872 ηρωικές μέρες…

1941 -8 Σεπτέμβρη  

Αρχίζει από τις δυνάμεις του Άξονα (Γερμανία, Ιταλία και Φινλανδία) η πολιορκία του Λένινγκραντ που διήρκεσε 872 μέρες και κράτησε έως τις 27 Γενάρη 1944 όταν λύθηκε ο κλοιός της ηρωικής πόλης με επιχειρήσεις του Κόκκινου Στρατού που απώθησαν έως και 100 χιλιόμετρα τα γερμανικά στρατεύματα από τις θέσεις τους.

16.647 κάτοικοι του Λένινγκραντ σκοτώθηκαν, 38.702 τραυματίστηκαν, 641.803 πέθαναν από την πείνα μέσα στην πολιορκημένη πόλη, που δέχτηκε 107.000 βόμβες και 159.000 βαριά βλήματα.

Η πόλη του Λένιν άντεξε!

Μια από τις ιστορίες που γεννήθηκαν μέσα από τον ηρωισμό και τη θέληση του λαού του Λένινγκραντ να υπερασπιστεί την πατρίδα που ο ίδιος διαφέντευε, όπου ο ίδιος είχε την εξουσία, είναι αυτή της σύνθεσης της 7ης Συμφωνίας του Ντιμίτρι Σοστακόβιτς και της συναυλίας που δόθηκε στις 9 Αυγούστου 1942 μέσα στην πολιορκημένη πόλη.

Στην κολοσσιαία «Έβδομη Συμφωνία» του, επονομαζόμενη και «του Λένινγκραντ», το συμφωνικό μεγαλείο του Σοστακόβιτς φτάνει στο απόγειό του και «στρατεύεται», για να υμνήσει την ηρωική αντίσταση των κατοίκων του Λένινγκραντ απέναντι στην ανελέητη πολιορκία των ναζιστικών δυνάμεων. Αναφέρει χαρακτηριστικά ο συνθέτης. «Πριν από μια ώρα τελείωσα το δεύτερο μέρος του νέου μου συμφωνικού έργου. Αν όλα πάνε καλά και καταφέρω να γράψω το τρίτο και το τέταρτο μέρος, θα έχω κάνει την Εβδομη Συμφωνία μου. Γιατί σας τα λέω αυτά; Σας τα λέω για να μπορέσουν να μάθουν οι κάτοικοι του Λένινγκραντ που με ακούν τώρα ότι η ζωή στην πόλη μας εξακολουθεί να συνεχίζεται. Ο καθένας από μας εκτελεί το στρατιωτικό του καθήκον. Οι εργαζόμενοι στον τομέα του Πολιτισμού εκπληρώνουν το καθήκον τους με τιμή και ανιδιοτέλεια, όπως και όλοι οι Λενινγκραντινοί».

Η 7η Συμφωνία του Σοστακόβιτς γράφτηκε στο μεγαλύτερό της μέρος μερικούς μήνες πριν και κατά τη διάρκεια της πολιορκίας με τον συνθέτη να παίρνει ενεργά μέρος στην υπεράσπιση της πόλης. Γράφει ο Σοστακόβιτς. «Ακόμα και σ' αυτούς τους δύσκολους καιρούς του πολέμου διδάσκονται και παίζονται νέα μουσικά έργα. Νέα θεατρικά έργα ανεβαίνουν στα θέατρα. Οι ζωγράφοι δημιουργούν καινούργιους πίνακες. Καλλιτέχνες, μουσικοί και συγγραφείς, μαζί με τους υπόλοιπους συμπατριώτες μας, βοηθούν τον Κόκκινο Στρατό να διώξει τον εχθρό». Και συνεχίζει: «Αρχισα να δουλεύω την 7η Συμφωνία μου στις 19 του Ιούλη 1941. Τις ημερομηνίες τις θυμάμαι πολύ καθαρά. Το πρώτο μέρος είχε ολοκληρωθεί στις 3 του Σεπτέμβρη, το δεύτερο στις 17 και το τρίτο στις 29. Δούλευα μέρα και νύχτα. Ηθελα να συνθέσω ένα έργο για το σήμερα, για τη ζωή μας. Ενώ δούλευα ακούγονταν οι βολές των αντιαεροπορικών και οι εκρήξεις από τις οβίδες. Αλλά ούτε στιγμή δε σταμάτησα να δουλεύω. Στην πόλη επικρατούσε ένα αληθινά μαχητικό πνεύμα. Γυναίκες, παιδιά και ηλικιωμένοι συμπεριφέρονταν με μεγάλο θάρρος. Θα θυμάμαι για πάντα τις γυναίκες του Λένινγκραντ που, χωρίς να σκέφτονται τον εαυτό τους, πάλευαν να αχρηστεύσουν εμπρηστικές βόμβες και γενικά, με κάθε τρόπο, έδειχναν τον ηρωισμό τους».

