κλπ)  είναι αποτελεσματικές μεν για πολλά είδη καρκίνου, είναι όμως πανάκριβες και δεν φτάνουν στις φτωχές χώρες ούτε και σε φτωχούς των πλουσίων χωρών. Ειδικότερα, το κόστος ταυτοποίησης κάποιων όγκων και κυρίως το κόστος θεραπείας με καινοτόμα προϊόντα είναι πολύ υψηλό και ενίοτε δυσβάσταχτο ακόμη και για αναπτυγμένα κράτη. Ο κυριότερος λόγος γι' αυτό είναι η ασυδοσία των μεγάλων φαρμακευτικών εταιρειών και των εταιρειών κατασκευής ιατρικών μηχανημάτων και εργαλείων οι οποίες ορίζουν τις τιμές ανεξέλεγκτα και ασύδοτα χωρίς κανένα έλεγχο από τις κρατικές δομές, κατά κανόνα ηθελημένα. Οι μεγάλοι φαρμακευτικοί όμιλοι με αιτιολογία την προστασία του "πρωτοτύπου" διατηρούν το μονοπώλιο παρασκευής και διάθεσης κάθε παρόμοιου καινούργιου φαρμάκου, στην τιμή που αυτές επιβάλλουν για 10-20 χρόνια αποκλείοντας κάθε άλλη εταιρεία και κάθε άλλο κράτος από την παραγωγή του ίδιου φαρμάκου με λιγότερο κόστος και χαμηλότερες τιμές. Αποτέλεσμα της μεγάλης ακρίβειας των καινοτόμων φαρμάκων και άλλων θεραπευτικών μέσων είναι τα κρατικά συστήματα πολλών κρατών όπως και της Ελλάδας να θέτουν φραγμούς και εμπόδια στην πρόσβαση των ανωτέρω θεραπευτικών και διαγνωστικών μέσων με καθαρά οικονομικά και ταξικά κριτήρια όπως επιτροπές , εγκρίσεις, απορρίψεις , λίστες αναμονής , ουρές , καθυστερήσεις που μετατρέπουν την προσπάθεια πολλών ασθενών και των συγγενών τους σε αλγεινή δοκιμασία που τους ωθεί στην παραίτηση ή στην καταφυγή σε ιδιωτικά ιδρύματα με αιματηρά κόστη. Πέραν των προαναφερόμενων θεραπευτικών μέσων οι φτωχότεροι πληθυσμοί υστερούν και στους τομείς πρόληψης και έγκαιρης διάγνωσης. Ακόμη και στα οικονομικά εύρωστα κράτη δεν υπάρχει σοβαρό ενδιαφέρον για τους παραπάνω τομείς καθώς αυτοί δεν αποφέρουν μεγάλα κέρδη.

KKE:
Για την Παγκόσμια Ημέρα κατά του Καρκίνου του Μαστού

Στην Ελλάδα ο κρατικός τομέας της πρόληψης κατά του καρκίνου είναι τραγικά υποβαθμισμένος με λίγες δομές, χωρίς προσωπικό, χωρίς χρηματοδότηση και οργάνωση. Έτσι η πρόληψη , με μικρές εξαιρέσεις, γίνεται περιστασιακά, αποσπασματικά και με μικρή διείσδυση στον γενικό πληθυσμό. Ο ιδιωτικός τομέας εμπλέκεται μόνο σε κάποιες προληπτικές εξετάσεις, που γίνονται σε λίγους και χρηματοδοτούνται από το κράτος χωρίς να προσφέρουν αξιόλογη πρόληψη στο γενικό πληθυσμό. 

• Επειδή τα επόμενα χρόνια τα κρούσματα του καρκίνου θα συνεχίσουν να αυξάνονται και επειδή οι κρατικές δομές πρόληψης δεν θα πάψουν να είναι κατώτερες των αναγκών, διαφαίνεται η απόλυτη ανάγκη του κάθε ατόμου να μεριμνήσει από μόνο του και να ασχοληθεί συστηματικά και μεθοδικά με την πρόληψη του καρκίνου. Σ' αυτή την κατεύθυνση σημαντικός είναι και ο ρόλος των επιστημόνων υγείας ώστε να προσφέρουν την ανάλογη εκλαϊκευμένη ενημέρωση , βοηθώντας στην πρόληψη κατά του καρκίνου και ανακόπτοντας την αναμενόμενη αύξηση των κρουσμάτων.
• Η πρόληψη είτε εμποδίζει την εκδήλωση της νόσου παντελώς είτε οδηγεί στη διάγνωση πρώιμων μορφών της τότε που η ίαση είναι πολύ πιθανή και η αγωγή  πιο εύκολη και λιγότερο κοστοβόρα. Δεν μπορούν να προληφθούν όλοι οι τύποι του καρκίνου ούτε και να διαγνωστούν όλοι πρώιμα. Όμως περίπου το 40% των καρκίνων μπορούν να προληφθούν παντελώς, ενώ ένα ακόμη παρόμοιο ποσοστό μπορεί να διαγνωστεί σε πολύ πρώιμο στάδιο. Άρα η πρόληψη του καρκίνου έχει δύο σκέλη, την αποτροπή και την έγκαιρη διάγνωση.

Προκειμένου να αναλυθούν και να γίνουν κατανοητοί οι τρόποι και οι μέθοδοι πρόληψης παραθέτουμε μερικά στοιχεία που αφορούν την ιστορία, τα αίτια και τους βιολογικούς μηχανισμούς ανάπτυξης του καρκίνου.

·       Η λέξη  "καρκίνος" προέρχεται από τον πατέρα της ιατρικής Ιπποκράτη ( 460-370 π.χ ) ο οποίος τον ονόμασε έτσι όταν ψηλάφησε έναν όγκο στο μαστό μιας γυναίκας που τον περιέγραψε σαν ένα όγκο σκληρό που μοιάζει με "καρκίνο ". Στα αρχαία Ελληνικά η λέξη καρκίνος σημαίνει κάβουρας. Η σκληρή σύσταση του όγκου το ακανόνιστο σχήμα του, η ασύμμετρη επέκτασή του και η διαγραφή κάποιων φλεβών του έδωσαν την εντύπωση ότι μοιάζει με σώμα κάβουρα με τα πόδια του.

·       Αργότερα οι Ρωμαίοι υιοθέτησαν τον όρο αυτόν με τη Λατινική εκδοχή του  που είναι "cancer" λέξη που υιοθετήθηκε από όλο σχεδόν τον κόσμο και χρησιμοποιείται και σήμερα. Ο Ιπποκράτης αναφέρει ότι η εξέλιξη της νόσου στην προαναφερόμενη γυναίκα ήταν θανατηφόρα. Ένας άλλος μεγάλος Έλληνας γιατρός ο Γαληνός (130-200 πχ ) έδωσε στη νόσο το όνομα "όγκος". Από τη λέξη αυτή οι γιατροί που ειδικεύονται στην αντιμετώπιση του καρκίνου ονομάζονται σήμερα "ογκολόγοι " στην Ελλάδα και " oncologists" σε όλο σχεδόν τον κόσμο. 

Ο καρκίνος δημιουργείται από κάποια διαταραχή στη διαδικασία πολλαπλασιασμού κάποιων κυττάρων του ανθρώπινου σώματος. Η διαταραχή αυτή είναι που προκαλεί τη δημιουργία ακανόνιστων όγκων, των καρκινικών όγκων, που αποτελούνται από κύτταρα τα οποία διαιρούνται, πολλαπλασιάζονται και μεγαλώνουν ανεξέλεγκτα, χάνουν τις λειτουργικές τους ιδιότητες, επεκτείνονται στους παρακείμενους ιστούς ασύντακτα τους οποίους διηθούν και καταστρέφουν ενώ παράλληλα μεταναστεύουν σε μακρινά όργανα δημιουργώντας τις λεγόμενες μεταστάσεις οι οποίες συμπεριφέρονται όπως ο πρωτοπαθής όγκος. Η διαδικασία μετάβασης ενός υγιούς κυττάρου από υγιές σε καρκινικό ονομάζεται μετάλλαξη  και δεν είναι επακριβώς γνωστή . Είναι όμως γνωστό ότι αιτία γι' αυτό αυτό είναι κάποιο λάθος στη δομή και τη λειτουργία των γονιδίων και του DNA . Ως γνωστόν τα γονίδια βρίσκονται στα χρωμοσώματα τα οποία είναι δομικά στοιχεία των κυττάρων. Αποτελούνται από αλληλουχίες βάσεων του DNA στις οποίες περιέχονται πληροφορίες που καθορίζουν την ανάπτυξη και λειτουργία των ζωντανών μορφών ζωής. Το ανθρώπινο σώμα αποτελείται από περίπου 100 τρισεκατομμύρια κύτταρα και κάθε κύτταρο περιέχει κάποιες εκατοντάδες γονιδίων τα οποία ελέγχουν τη διαίρεση, δηλαδή τον πολλαπλασιασμό, και την απόπτωση, δηλαδή τον θάνατο, των κυττάρων. Ο καρκίνος είναι μια διαταραχή της λειτουργίας των γονιδίων. Για να συμβεί αυτό πρέπει να υπάρχει:

·       _1) Μια γενετική προδιάθεση ή

·       _2) Έκθεση σε κάποιους επιβαρυντικούς παράγοντες ή 

·       _3) Και τα δύο.

