Harold Adrian “Kim” Philby …ο κατάσκοπος που _δεν_ την αγάπησε

Κάθε χρόνο τέτοιες μέρες (κοντά στην πρωτοχρονιά), αστοί κονδυλοφόροι παπαγαλάκια κλπ. “πρόθυμοι” _οπορτουνιστές κλπ. μας παραθέτουν κατεβατά από “ιστορίες με αρκούδες“ για τον άνθρωπο, που _αν και αριστοκρατικής καταγωγής  ̶  μάλιστα βρετανικής (με ό,τι σήμαινε για την εποχή εκείνη), “πήρε πάνω του” την υπεράσπιση της Σοβιετικής Ένωσης, για την ακύρωση των αντεπαναστατικών σχεδίων του διεθνούς ιμπεριαλισμού.

Μια από τις πολλές “ιστορίες για αγρίους” είναι και η τηλεοπτική σειρά Spy among friends (2022 _ Κατάσκοπος μεταξύ φίλων), όπου ο Κιμ Φίλμπι γνώρισε τυχαία σε οδομαχίες της Βιέννης, το 1934, μια “κούκλα” έτοιμη για όλα (στο κρεβάτι και στον αγώνα), μέλος του ΚΚ Αυστρίας... την ερωτεύτηκε παράφορα και αυτό ήταν όλο.

Το 2022 ο Guardian, έδωσε τη δική του πινελιά μέσα από ένα μακροσκελές βίντεο (1ω:15λ)

Μια αργή και βασανιστική διαδικασία

“Ο σιωπηλός μου πόλεμος” (Σύγχρονη Εποχή _εκδόσεις “ΟΔΗΓΗΤΗΣ”): “…Πώς ξεκίνησαν όλα; Η απόφασή μου να παίξω ενεργό ρόλο στην πάλη ενάντια στην αντίδραση δεν ήταν κάτι το ξαφνικό. Οι πρώτες κιόλας σκέψεις μου για την πολιτική με οδήγησαν στο εργατικό κίνημα· και ένα από τα πρώτα πράγματα όταν πήγα στο Κέιμπριτζ, το 1929, ήταν να γίνω μέλος της σοσιαλιστικής κοινότητας του Πανεπιστημίου Κέιμπριτζ (CUSS). (…) Όμως το πραγματικό σημείο στροφής στη σκέψη μου ήρθε με την ηθική σύγχυση και την κατατρόπωση του Εργατικού Κόμματος το 1931. Μου φαινόταν απίστευτο πως το Κόμμα μπορούσε να είναι τόσο απροστάτευτο μπροστά στο συντηρητισμό που χρησιμοποιούσε η αντίδραση σε καιρό κρίσης. (…) Άρχισα να συμμετέχω πιο ενεργά στις διαδικασίες της Σοσιαλιστικής Κοινότητας και, το 1932 – 1933, έγινα ταμίας της. Έτσι, ήρθα σε επαφή με τα αριστερά ρεύματα που έκαναν κριτική στο Εργατικό Κόμμα και ιδιαίτερα με τους κομμουνιστές. Η παρατεταμένη μελέτη και η αυξανόμενη εκτίμηση που έτρεφα για τους κλασικούς του ευρωπαϊκού σοσιαλισμού, εναλλασσόταν με κάποιες κουβέντες σε έντονο ύφος μέσα στην Κοινότητα.

Ήταν μια αργή και βασανιστική διαδικασία – η μετάβασή μου από τη σοσιαλιστική οπτική στην κομμουνιστική πήρε 2 χρόνια. Οι τελευταίες αμφιβολίες δεν έφυγαν από το μυαλό μου παρά μόνο το τελευταίο μου εξάμηνο στο Κέιμπριτζ, το καλοκαίρι του 1933. Έφυγα από το πανεπιστήμιο με το πτυχίο μου και με την πεποίθηση ότι πρέπει ν’ αφιερώσω τη ζωή μου στον κομμουνισμό…”.
_                 (από το οπισθόφυλλο του βιβλίου)

Τα επιτελεία της αστικής τάξης, στη διαχρονική τους προσπάθεια να κατηγορήσουν τους κομμουνιστές ως εμπλεκόμενους σε δίκτυα προδοτών του «εθνικού συμφέροντος», επιχειρούν να συσκοτίσουν το γεγονός ότι, σε συνθήκες μιας εκμεταλλευτικής κοινωνίας, το ταξικό συμφέρον είναι που χρωματίζει το εθνικό. Ότι κάθε εργατικό κράτος οφείλει να χρησιμοποιήσει μέσα που χρησιμοποιεί και το αστικό κράτος στην πάλη των τάξεων σε διεθνές επίπεδο. Μια τέτοια ακριβώς περίπτωση είναι και η περίπτωση του Κιμ Φίλμπι, ενός ανθρώπου ο οποίος “πρόδωσε” όχι την πατρίδα του, αλλά την τάξη του.