Η 7η Συμφωνία ολοκληρώθηκε το Δεκέμβρη του 1941 στο Κουίμπιτσεφ και η πρεμιέρα της έγινε στην ίδια πόλη στις 5 Μάρτη 1942 από την ορχήστρα του θεάτρου Μπολσόι και μαέστρο τον Σαμουήλ Σαμοσούντ, και μεταδόθηκε από όλους τους ραδιοφωνικούς σταθμούς της ΕΣΣΔ. Στις 29 και 30 Μάρτη έγινε η συναυλία της στη Μόσχα, ενώ δεκάδες συναυλίες ακολούθησαν στην Ευρώπη και την Αμερική τους επόμενους μήνες.

Ταυτόχρονα, πάρθηκε η απόφαση να πραγματοποιηθεί συναυλία της 7ης Συμφωνίας και στην πολιορκημένη πόλη του Λένινγκραντ. Ήταν ένα εγχείρημα που είχε να ξεπεράσει πολλά εμπόδια.

Στις 9 Μάρτη 1942, ο μαέστρος Καρλ Ελίασμπεργκ ξεκίνησε να ανασυγκροτεί την πληγμένη από τις κακουχίες της πολιορκίας Ορχήστρα Ραδιοφωνίας του Λένινγκραντ. Ταυτόχρονα, δόθηκε άδεια σε στρατιώτες του Κόκκινου Στρατού, που ήταν μουσικοί, να φύγουν από το μέτωπο για να στελεχώσουν την ορχήστρα. Τον Ιούνιο 1942 ένα αντίγραφο της παρτιτούρας έφτασε στην πόλη του Λένινγκραντ με μια βραδινή πτήση για τον ανεφοδιασμό της πόλης. Αφού πολλαπλασιάστηκε σε αρκετά αντίγραφα για όλους τους μουσικούς ξεκίνησαν οι πρόβες της ορχήστρας. Η αδυναμία των μουσικών από την ταλαιπωρία της πολιορκίας ήταν μεγάλη. Είναι χαρακτηριστικό ότι όταν έφτασε το πρώτο σόλο της τρομπέτας έγινε σιωπή. «Λυπάμαι κύριε», είπε ο τρομπετίστας. «Απλώς δεν έχω τόση δύναμη στους πνεύμονές μου». Παρ' όλα αυτά, με τη στήριξη του μαέστρου αλλά και όλου του λαού του Λένινγκραντ που φρόντισε να εξασφαλίσει μέχρι και μεγαλύτερες μερίδες συσσιτίου για τους μουσικούς, η προετοιμασία της ορχήστρας έγινε κατορθωτό να ολοκληρωθεί.

Η ημερομηνία της συναυλίας ορίστηκε για τις 9 Αυγούστου 1942. Ηταν η μέρα που με θράσος καυχιόνταν οι ναζί ότι θα είχαν κυριεύσει το Λένινγκραντ. Παρά τις άσχημες συνθήκες που επικρατούσαν, παγωνιά και πείνα, η αίθουσα της Φιλαρμονικής ήταν ασφυκτικά γεμάτη. Προς κατάπληξη όλων ο ήχος των κανονιοβολισμών σταμάτησε. Αργότερα, μαθεύτηκε ότι ο Κόκκινος Στρατός χτύπησε ανελέητα με το πυροβολικό του τις θέσεις των ναζί εκείνο το βράδυ, για να μην αποτελέσει στόχο για τον εχθρό η κατάφωτη αίθουσα της συναυλίας, πράγμα το οποίο πέτυχε μιας και οι ναζί άργησαν να αντιδράσουν, ώστε να διακόψουν τη συναυλία.

Η συναυλία αναμεταδόθηκε σε όλη την πόλη. Είναι χαρακτηριστικά τα λόγια ενός πυροβολητή του Κόκκινου Στρατού: «Οι άντρες της μονάδας μου άκουγαν τώρα τη Συμφωνία με τα μάτια κλειστά. Φαίνονταν σάμπως ο ασυννέφιαστος ουρανός από πάνω μας να είχε γίνει μια καταιγίδα που ξέσπαγε σε μουσική».

Ταυτόχρονα, είχαν τοποθετηθεί μεγάφωνα προς τους ναζί με σκοπό τη μετάδοση της συναυλίας προς τις γραμμές του εχθρού, έχοντας μεγάλο αντίκτυπο στην πτώση του ηθικού των πολιορκητών. Στο ημερολόγιο ενός Γερμανού στρατιώτη, που βρέθηκε κατά την οπισθοχώρηση των Γερμανών, ήταν γραμμένο:

Οταν άκουσα τη μετάδοση της συναυλίας κατάλαβα ότι το Λένινγκραντ δεν θα έπεφτε ποτέ στα χέρια μας