Υπάρχουν γονιδιακές βλάβες κληρονομούμενες ή συγγενείς, δηλαδή εμφανιζόμενες με την γέννηση, οι οποίες ορίζουν από μόνες τους την κακοήθη  μετάλλαξη κάποιων κυττάρων αργά ή γρήγορα. Οι καρκινικοί όγκοι αυτής της κατηγορίας αποτελούν ένα μικρό ποσοστό, το 10-15% των καρκίνων . Στις περισσότερες περιπτώσεις ο καρκίνος προκαλείται από την έκθεση του οργανισμού σε κάποιους καρκινογόνους παράγοντες, (άλλοτε γνωστούς και άλλοτε άγνωστους), οι οποίοι προκαλούν απ' ευθείας βλάβες σε υγιή γονίδια ή - και το συνηθέστερο - δρουν συνεργικά με προϋπάρχουσες μικρές ή μεγάλες βλάβες προκαλώντας καρκινική μετάλλαξη. Ένας συνήθης παράγοντας που προκαλεί φθορές και βλάβες που ευνοούν τη μετάλλαξη στα γονίδια είναι η ηλικία. Αν ένας άλλος εξωγενής περιβαλλοντικός παράγοντας δράσει σε αυτά τα φθαρμένα λόγω ηλικίας κύτταρα μπορεί να προκαλέσει καρκινική μετάλλαξη. Αυτός είναι ο λόγος που ο καρκίνος προσβάλλει πιο πολύ τις μεγάλες ηλικίες. Η γνώση για τα αίτια και τους μηχανισμούς μετάλλαξης των γονιδίων, έστω και όχι στην ολότητά τους έχει ανοίξει τον δρόμο για την αποτελεσματικότερη πρόληψη πολλών μορφών καρκίνου. 

Ο καρκίνος του πνεύμονα αποτελεί την αιτία θανάτου για το 30% από όλους τους καρκίνους. Είναι ο καρκίνος που προκαλεί τους περισσότερους θανάτους από όλους τους καρκίνους και σε άνδρες και σε γυναίκες. Το 90% των καρκίνων του πνεύμονα οφείλονται στο κάπνισμα το οποίο ως γνωστόν είναι αιτιολογικός παράγοντας και της Χρόνιας Αποφρακτικής Πνευμονοπάθειας ( ΧΑΠ ), πολλών καρδιαγγειακών νοσημάτων και ακόμη 14  τύπων καρκίνου όπως: της ουροδόχου κύστεως, τραχήλου μήτρας , μαστού, παγκρέατος, οισοφάγου, στομάχου, σώματος μήτρας και αίματος  (λευχαιμίες). Οι μισοί από όσους καπνίζουν θα πεθάνουν από κάποιο νόσημα που σχετίζεται με το κάπνισμα. Το κράτος αδυνατεί ή αδιαφορεί να εκπαιδεύσει τους πολίτες του για την αποφυγή του καπνίσματος. Αδυνατεί επίσης να εφαρμόσει σωστά απαγορευτικές πολιτικές κατά του καπνίσματος αν και είναι απολύτως τεκμηριωμένο ότι όπου εφαρμόζονται ανάλογες πολιτικές οι θάνατοι από τον καρκίνο του πνεύμονα και από άλλα σχετικά με αυτό νοσήματα μειώνονται εντυπωσιακά. Ο συνδυασμός του καπνίσματος με συστηματική κατανάλωση ικανής ποσότητας οινοπνεύματος αυξάνει κατά πολύ τις πιθανότητες εκδήλωσης κάποιων από τους παραπάνω καρκίνους.

Ο πιο απλός τρόπος να προληφθεί ο καρκίνος στα προαναφερόμενα όργανα αλλά και οι άλλες χρόνιες παθήσεις που συνδέονται με το κάπνισμα είναι η διακοπή του ή ακόμα καλύτερα η αποφυγή έναρξής του . Η διακοπή του καπνίσματος επιφέρει μείωση του κινδύνου νόσησης άμεσα. Μετά 10-20 χρόνια διακοπής, ανάλογα με το πόσα χρόνια και πόσα τσιγάρα κάπνιζε κάποιος την ημέρα, ο κίνδυνος νόσησης εξισούται με εκείνο των μη καπνιστών, δηλαδή είναι ελάχιστος. 

Τα τελευταία χρόνια έχουν κυκλοφορήσει ηλεκτρονικές συσκευές καπνίσματος οι οποίες πλασάρονται ως απολύτως ακίνδυνες. Η αλήθεια είναι ότι εγείρονται πολλά ερωτήματα για την ασφάλεια από τη χρήση τους ενώ , οι πρώτες μελέτες που ολοκληρώθηκαν ήδη συνηγορούν για το αντίθετο, για το ότι δηλαδή είναι περίπου το ίδιο βλαπτικές όπως το τσιγάρο. Μέχρι πάντως να απαντηθούν όλα τα σχετικά ερωτήματα καλό είναι η χρήση τους να αντιμετωπίζεται όπως τα κανονικά τσιγάρα. Αντιθέτως κάποια μέσα που περιέχουν νικοτίνη σε μικρές ποσότητες, όπως τσίχλες, αυτοκόλλητα κ.ά , και χρησιμοποιούνται για τη διακοπή του καπνίσματος έχουν ένδειξη, αρκεί η χρήση τους να γίνεται με την εποπτεία εξειδικευμένων ιατρών.

Καρκίνος και διατροφή 

Η σωστή διατροφή ως μέσο πρόληψης του καρκίνου δεν είναι πολύ γνωστή στο γενικό πληθυσμό. Ωστόσο σήμερα υπάρχουν πολλές αποδείξεις για την πρόληψη από τον καρκίνο που μπορεί να ασκήσει μια σωστή διατροφή ή από την άλλη πλευρά η πυροδότηση εκδήλωσης κάποιων μορφών καρκίνου από μία βλαπτική διατροφή. 

·       Παχυσαρκία,

·       Υπερβολική κατανάλωσή ζάχαρης και επεξεργασμένων σιτηρών,

·       Μεγάλη κατανάλωση κόκκινου και κυρίως επεξεργασμένου κόκκινου κρέατος και

·       Κατάχρηση οινοπνεύματος

Πέραν από τη βλαπτική τους επίδραση επί του μεταβολισμού της γλυκόζης και των λιπιδίων που οδηγούν στα λεγόμενα μεταβολικά νοσήματα (Υπέρταση, Σακχαρώδης Διαβήτης, Καρδιαγγειακά Νοσήματα) ασκούν μια απ' ευθείας προωθητική δράση για την καρκινογένεση. Η καρκινογενετική  δράση γίνεται πιο έντονη αν συνδυαστεί με μειωμένη πρόσληψη λαχανικών, φρούτων, ω-3 και ω-6 λιπαρών οξέων δηλαδή τροφές που δρουν προστατευτικά έναντι του καρκίνου. Η διατήρηση υπερβολικού βάρους και ιδιαίτερα η Παχυσαρκία ευνοεί την ανάπτυξη καρκίνου του μαστού στις γυναίκες, του ενδομητρίου, του παχέος εντέρου, των ωοθηκών, του παγκρέατος ,του προστάτη , του ήπατος , του αίματος και των λεμφαδένων. Η κοιλιακή παχυσαρκία έχει δυσμενέστερη επίπτωση από την απλή παχυσαρκία. Παθολογική θεωρείται η παχυσαρκία κατά την οποία η περίμετρος μέσης ξεπερνά τα 102 εκατοστόμετρα στους άνδρες και τα 88 στις γυναίκες. 