Σε συνθήκες όπου η υπεράσπιση της Σοβιετικής Ένωσης και των χωρών του σοσιαλισμού αποτελούσε καθήκον κάθε επαναστάτη εργάτη, οι Μυστικές Υπηρεσίες του πρώτου εργατικού κράτους αξιοποίησαν και την ανιδιοτελή προσφορά ανθρώπων όπως ο Φίλμπι, για την ακύρωση των αντεπαναστατικών σχεδίων του διεθνούς ιμπεριαλισμού. Και αυτό, κάτω από συνθήκες που έπρεπε αυτοί οι άνθρωποι καθημερινά να χώνονται βαθιά στη λάσπη των αντεπαναστατικών δολοπλοκιών, προκειμένου να μην τους αφήσουν περιθώριο επιτυχίας.

Παρά τις θρηνωδίες των αστικών επιτελείων, το παγκόσμιο επαναστατικό κίνημα τους χρωστάει ευγνωμοσύνη.

(Ριζοσπάστης)
“Ο σιωπηλός μου πόλεμος - Η αυτοβιογραφία ενός κατασκόπου” του Κιμ Φίλμπι.
Εκτός από τις ιστορικές - επετειακές εκδόσεις, το ιδιαίτερο ενδιαφέρον των αναγνωστών συγκεντρώνει δικαιολογημένα το βιβλίο του Κιμ Φίλμπι. Σε συνθήκες όπου η υπεράσπιση της Σοβιετικής Ενωσης και των χωρών του Σοσιαλισμού αποτελούσε καθήκον κάθε επαναστάτη εργάτη, οι μυστικές υπηρεσίες του πρώτου εργατικού κράτους αξιοποίησαν και την ανιδιοτελή προσφορά ανθρώπων όπως ο συγγραφέας του βιβλίου για να ακυρώσουν τα σχέδια του ιμπεριαλισμού. Και αυτό κάτω από συνθήκες που έπρεπε καθημερινά να κρύβουν τα πραγματικά τους συναισθήματα, να χώνονται βαθιά στη λάσπη των αντεπαναστατικών δολοπλοκιών, προκειμένου να μην τους αφήσουν περιθώριο επιτυχίας. Ενα μεγάλο μέρος του βιβλίου παρακολουθεί την προσπάθεια του Φίλμπι να γνωρίσει τους μηχανισμούς της βρετανικής Μυστικής Υπηρεσίας, να χειριστεί προσωπικές συμπάθειες και έριδες, προκειμένου να επιτελέσει πιο αποτελεσματικά το έργο συλλογής πληροφοριών για τις σοβιετικές υπηρεσίες πληροφοριών, ανεβαίνοντας και στην ιεραρχική κλίμακα. Η δουλειά του τον έφερνε σε προνομιακή θέση να παρακολουθεί και τους μακροπρόθεσμους σχεδιασμούς των επιτελείων του ιμπεριαλισμού. Ο Φίλμπι περιγράφει ανάμεσα σε άλλα τις αγωνιώδεις προσπάθειές του να μην τιναχτεί στον αέρα η αποστολή του και να προστατευθούν άλλοι Σοβιετικοί πράκτορες, όταν οι μυστικές υπηρεσίες του ιμπεριαλισμού διαπίστωσαν διαρροές εγγράφων από τη βρετανική πρεσβεία στις ΗΠΑ.

Ένα βιβλίο που αξίζει να διαβαστεί
                        Του Κώστα Σκολαρίκου μέλους του τμήματος Ιστορίας της ΚΕ του ΚΚΕ