Ειδικότερα η πρόληψη για τον καρκίνο του παχέος εντέρου επιτυγχάνεται με μειωμένη κατανάλωση κόκκινου κρέατος (μοσχάρι, χοίρος, αιγοπρόβατα) , το οποίο πρέπει να καταναλώνεται δύο έως τρεις φορές την εβδομάδα και σε συνολική ποσότητα μέχρι τα 500gr εβδομαδιαίως. Το ψημένο πάνω στα κάρβουνα και απανθρακωμένο κρέας είναι πιο επικίνδυνο και καλό είναι να αποφεύγεται παντελώς. Σχεδόν τελείως πρέπει να αποφεύγονται και τα επεξεργασμένα και βιομηχανοποιημένα κρέατα όπως αλλαντικά, παστά, καπνιστά και κονσερβοποιημένα.

               Τα Λίπη 

Η αυξημένη κατανάλωση ζωικών ή κορεσμένων  λιπών   δηλαδή αυτών που περιέχονται στα κρεατικά και τα γαλακτοκομικά προϊόντα προδιαθέτει για καρκίνο. Η κατανάλωση που θεωρείται υπερβολική είναι περίπου πάνω από τα 20-30 γραμμάρια την ημέρα. Αντίθετα η κατανάλωση τροφών με υψηλή περιεκτικότητα σε πολυακόρεστα λιπαρά οξέα δρουν αποτρεπτικά για τον καρκίνο. Τα πολυακόρεστα λιπαρά οξέα περιέχονται στα ψάρια, τα θαλασσινά, το λιναρόσπορο τη σόγια και τους ξηρούς καρπούς, με τη μορφή των ω-3 λιπαρών οξέων.

•  Η απαραίτητη ποσότητα των ω-3 λιπαρών οξέων είναι περίπου 1,6 γραμμάρια την ημέρα για τους άνδρες και 1,1 γραμμάρια για τις γυναίκες. Δύο μερίδες λιπαρών ψαριών την εβδομάδα ή μια μερίδα (το ένα τρίτο μιας κούπας) ξηρών καρπών, όπως τα καρύδια , την ημέρα μπορούν να προμηθεύσουν τον οργανισμό με την ποσότητα  ω-3 λιπαρών οξέων που προσφέρει σημαντική προστασία από τον καρκίνο. 
• Τα ω-6  είναι μια μορφή πολυακόρεστων λιπαρών οξέων που περιέχονται κυρίως στα φυτικά έλαια ( ηλιέλαιο, σογιέλαιο, βαμβακέλαιο, αραβοσιτέλαιο φυστικέλαιο, φοινικέλαιο κ.ά ), ορισμένους ξηρούς καρπούς και σπόρους. Τα ω-6 λιπαρά οξέα έχουν αντικαρκινική δράση σε μικρές ποσότητες, όταν η συνολική τους ημερήσια κατανάλωση δεν ξεπερνά τα 17 γραμμάρια για τους άνδρες και τα 12 γραμμάρια για τις γυναίκες. Από εκεί και πάνω αντιθέτως, όχι μόνο δεν έχουν αντικαρκινική δράση αλλά πιθανόν δρουν ως καρκινογόνα. Πολύ σημαντική φαίνεται ότι είναι η αναλογία ω-3 προς ω-6 λιπαρών οξέων η οποία αν είναι 1:3 έως 1:6 έχει την ισχυρότερη καρκινοπροστατευτική δράση και επιπλέον προσδίδει καλύτερη γενικότερη υγεία. Τα καρύδια και τα αμύγδαλα περιέχουν ω-3 και ω-6 λιπαρά οξέα σε αυτή την ιδανική σχεδόν αναλογία. Αν αυξηθεί πολύ η κατανάλωση των ω-6 λιπαρών οξέων το κλάσμα γίνεται μικρότερο με αποτέλεσμα την πρόκληση χρόνιας φλεγμονής του οργανισμού,  κατάσταση που προδιαθέτει για πολλά νοσήματα φθοράς μεταξύ αυτών και τον καρκίνο. Στο σημερινό Δυτικού Τύπου λεγόμενο διαιτολόγιο το οποίο δυστυχώς εκτόπισε και από την Ελλάδα την εξαιρετικά υγιεινή Μεσογειακή Διατροφή κυριαρχεί η υπερβολική κατανάλωση φυτικών ελαίων που διαταράσσει την προαναφερόμενη αναλογία ω-3 προς ω-6 λιπαρών οξέων και την εκτινάσσει στο 1:10 ακόμη και στο 1:20. Τα φυτικά έλαια χρησιμοποιούνται κατά κόρον στην ζαχαροπλαστική και γενικά στα καταστήματα εστίασης λόγω χαμηλού κόστους. Τα   τελευταία επαναχρησιμοποιούν τα έλαια αυτά για τηγάνισμα σε πολύ υψηλές θερμοκρασίες. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα να παράγονται καρκινογόνες ουσίες όπως το ακρυλαμίδιο  και άλλες τοξικές και βλαβερές ουσίες που καταναλώνονται αφειδώς από τους ανυποψίαστους πελάτες.

Το Ελαιόλαδο 

Περιέχει πολλά μονοακόρεστα λιπαρά οξέα (όπως και το αβοκάντο και κάποιοι ξηροί καρποί) τα οποία έχουν καρκινοπροστατευτική δράση.

Το έξτρα παρθένο ελαιόλαδο ψυχρής έκθλιψης  περιέχει επίσης τις πολυφαινόλες ,  φυτοχημικές ουσίες με ισχυρές αντιοξειδωτικές ιδιότητες που προστατεύουν από τη χρόνια φλεγμονή, τη γονιδιακή φθορά , τη γήρανση και τον καρκίνο.

Μια ποσότητα 20-30 γραμμαρίων τέτοιου ελαιολάδου την ημέρα προσφέρει την βέλτιστη προστασία στον οργανισμό.

Η Ζάχαρη 

Είναι μια τροφή υψηλής θερμιδικής αλλά χαμηλής θρεπτικής αξίας. Η υψηλή της κατανάλωση είτε αυτούσιας είτε με τη μορφή διαφόρων γλυκών, αναψυκτικών και τροφίμων διαταράσσει  σημαντικά τον μεταβολισμό των υδατανθράκων. Την ίδια διαταραχή προκαλούν και οι τροφές με πολλούς υδατάνθρακες και υψηλό γλυκαιμικό δείκτη όπως: ρύζι, μέλι, καλαμπόκι και  επεξεργασμένα δημητριακά ( άσπρο αλεύρι, σιμιγδάλι, μακαρόνια) από τα οποία έχουν αφαιρεθεί το φύτρο και το πίτουρο , τροφές που ανεβάζουν πολύ και απότομα το σάκχαρο του αίματος . Υπάρχει μια θετική συσχέτιση των τροφών αυτών με κάποιους καρκίνους όπως του στομάχου, του φάρυγγα, του ενδομητρίου και του παχέος εντέρου. Τα επεξεργασμένα δημητριακά επιπλέον περιέχουν πολύ μικρότερες ποσότητες Βιταμινών του συμπλέγματος Β και Ε συγκριτικά με τα δημητριακά ολικής άλεσης. Υπάρχουν σοβαρές ενδείξεις ότι και οι δύο αυτοί τύποι βιταμινών έχουν αντικαρκινικές ιδιότητες. Η αφαίρεση του φύτρου και του πίτουρου από τα δημητριακά έχει επιβληθεί από τις βιομηχανίες αλεύρων επειδή τα επεξεργασμένα, ραφιναρισμένα δημητριακά αντέχουν περισσότερο στον χρόνο και συντηρούνται πιο εύκολα. Οι επεξεργασμένοι σπόροι δημητριακών, καλαμποκιού και ρυζιού περιέχουν πολύ μικρότερες ποσότητες άπεπτων φυτικών ινών πράγμα που ευνοεί την ανάπτυξη καρκίνου ιδίως όταν συνδυάζεται με μειωμένη πρόσληψη φρούτων και λαχανικών. 

            Λαχανικά και Φρούτα 

Περιέχουν  πολλές άπεπτες φυτικές ίνες. Στις φυτικές ίνες των φρούτων και των λαχανικών περιέχονται  σημαντικές ποσότητες κάποιων χημικών ουσιών , των λεγόμενων φυτοχημικών ουσιών που είναι εξαιρετικοί αντιοξειδωτικοί παράγοντες που προστατεύουν από την κυτταρική φθορά και τη γήρανση, καταπολεμούν κάποια παράσιτα και μύκητες και στοχεύουν κατ' ευθείαν τον καρκίνο εν τη γενέσει του . Οι φυτοχημικές ουσίες είναι που προσδίδουν τα έντονα χρώματα και τη χαρακτηριστική οσμή στα φυτά, φρούτα, λαχανικά, όσπρια και βότανα. Μερικές από τις ουσίες αυτές είναι οι: διθειόνες, σαπωνίνες, ισοφλαβίνες, αναστολείς πρωτεάσης, λουτεΐνη, λυκοπένιο, β - καρνιτίνη , φυλλικό οξύ, , βιταμίνες C και Ε , φυτοστερόλες, σελήνιο, πολυφαινόλες ( φαινολικά οξέα, φλαβονοειδή, στιλβένια, λιγνάνες) και άλλες. Οι ουσίες αυτές ασκούν σημαντική προστατευτική δράση κατά του καρκίνου παρεμβαίνοντας σε διάφορες φάσεις κάποιας μετάλλαξης . Επομένως όσο μεγαλύτερη πολυχρωμία και πολυποικιλότητα φ λαχανικών και φρούτων υπάρχει στο καθημερινό τραπέζι τόσο μεγαλύτερο φάσμα και  ένταση της προστασίας κατοχυρώνεται έναντι του καρκίνου

Το Αλάτι 

Είναι ένα σημαντικό για το ανθρώπινο σώμα στοιχείο  που συνεισφέρει στην καλή λειτουργία των μυών, της αρτηριακής πίεσης και της ομοιοστασίας των υγρών του οργανισμού.  
Ωστόσο η απαιτούμενη ποσότητα του αλατιού είναι πολύ μικρή, περίπου 2,5 γραμμάρια το εικοσιτετράωρο , ποσότητα που μπορεί να διαφοροποιηθεί προς τα πάνω ανάλογα με τις απώλειες, αν υπάρχουν, από το πεπτικό σύστημα (έμετοι , διάρροιες), ιδρώτα (ζέστη, κόπωση, πυρετός) , ή διουρητικά φάρμακα . Η ποσότητα του αλατιού που καταναλώνεται σήμερα είναι πολύ μεγαλύτερη της απαιτούμενης καθώς έχει καθιερωθεί από πολύ παλιά όταν αυτό χρησιμοποιούνταν ως συντηρητικό τροφίμων. Πέραν της αυτούσιας κατανάλωσης το αλάτι έχει γίνει διατροφική συνήθεια και  καθώς  καταναλώνεται αφανώς με πολλές τροφές όπως αλλαντικά, παστά, ελιές, κονσέρβες, μικρογεύματα, τυριά, τσιπς, κράκερς, τροφές, αρτοσκευάσματα κ.ά.  Η υπερβολική κατανάλωση αλατιού κατ' αρχάς προκαλεί αύξηση της Αρτηριακής Πίεσης, Καρδιακή Ανεπάρκεια και Εγκεφαλικά Επεισόδια. Επιπλέον συμβάλλει στην ανάπτυξη καρκίνου του στομάχου καθώς ευνοεί την ανάπτυξη ενός βακτηριδίου, του ελικοβακτηριδίου του πυλωρού, το οποίο αναπτύσσεται στο βλεννογόνο του στομάχου και προκαλεί τον σύστοιχο καρκίνο . Συγκεκριμένα η αυξημένη κατανάλωση αλατιού αυξάνει τον κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου του στομάχου κατά 30-40% . Άρα ο περιορισμός του αφαιρεί ένα αιτιολογικό παράγοντα του καρκίνου του στομάχου. Έχει παρατηρηθεί ότι και η απλή απομάκρυνση της αλατιέρας από το τραπέζι μειώνει δραστικά τον κίνδυνο νόσησης από αυτόν τον καρκίνο.

Το Σκόρδο,το Κρεμμύδι και το Πράσο ασκούν ιδιαίτερη  προστατευτική δράση κατά του καρκίνου του στομάχου και του παχέος εντέρου.

Τα Ψυχανθή Λαχανικά Μπρόκολο, Κουνουπίδι, Λαχανάκια Βρυξελλών, Γογγύλια, Σέσκουλα και πολλά Άγρια Χόρτα  φαίνεται ότι έχουν αξιοσημείωτη αντικαρκινική δράση μέσω μιας φυτοχημικής ουσίας που περιέχουν, της Σουλφοραφάνης η οποία έχει βρεθεί πειραματικά ότι αναστέλλει την ανάπτυξη καρκινικών κυττάρων. Τα εν λόγω τρόφιμα περιέχουν επίσης σημαντικές ποσότητες φυλλικού οξέος το οποίο αποδεδειγμένα έχει αντικαρκινική δράση. Έχει επιβεβαιωθεί ότι τα ανωτέρω λαχανικά προστατεύουν από τον καρκίνο του μαστού, του προστάτη, της ουροδόχου κύστεως , του πνεύμονα και των λεμφαδένων. 

                 Ο Λιναρόσπορος 

Έχει παρατηρηθεί ότι αποτελεί μια πολύ καλή πηγή αντικαρκινικών ουσιών με κυριότερες τις λιγνάνες, τα ω-3 και ω-6 λιπαρά οξέα και τα φυτοοιστρογόνα. Σε πειραματική χορήγησή του διαπιστώθηκε συρρίκνωση των μεταστατικών όγκων του μαστού σε πειραματόζωα. Μελέτες έχουν δείξει ότι η κατανάλωση λιναρόσπορου προκάλεσε μείωση όγκων του προστάτη.

Το Σελήνιο 

Είναι ένα μεταλλικό στοιχείο με αντικαρκινικές ιδιότητες. Αποτελεί συστατικό στοιχείο πολλών ενζύμων που εμπλέκονται στην διαδικασία άμυνας του οργανισμού κατά των λοιμώξεων και της ογκογένεσης με κυριότερη ουσία την Αναγωγάση της Θειορεδοξίνης η οποία προκαλεί νέκρωση και απόπτωση των καρκινικών κυττάρων του προστάτη και του παχέος εντέρου. Περιέχεται σε σημαντικές ποσότητες ποσότητες σε πολλούς ξηρούς καρπούς, κυρίως στα Φυστίκια Βραζιλίας, στα πλήρη μη επεξεργασμένα δημητριακά, τα όσπρια, τη μαγιά μπύρας και τα θαλασσινά ( μύδια, στρείδια, γαρίδες καβούρια κλπ). Κυκλοφορεί και σε συμπληρώματα διατροφής η υπερδοσολογία των οποίων όμως μπορεί  να προκαλέσει κάποιες παρενέργειες όπως διάρροιες, νευρολογικές διαταραχές, αποχρωματισμό νυχιών και απώλειες μαλλιών.

Η Χλωροφύλλη 

Περιέχεται σε όλα σχεδόν τα πράσινα φυλλώδη λαχανικά και χαρακτηρίζεται από ιδιότητες δέσμευσης πολλών καρκινογόνων ουσιών όπως οι αρωματικοί υδρογονάνθρακες που παράγονται από την ατελή καύση των πετρελαιοειδών, οι ετεροκυκλικές αμίνες που παράγονται από το υπερβολικό ψήσιμο του κρέατος και οι αφλατοξίνες, τοξίνες που παράγονται από κάποιους μύκητες που επιμολύνουν μουχλιασμένους σπόρους και ξηρούς καρπούς, κυρίως τα φυστίκια,  και προκαλούν καρκίνο του ήπατος. Η δέσμευση αυτή των προαναφερόμενων καρκινογόνων παραγόντων τους καθιστά μη απορροφησίμους  και ανενεργούς που αποβάλλονται αυτούσιοι από το έντερο.

                Η Βιταμίνη Β12 

Δεν έχει αποδειχθεί ότι έχει άμεσες αντικαρκινικές ιδιότητες, ωστόσο είναι γνωστό ότι παίζει σημαντικό ρόλο στη σταθερότητα των γονιδίων και τη διόρθωση των βλαβών του DNA. Η δράση της αυτή συνεπικουρείται από τη Βιταμίνη Β6 και το Φυλλικό οξύ. Η διατήρηση της σταθερότητας της δομής του DNA είναι πάντως δράση που θεωρητικά αποτρέπει την καρκινωματώδη μετάλλαξη,  αν και αυτό μέλλει να αποδειχθεί. Περιέχεται εν αφθονία στα οστρακοειδή, τα κρεατικά, τα κίτρινα τυριά, τα αυγά και το γιαούρτι.

Το Φυλλικό οξύ
Βιταμίνη Β9

Όπως προαναφέρθηκε συμβάλλει στην επιδιόρθωση βλαβών του DNA. Υπάρχουν μελέτες που δείχνουν ότι η έλλειψή του προδιαθέτει για καρκίνο του παχέος εντέρου αλλά και του πνεύμονα, του τραχήλου, της μήτρας και το εγκεφάλου . Έλλειψη του φυλλικού οξέος παρατηρείται συχνά στους καπνιστές. Τροφές πλούσιες σε φυλλικό οξύ είναι τα πράσινα φυλλώδη λαχανικά, τα όσπρια, τα φρούτα, οι ηλιόσποροι και το συκώτι.

Βιταμίνη D

Παράγεται κυρίως από την έκθεση του σώματος στον ήλιο. Αν υπάρχει ηλιοφάνεια αρκεί η έκθεση των δύο χεριών ( ολόκληρων) και του προσώπου για 20-30 λεπτά της ώρας, ανάλογα και με την εποχή και την ώρα , για να παραχθεί η απαιτούμενη για τον οργανισμό ημερήσια ποσότητα βιταμίνης D . Επί απουσίας ηλιοφάνειας η ποσότητα βιταμίνης για κάλυψη των αναγκών του ανθρώπου είναι περί τις 1000 μονάδες την ημέρα και χορηγείται υπό μορφή συμπληρώματος διατροφής. Πέραν των πολλών δράσεων που έχει στο ανθρώπινο σώμα η Βιταμίνη D υπεισέρχεται στην προστασία από ορισμένες μορφές καρκίνου όπως του προστάτη, του παχέος εντέρου και του πνεύμονα.

Τα Καροτενοειδή 

Περιέχονται σε μεγάλες ποσότητες σε πολλά φρούτα και λαχανικά. Είναι αυτά που προσδίδουν τα χρώματα κίτρινο, πορτοκαλί, κόκκινο, μωβ, πράσινο και τις αποχρώσεις τους. Περιέχονται σε σημαντικές ποσότητες στα καρότα, τις κολοκύθες, τιι γλυκοπατάτες, το σπανάκι, τα πεπόνια, τα βερίκοκα, τα δαμάσκηνα, τις ντομάτες κ.ά.
Αποτελούν πρόδρομες ουσίες της Βιταμίνης Α και έχουν ισχυρή αντιοξειδωτική και αντικαρκινική δράση. Τα κυριότερα καροτενοειδή είναι το α-  και το β- καροτένιο, το λυκοπένιο, η ζεοξανθίνη , η λουτεΐνη κ.ά.  Σε αξιόπιστες μελέτες έχει βρεθεί ότι το  α- καροτένιο ασκεί προστατευτική δράση κατά του καρκίνου των πνευμόνων και του προστάτη. Επίσης το λυκοπένιο που περιέχεται εν αφθονία στις ντομάτες ,και που απορροφάται ευκολότερα όταν οι ντομάτες είναι μαγειρεμένες με ελαιόλαδο, ασκεί προστατευτική δράση κατά του καρκίνου του προστάτη και των πνευμόνων. Η ποικιλία καροτενοειδών που διασφαλίζεται με ανάλογη ποικιλία φρούτων και λαχανικών διευρύνει το αποτέλεσμα της αντικαρκινικής τους δράσης. 

Η Βιταμίνη  C 
Ασκορβικό οξύ

Περιέχεται σε όλα σχεδόν τα πράσινα λαχανικά και σε πολλά φρούτα όπως ακτινίδια, εσπεριδοειδή , πιπεριές, μπρόκολα, ντομάτες κ.ά. Προσοχή όμως, με το βρασμό  ένα πολύ μεγάλο μέρος της καταστρέφεται. Παίζει σημαντικό ρόλο στην διατήρηση της καλής υγείας καθώς εμπλέκεται στην παραγωγή αίματος και την άμυνα του οργανισμού κατά της φλεγμονής. Ωστόσο η αντικαρκινική της δράση δεν έχει τεκμηριωθεί.

Η φυτοφαγική διατροφή 

ℹ️  Που περιλαμβάνει κατανάλωση φρέσκων φρούτων και λαχανικών με εξαιρετικό παρθένο ελαιόλαδο και ελάχιστη κατανάλωση κόκκινων κρεάτων  και ζωικών λιπών έχει τεκμηριωθεί με επιστημονικές μελέτες (Ιταλία 2004) ότι συνδέεται με μείωση του καρκίνου του μαστού σε σχέση με γυναίκες που είχαν υιοθετήσει την κρεατοφαγική διατροφή.

Αν η διατροφή αυτή συνδυάζεται με ιδανικό βάρος σώματος η μείωση  φτάνει στο 61% . Σε μια αντίστοιχη μελέτη στις ΗΠΑ το 2003, βρέθηκε ότι άτομα που κατανάλωναν μεγάλες ποσότητες κόκκινου κρέατος και ιδίως επεξεργασμένου και βιομηχανοποιημένου κρέατος,  τηγανητές πατάτες και επεξεργασμένα δημητριακά είχαν περισσότερες πιθανότητες να προσβληθούν από καρκίνο του παχέος εντέρου κατά 46% . Αντίθετα αν η καθημερινή διατροφή βασίζεται σε φυτικά προϊόντα και αν αποφεύγονται τροφές που απαρτίζουν το λεγόμενο Δυτικού Τύπου Διατροφικό Μοντέλο   τότε οι πιθανότητες νόσησης από καρκίνο του παχέος εντέρου είναι μικρότερες κατά 35-40% .Αν τα φρούτα και τα λαχανικά που καταναλώνονται είναι Βιολογικής Καλλιέργειας δηλαδή καλλιεργούνται με ελάχιστα έως καθόλου χημικά λιπάσματα , εντομοκτόνα και ζιζανιοκτόνα φάρμακα  ο κίνδυνος νόσησης είναι  χαμηλότερος  κατά περίπου 25% . Ακόμη πάντως και η συμβατικής καλλιέργειας φυτική διατροφή προστατεύει από τον καρκίνο σε σχέση με την κρεατοφαγική . Υπάρχουν επίσης μελέτες που δείχνουν ότι αν στη φυτοφαγική διατροφή προστεθούν και κάποιοι άλλοι παράγοντες όπως αποφυγή καπνίσματος, αποφυγή οινοπνεύματος, διατήρηση ιδανικού σωματικού βάρους και φυσιολογικά επίπεδα Φυλλικού οξέος στο αίμα η πιθανότητα νόσησης από καρκίνο του παχέος εντέρου μειώνεται κατά 71% .

                Η άσκηση 

ℹ️  Και γενικότερα η συστηματική φυσική δραστηριότητα δρα προστατευτικά έναντι του καρκίνου.

Επιπλέον μειώνει τον κίνδυνο καρδιαγγειακών νοσημάτων, διαβήτη, οστεοπόρωσης και υπέρτασης. Η προστασία αφορά ιδιαιτέρως τον καρκίνο του μαστού, του παχέος εντέρου και του ενδομητρίου. Τα αποτελέσματα είναι καλύτερα στις γυναίκες που η άσκηση αρχίζει από τις προεμμηνοπαυσιακή ηλικία και συνεχίζεται και στην μετεμμηνοπαυσιακή. Η προστασία οφείλεται σε τρεις παράγοντες : 

·       _1. Τη βελτίωση της ανοσολογικής ικανότητας,

·       _2. Την καλύτερη ρύθμιση των επιπέδων των γυναικείων ορμονών (οιστρογόνων και προγεστερόνης) και

·       _3. Την διατήρηση του βάρους σε φυσιολογικά επίπεδα.

Τα τελευταία χρόνια έχει διαπιστωθεί ότι κατά την άσκηση εκλύεται μια πρωτεΐνη σε άνδρες και γυναίκες, η IGFBP-3. Η πρωτεϊνη αυτή δεσμεύει την ουσία IGF-1 η οποία  διεγείρει τον πολλαπλασιασμό των καρκινικών κυττάρων. Άρα η παραπάνω πρωτεΐνη δράση κατά του καρκίνου.
Ακόμη και με το απλό περπάτημα μειώνεται σημαντικά ο κίνδυνος νόσησης από καρκίνο. Η βέλτιστη προστασία επιτυγχάνεται με περπάτημα που φτάνει τα 9000 βήματα ( 6 χιλιόμετρα) το εικοσιτετράωρο οπότε και η πιθανότητα καρκίνου  στο  παχύ έντερο ,την ουροδόχο κύστη, τον οισοφάγο, τον πνεύμονα και τον στόμαχο μειώνεται κατά 16% τουλάχιστον . 

                  Το  οινόπνευμα

Υπεισέρχεται σε μια ποικιλία δράσεων στο ανθρώπινο σώμα ιδίως αν καταναλώνεται πάνω από κάποια όρια. Πολλές μελέτες έχουν δείξει ότι η κατανάλωση μικρών ποσοτήτων ( έως ένα ποτό την ημέρα) μειώνει τον καρδιαγγειακό κίνδυνο, ιδίως στις μεγαλύτερες ηλικίες, χωρίς  κινδύνους πρόσκλησης καρκίνου. Η κατανάλωση όμως οινοπνεύματος κατά τη βρεφική έως και τη παιδική ηλικία δημιουργεί κινδύνους ανάπτυξης καρκίνου κατά τη μετέπειτα ενήλικη ζωή. Άρα οι νέοι και νέες , άνδρες και γυναίκες, καλό είναι να το αποφεύγουν παντελώς. Σε γενικές γραμμές πάντως η αυξημένη κατανάλωση οινοπνεύματος ευνοεί την ανάπτυξη καρκίνου του ήπατος, μαστού, παγκρέατος και παχέος εντέρου. Η πιο πιθανή αιτία γι' αυτό είναι η μείωση των επιπέδων του φυλλικού οξέος που προκαλείται από την κατάχρηση οινοπνεύματος.

                  Ο ήλιος 

Μπορεί να γίνει παράγοντας που ευνοεί την ανάπτυξη καρκίνου του δέρματος όταν η έκθεση σε αυτόν είναι υπερβολική. Στους καρκίνους αυτούς περιλαμβάνεται και η πιο επιθετική μορφή αυτών, το μελάνωμα, το οποίο κατά τα τελευταία χρόνια εμφανίζεται με ανοδική συχνότητα σε όλο τον κόσμο. Πάνω από το 80% των καρκίνων του δέρματος οφείλονται στη δράση της ηλιακής ακτινοβολίας UV . Τα ίδια αποτελέσματα έχει και η παρόμοια τεχνητή ακτινοβολία (Solarium).
Η ακτινοβολία UV έχει σωρευτική δράση και προκαλεί βλάβη στη δομή του DNA που επιπροστίθεται κάθε φορά ιδίως όταν προκαλούνται ηλιακά εγκαύματα τα οποία αυξάνουν τον κίνδυνο κυτταρικών μεταλλάξεων.

Η λελογισμένη πάντως έκθεση στις ακτίνες του ήλιου τουναντίον είναι χρήσιμη για την παραγωγή της βιταμίνης D η οποία είναι απαραίτητη για τον οργανισμό. Η έκθεση όμως αυτή δεν μπορεί να υπερβαίνει τα 20-30 λεπτά της ώρας και να μην γίνεται κατά τις ώρες 11 πμ έως 5μμ. Ωστόσο και στις επιτρεπόμενες ώρες πρέπει να προστατεύονται τα μέλη του σώματος που είναι φυσικά εκτεθειμένα στον ήλιο τις υπόλοιπες ώρες, όπως το πρόσωπο, ο λαιμός και τα χέρια. Επίσης η προστασία των παιδιών πρέπει να είναι σχολαστική ενώ τα βρέφη μέχρι ενός έτους δεν πρέπει να εκτίθενται καθόλου στον ήλιο καιπαρά μόνο έμμεσα δηλαδή παραμένοντας στη σκιά και προστατευμένα και με την Βιταμίνη D να χορηγείται υπό μορφή συμπληρώματος διατροφής.

Άγχος,
Κατάθλιψη &
Καρκίνος 

Πριν 2000 χρόνια περίπου ο πατέρας της Ιατρικής Επιστήμης Ιπποκράτης αλλά και ένας άλλος μεγάλος Έλληνας γιατρός ο Γαληνός,  εξέφρασαν την άποψη ότι η αύξηση της Μέλαινας (Μαύρης) Χολής στο  σώμα του ανθρώπου προκαλεί την από τότε ονομαζόμενη Μελαγχολία . Και οι δύο πίστευαν ότι η μελαγχολία  και γενικότερα η κακή ψυχολογική κατάσταση μπορεί να προκαλέσουν καρκίνο. Παρά τις χιλιάδες μελέτες αυτό δεν έχει τεκμηριωθεί . Πολλές μελέτες ωστόσο έχουν αποδείξει, αν και όχι απόλυτα ,  ότι η κακή ψυχολογική κατάσταση αλλά και η κακή κοινωνικοοικονομική κατάσταση επηρεάζουν αρνητικά την ανοσολογική επάρκεια του οργανισμού. Αποδείξεις ή έστω ισχυρές ενδείξεις για το ότι αυτό μπορεί να οδηγήσει σε καρκίνο δεν υπάρχουν μέχρι σήμερα,  έστω και αν υπάρχουν υπόνοιες γι' αυτό.

Πιο ισχυρές ενδείξεις φαίνεται ότι υπάρχουν για το ότι το χρόνιο άγχος και η κατάθλιψη επηρεάζουν αρνητικά την εξέλιξη κάποιου υπάρχοντος ήδη καρκίνου . Και το τελευταίο όμως απαιτεί περισσότερη έρευνα και καλύτερη τεκμηρίωση.

Πρόληψη των καρκίνων
που οφείλονται σε λοιμώξεις 

Περίπου το 23% όλων των καρκίνων, σε χώρες με χαμηλό , κοινωνικοοικονομικό επίπεδο έχουν σχέση με κάποια λοίμωξη. Στις ανεπτυγμένες χώρες το ποσοστό αυτό είναι περίπου 7% . Κάποιες λοιμώξεις μπορούν άμεσα ή έμμεσα να προκαλέσουν  γονιδιακές καρκινικές μεταλλάξεις ή να ενεργοποιήσουν κάποιους παράγοντες με το ίδιο αποτέλεσμα. Η επιβάρυνση άρα και η εκδήλωση του καρκίνου εξαρτάται από την γενικότερη υγεία, την ανοσολογική επάρκεια και τη φυσική κατάσταση του οργανισμού. Οι πιο γνωστοί λοιμογόνοι παράγοντες που εμπλέκονται στην αιτιολογία του καρκίνου είναι οι εξής: 

·       _1. Οι ιοί των ανθρωπίνων θηλωμάτων ( HPV) που προκαλούν καρκίνο του τραχήλου της μήτρας,

·       _2. Οι ιοί των ηπατιτίδων Β και C  που προκαλούν καρκίνο του ήπατος και

·       _3. Το Ελικοβακτηρίδιο του πυλωρού που προκαλεί καρκίνο του στομάχου. 

Οι ιοί των ανθρωπίνων θηλωμάτων συνδέονται κατ αρχάς με την πρόκληση καρκίνου  του τραχήλου της μήτρας αλλά και άλλων καρκίνων. Ο πρώτος παρά την μεγάλη μείωση των περιστατικών που έχει υποστεί τα τελευταία χρόνια , παραμένει στην τέταρτη θέση στο γενικό ποσοστό θανάτων από όλους τους καρκίνους σε όλο τον κόσμο. Υψηλότερα ποσοστά περιστατικών και θνησιμότητας παρατηρούνται σε χώρες με χαμηλό επίπεδο κοινωνικοοικονομικής κατάστασης της Αφρικής, της Ασίας και της Νότιας Αμερικής όπου το ποσοστό θανάτων είναι στη δεύτερη θέση  μεταξύ όλων των καρκίνων. Αιτία για αυτό είναι τα  χαμηλά ποσοστά προληπτικών εξετάσεων και Εμβολιασμών στις χώρες αυτές καθώς και η έλλειψη των κατάλληλων θεραπευτικών μέσων. Στην Ευρώπη, τις ΗΠΑ και άλλες προηγμένες χώρες το ποσοστό των θανάτων από καρκίνο του τραχήλου της μήτρας είναι στην ένατη θέση με την Ελλάδα να υστερεί αλλά να είναι κοντά σε αυτό το επίπεδο . Σε πολλές από τις χώρες αυτές τόσο οι κρατικές δομές όσο και κυρίως οι ίδιες οι γυναίκες  έχουν δείξει αρκετή συνέπεια στο να υποβάλλονται στον ενδεδειγμένο προληπτικό έλεγχο που στην προκειμένη περίπτωση είναι το τεστ Παπανικολάου.
Τα περιστατικά του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας θα μπορούσαν να μηδενιστούν αν επεκτεινόταν ο Εμβολιασμός έναντι των Ιών των Ανθρωπίνων Θηλωμάτων. Ο εμβολιασμός αυτός εξασφαλίζει την σχεδόν απόλυτη πρόληψη νόσησης από τους 9 τύπους των ιών  οι οποίοι ευθύνονται για το 90% των καρκίνων του τραχήλου της μήτρας. Επιπλέον παρέχει προστασία και από άλλους καρκίνους όπως του πρωκτού, του πέους, του φάρυγγα, και της στοματικής κοιλότητας. Για την καλύτερη πρόληψη ο εμβολιασμός προτείνεται να γίνεται στην ηλικία των 12-14 ετών και στα δύο φύλα , αγόρια και κορίτσια. Μπορούν να εμβολιαστούν και όσοι ή όσες δεν έχουν εμβολιαστεί μέχρι τα 45 έτη.

·       Για τον ιό της ηπατίτιδας Β υπάρχει εμβόλιο που αποτρέπει τη νόσηση από την αντίστοιχη ηπατίτιδα άρα και την πιθανότητα να εξελιχθεί αυτή σε καρκίνο του ήπατος. Συνιστάται να γίνεται στην ηλικία των πρώτων μηνών της ζωής. Αν όμως δεν  γίνει αυτό τότε  μπορεί να γίνει σε οποιαδήποτε ηλικία. 

·       Για την ηπατίτιδα C δεν υπάρχει εμβόλιο, υπάρχει όμως αποτελεσματική φαρμακευτική αγωγή κατά του  ιού αυτού που προφυλάσσει από τον αντίστοιχο καρκίνο. 

·       Η ηπατίτιδα Α δεν προδιαθέτει για καρκίνο του ήπατος. 

Πέραν των εμβολίων η προφύλαξη από τις ηπατίτιδες και κατ' επέκταση τους αντίστοιχους καρκίνους περιλαμβάνει αποφυγή έκθεσης του οργανισμού σε αίματα και βιολογικά υγρά άλλων ατόμων με σύριγγες, οδοντόβουρτσες, βελόνες, οδοντιατρικά εργαλεία κά καθώς και προστασία κατά τις σεξουαλικές επαφές.
Για το Ελικοβακτηρίδιο του Πυλωρού υπάρχει αποτελεσματική θεραπεία που αποτελείται από δύο αντιβιοτικά και ένα παράγοντα που εξουδετερώνει το γαστρικό οξύ. Με τη θεραπεία αυτή μειώνεται κατά πολύ ο κίνδυνος νόσησης από καρκίνο του στομάχου. 

Προληπτικές διαγνωστικές εξετάσεις 

Είναι εξετάσεις που  αποσκοπούν στη διάγνωση του καρκίνου ή προκαρκινικών βλαβών σε ένα στάδιο που η θεραπεία είναι πιο αποτελεσματική , πιο εύκολη, λιγότερο κοστοβόρα και λιγότερο επώδυνη. 

Εξετάσεις για άνδρες και γυναίκες

Η Κολονοσκόπηση 

ℹ️  Με αυτή μπορεί να διαγνωστεί ο καρκίνος  του παχέος εντέρου σε πρώιμο στάδιο. Μπορεί επίσης να διαγνωστούν και να αφαιρεθούν ταυτόχρονα ένας ή περισσότεροι καλοήθεις πολύποδες με ελάσσονος επεμβατικότητας ιατρική πράξη, ανακόπτωντας έτσι την περαιτέρω εξέλιξή τους προς την κακοήθεια. Η έναρξη της εξέτασης αυτής συνιστάται να γίνεται από τα 45 έτη. Στη συνέχεια επαναλαμβάνεται κάθε 2 ή 3 ή 5 χρόνια ανάλογα με το ιστορικό και τα ευρήματα. Η εξέταση συνεχίζεται και μετά τα 75 έτη ανάλογα με το ιστορικό, τα ευρήματα και τη γενική κατάσταση του ατόμου. 

Το τεστ Αιμοσφαιρίνης στα κόπρανα είναι μια πολύ απλή εξέταση που μπορεί να γίνει από το ίδιο το άτομο και ανιχνεύει το αίμα στα κόπρανα , αν υπάρχει. Μπορεί να διαγνώσει τον καρκίνο του παχέος εντέρου σε πρώιμο στάδιο  επειδή ο καρκίνος αυτός κατά ένα μεγάλο ποσοστό αιμορραγεί, λίγο ή περισσότερο , από τα πρώτα στάδιά του. Αν το τέστ είναι θετικό πρέπει να ακολουθήσει κολονοσκόπηση για την διερεύνηση του αιτίου της αιμορραγίας καθώς αυτή μπορεί να προέλθει και από άλλες αιτίες όπως αιμορροΐδες, κολίτιδες, νόσος Crohn, έλκώδης κολίτις, αγγειοδυσπλασίες κ.ά.

Αν το τεστ είναι αρνητικό επαναλαμβάνεται μετά από ένα χρόνο. Μπορεί να γίνει σε οποιαδήποτε ηλικία. Αν έχει προηγηθεί κολονοσκόπηση το τεστ περιττεύει. Η διαγνωστική του ακρίβεια είναι 83% δηλαδή πιο κάτω από εκείνη της κολονοσκόπησης που πλησιάζει το 100% ( τόσο για τη διάγνωση του καρκίνου όσο και για τη διάγνωση των πολυπόδων ). Αν ο καρκίνος είναι πολύ πρώιμος η ακρίβεια είναι μικρότερη, γύρω στο 65%. Το τεστ Αιμοσφαιρίνης έχει πολύ μικρότερη διαγνωστική ακρίβεια για τους πολύποδες 13-15%.
Μια τελευταία παρόμοια διαγνωστική εξέταση που ανιχνεύει το DNA καρκίνου στα κόπρανα έχει μεγαλύτερη διαγνωστική ακρίβεια που φτάνει το 92% για τον καρκίνο και το 30% για τους πολύποδες. 

Αξονική Τομογραφία Θώρακα 

Για άνδρες και γυναίκες που καπνίζουν ή έχουν ιστορικό καπνίσματος 20 τσιγάρων την ημέρα για 20 χρόνια ή 40 τσιγάρων για 10 χρόνια συνιστάται ως προληπτική εξέταση η Αξονική Τομογραφία Θώρακα κάθε χρόνο από την ηλικία των 45 ετών μέχρι τα 80. Θα ήταν βέβαια να πολύ καλύτερο το άτομο αυτό να διακόψει το κάπνισμα πριν συμπληρωθούν τα ανωτέρω χρονικά όρια ή ακόμη καλύτερο να μην καπνίσει ποτέ.

Εξετάσεις για γυναίκες 

Το τεστ Παπανικολάου (pap test)
Είναι μια πολύ σημαντική εξέταση που μπορεί να διαγνώσει τον καρκίνο σε πολύ πρώιμα στάδια αλλά και άλλες αλλοιώσεις και προκαρκινικές βλάβες στα κύτταρα του τραχήλου της μήτρας οι οποίες μπορούν να θεραπευτούν πριν εξελιχθούν σε καρκίνο. Το τεστ αυτό ήταν ένα επαναστατικό βήμα στην προληπτική διάγνωση του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας και εισήχθη στις ΗΠΑ από τον Έλληνα γιατρό Γεώργιο Παπανικολάου τη δεκαετία του 1950 από όπου επεκτάθηκε ταχύτατα σε όλο τον κόσμο με την ονομασία Pap test. Με την εφαρμογή του μειώθηκε ο καρκίνος του τραχήλου της μήτρας στις ΗΠΑ,  τη Δυτική Ευρώπη και άλλες αναπτυγμένες χώρες κατά 70% . Η θνησιμότητα από τη νόσο στις χώρες αυτές, με τη βοήθεια και των νέων θεραπευτικών μεθόδων περιορίστηκε σε πολύ χαμηλά επίπεδα , κοντά στο μηδέν.  Το τεστ Παπανικολάου είναι η πιο συχνή προληπτική εξέταση στις ΗΠΑ, την Ευρώπη αλλά και την Ελλάδα καθώς έχει υιοθετηθεί από πολύ ευρείες μάζες του γυναικείου πληθυσμού . Δυστυχώς  τα ποσοστά κρουσμάτων του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας παραμένουν σε υψηλά επίπεδα σε πολλές φτωχές χώρες της Αφρικής και της Ασίας στις οποίες δεν έχει καταστεί δυνατή η ευρεία εφαρμογή αυτού του προληπτικού ελέγχου κυρίως λόγω οικονομικής αδυναμίας και της ανάλγητης συμπεριφοράς των παγκόσμιων καρτέλ φαρμάκων και ανάλογων  υλικών βιοχημικών εξετάσεων. 

Το τεστ Παπανικολάου πρέπει να ξεκινά από την ηλικία των 21-25 ετών και μέχρι τα 30 να γίνεται κάθε 3 χρόνια. Από τα 30 έως τα 65 εξακολουθεί να γίνεται κάθε 3 χρόνια με δύο προϋποθέσεις : η πρώτη ότι το τελευταίο τέστ ήταν αρνητικό και η δεύτερη ότι γίνεται κλινική εξέταση από ειδικό γυναικολόγο κάθε χρόνο. Αν βρεθεί κάποια φλεγμονή ή άλλη παθολογία το μεσοδιάστημα διαφοροποιείται ανάλογα με την γνώμη του γυναικολόγου. Μετά τα 65 το τεστ συνεχίζεται σε λίγο αραιότερα χρονικά διαστήματα 3-4 ετών. Μετά τα 75 μπορεί να καταργηθεί ανάλογα με τη γνώμη του γυναικολόγου και τη γενικότερη κατάσταση υγείας της γυναίκας. 

Το τεστ ανίχνευσης DNA του ιού, αν υπάρχει στο τράχηλο της μήτρας, είναι μια  τελευταία πρόοδος κυτταρολογικής εξέτασης  που εντοπίζει τον ακριβή τύπο του ιού των ανθρωπίνων θηλωμάτων ο οποίος θεωρητικά θα μπορούσε να προκαλέσει καρκινική μετάλλαξη  των κυττάρων του τραχήλου της μήτρας. Η εξέταση αυτή σε συνδυασμό με το κλασσικό τεστ Παπανικολάου προσφέρει μια επί πλέον προληπτική διάγνωση έναντι του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας. Γίνεται σύμφωνα με την εντολή του γυναικολόγου.

Η Μαστογραφία 

Η ψηφιακή μαστογραφία , που πρέπει να συνοδεύεται πάντα από το  Υπερηχογράφημα μαστών , συνιστάται για την πρώιμη διάγνωση του καρκίνου του μαστού. Η προληπτική συστηματική μαστογραφία έχει προκαλέσει μείωση των θανάτων από καρκίνο του μαστού κατά 58% για τα έτη 1970-2024. Η πρώτη εξέταση αναφοράς γίνεται μεταξύ 35 και 40 ετών. Αν υπάρχει οικογενειακό ιστορικό καρκίνου του μαστού η έναρξη γίνεται στα 30 χρόνια. Από τα 40 έως τα 74 έτη γίνεται κάθε χρόνο, όπως είπαμε πάντα μαζί με Υπερηχογράφημα. Μετά τα 75 η εξέταση συνεχίζεται με τον ίδιο ρυθμό εφ όσον υπάρχει καλή υγεία και προσδόκιμο ζωής πάνω από 10 χρόνια.  

Γονιδιακός Έλεγχος _BRCA & BRCA2 

Για γυναίκες με οικογενειακό ιστορικό καρκίνου μαστού ή ωοθηκών σε ένα τουλάχιστον πρόσωπο πρώτου βαθμού συγγένειας,σε ηλικία κάτω των 50 ετών ή σε δύο πρόσωπα ανεξαρτήτου ηλικίας συνιστάται η αιματολογική ανίχνευση των παραπάνω γονιδίων. Αν βρεθεί κάποιο από τα τεστ αυτά θετικό η γυναίκα πρέπει να υποβληθεί σε προληπτική μαστεκτομή και ωοθηκεκτομή γιατί έχει μεγάλες πιθανότητες να εμφανίσει καρκίνο σε ένα ή στα δύο αυτά όργανα.

Αυτοεξέταση Μαστού 

Μπορεί να διαγνώσει τον καρκίνο του μαστού καθώς και άλλες καλοήθεις ή προκαρκινικές αλλοιώσεις συμβάλλοντας στην πρώιμη διάγνωση της νόσου. Περιλαμβάνει την απλή επισκόπηση στον καθρέπτη και την ψηλάφηση σε όρθια και κατακεκλιμένη θέση χρησιμοποιώντας το αντίθετο προς τον εξεταζόμενο μαστό χέρι. Περιλαμβάνει την αναζήτηση αλλαγής χρώματος ή υφής , την εισολκή δέρματος ή θηλής, κάποια πάχυνση, ευαισθησία, εξόγκωμα ή έκκριμα θηλής. Η ψηλάφηση ξεκινά από τη θηλή προς την περιφέρεια και μετακινείται ακτινωτά μέχρι να περιλάβει κυκλοτερώς ολόκληρο τον μαστό. Αν ανακαλυφθεί κάποιο τα προαναφερόμενα ευρήματα η έστω υπάρξει μια υποψία, δεν σημαίνει οπωσδήποτε ύπαρξη καρκίνου, αποτελεί απλώς λόγο εξέτασης από ένα ειδικό ιατρό. Εξ άλλου ο μεγαλύτερος αριθμός των ογκιδίων του μαστού είναι καλοήθη. Καλό είναι η αυτοεξέταση του μαστού να αρχίζει από την ηλικία των 20 έως 25 ετών και μέχρι τα 40 να γίνεται κάθε 3-6 μήνες . Από δε τα 40 έως τα 80 κάθε 2-3 μήνες. 

Εξετάσεις για άνδρες 

Από την ηλικία των 45 ετών οι άνδρες πρέπει να υποβάλλονται σε εξέταση μέτρησης του PSA αίματος (Special Prostatic Antigen, Ειδικό Προστατικό Αντιγόνο) που ανιχνεύει με μεγάλη ακρίβεια την ύπαρξη καρκίνου του προστάτη ακόμη και σε πολύ πρώιμο στάδιο. Η εξέταση συνεχίζεται κάθε χρόνο ακόμη και μετά τα 80 έτη ανάλογα με τη γενικότερη υγεία του ατόμου. Αν υπάρχει οικογενειακό ιστορικό καρκίνου του προστάτη σε συγγενή πρώτου βαθμού η εξέταση ξεκινάει από την ηλικία των 40 ετών.

Συμπερασματικά

·       Ο καρκίνος είναι μια πάθηση με δύσκολη κάποιες φορές πορεία και πρόγνωση. Τα τελευταία πάντως χρόνια έχει σημειωθεί εντυπωσιακή πρόοδος αναφορικά με την ανακάλυψη μεθόδων πρώιμης διάγνωσης και τρόπων προληπτικής και θεραπευτικής αντιμετώπισης που έχουν οδηγήσει σε αυξημένα ποσοστά μεγάλης επιμήκυνσης της επιβίωσης καθώς και πλήρους ίασης  από τη νόσο. Έχουν ανακαλυφθεί προληπτικά μέτρα που συμβάλλουν είτε στην αποτροπή της νόσου είτε σε προκαρκινικές αλλοιώσεις που αντιμετωπίζονται εύκολα και αποτελεσματικά.

·       Η θνησιμότητα από τον καρκίνο του μαστού κατά τα τελευταία 20 χρόνια μειώθηκε κατά 70% , ενώ η θνησιμότητα από τον καρκίνο του προστάτη και του τραχήλου της μήτρας μειώθηκαν κατά 85% και 95% αντίστοιχα. Η συνολική θνησιμότητα από τον καρκίνο γενικώς , σε παγκόσμιο επίπεδο μειώθηκε κατά 37% . Στην Ελλάδα το αντίστοιχο ποσοστό μείωσης , με αδρούς έμμεσους υπολογισμούς καθώς ακριβή στατιστικά στοιχεία δεν υπάρχουν , είναι λίγο πιο χαμηλό από τον μέσο Ευρωπαϊκό όρο.

·       Τα περιθώρια βελτίωσης της αντιμετώπισης του καρκίνου άρα και της αύξησης της επιβίωσης και των ποσοστών ίασης από τη νόσο είναι πολλά.  Επίσης μεγάλα είναι και τα περιθώρια πρόληψης της νόσου και της προσυμπτωματικής διάγνωσης. Για την επίτευξη όμως αυτών των στόχων απαιτούνται αντίστοιχες πολιτικές τόσο στην Ελλάδα όσο και σε όλες τις πλουσιότερες χώρες που κόσμου με το βλέμμα στην επέκταση των πολιτικών αυτών  και στις φτωχότερες χώρες μέσω της Παγκόσμιας Οργάνωσης Υγείας. Έως ότου όμως  γίνει αυτό πράξη και μέχρι οι εθνικές μας πολιτικές για τη Δημόσια Υγεία πάψουν να είναι ισχνές και αποσπασματικές και επιδειχθεί σοβαρή κρατική μέριμνα για την επέκταση της πρόληψης και προληπτικών εξετάσεων για τον καρκίνο, φρόνιμο είναι να υπάρξει ατομική ευαισθητοποίηση και μέριμνα για την πρόληψη και τον προληπτικό έλεγχο.