Ο Φίλμπι υπήρξε ένα από τα μέλη του σοβιετικού κατασκοπευτικού δικτύου που έμεινε στην ιστορία ως «κύκλος του Κέιμπριτζ» ή οι 5 του Κέιμπριτζ. Επρόκειτο για νέους αστικών οικογενειών που σπούδαζαν τη δεκαετία του 1930 στο Κέιμπριτζ, στρατολογήθηκαν από τις σοβιετικές μυστικές υπηρεσίες και έδρασαν για λογαριασμό τους στις υπηρεσίες της βρετανικής κατασκοπίας και αντικατασκοπίας. Το 1955 δύο του «κύκλου του Κέιμπριτζ», οι Ντόναλντ Μακλίν και Γκι Μπέρτζες, δραπέτευσαν από το Λονδίνο, ενώ ο κλοιός είχε αρχίσει να σφίγγει γύρω τους. Ο Φίλμπι, αν και θεωρήθηκε εξαρχής αναμεμειγμένος στη δραπέτευση των δύο και χαρακτηρίστηκε από δημοσιεύματα ως ο «τρίτος άνθρωπος», κατόρθωσε να αποφύγει τη σύλληψη και πέρασε στην ΕΣΣΔ 8 χρόνια αργότερα μέσω Λιβάνου. Το 1988 κηδεύτηκε ως ήρωας της Σοβιετικής Ενωσης.
Μέλος του «κύκλου του Κέιμπριτζ» ήταν και ο Σερ Αντονι Μπλαντ, καθηγητής Ιστορίας της Τέχνης στο Πανεπιστήμιο του Λονδίνου και επιθεωρητής των φωτογραφιών της βασίλισσας, ο οποίος απέκτησε τον τίτλο του ιππότη το 1956. Ο Μπλαντ ομολόγησε το 1964 τη συμμετοχή του στις σοβιετικές μυστικές υπηρεσίες, αλλά η ομολογία του παρέμεινε μυστική μέχρι το 1979. Την πεντάδα του Κέιμπριτζ, σύμφωνα με την καθιερωμένη άποψη, συμπλήρωνε ο Τζον Κέρνκρος, ο οποίος ομολόγησε τη συμμετοχή του το 1951, ενώ στη συνέχεια κατονομάστηκε και από τον Μπλαντ. Η ομολογία του έμεινε κρυφή έως το 1990.

Ωστόσο, πληθώρα ανθρώπων, πολλοί εκ των οποίων ήταν απόφοιτοι του Κέιμπριτζ, κατηγορήθηκαν κατά καιρούς ως μέλη του «κύκλου». Το βέβαιο είναι ότι για πολλά χρόνια τα μέλη του λεγόμενου «κύκλου» προσέφεραν πολύτιμες υπηρεσίες στην ΕΣΣΔ και το κομμουνιστικό κίνημα, αποκαλύπτοντας σχέδια και κατασκοπευτικά δίκτυα των καπιταλιστικών κρατών.

Μέρος αυτών των υπηρεσιών σκιαγραφείται στην αυτοβιογραφία του Φίλμπι με τίτλο “Ο σιωπηλός μου πόλεμος”, που κυκλοφόρησε από τη “Σύγχρονη Εποχή”. Σε αυτήν, ο Φίλμπι στέκεται αποκλειστικά στη δική του δράση και σε αυτή των Μπέρτζες και Μακλίν, αφού ο ρόλος και η δράση τους είχαν ήδη αποκαλυφθεί. Ο Φίλμπι διάλεξε τον παρακάτω διάλογο, παρμένο από το βιβλίο του Γκράχαμ Γκριν Ο Εμπιστευτικός Πράκτορας, προκειμένου να εξηγήσει τη στράτευσή του στο κομμουνιστικό κίνημα και στις σοβιετικές μυστικές υπηρεσίες και την προσήλωσή του στην ΕΣΣΔ, παρά τις κατά καιρούς επιμέρους διαφωνίες του με την πολιτική της:
“Είμαι με τους φτωχούς είτε κάνουν το σωστό είτε το λάθος”, κορόιδεψε αυτή.
“Δεν είναι χειρότερο από το να λες είμαι με τη χώρα μου, είτε κάνει το σωστό είτε το λάθος, έτσι δεν είναι; Μια φορά διαλέγεις με ποια πλευρά θα είσαι. Φυσικά μπορεί να είναι λάθος πλευρά - μόνο η Ιστορία μπορεί να το δείξει αυτό”.^1
_               Και συμπλήρωσε:
“...δεν έχω καμία αμφιβολία για την ετυμηγορία της Ιστορίας”.²

Ο Φίλμπι, γιος Βρετανού διπλωμάτη αριστοκρατικής καταγωγής, μπορεί ασφαλώς να χαρακτηριστεί μόνο ως αποστάτης της τάξης του, όμως σε καμιά περίπτωση δεν μπορεί να κατηγορηθεί και ως προδότης της χώρας του, ούτε πολύ περισσότερο των υπό εκμετάλλευση μαζών όπου Γης. Κι αυτό, διότι αποκαλύπτοντας στην ΕΣΣΔ τις πληροφορίες και τις δραστηριότητες των βρετανικών μυστικών υπηρεσιών, υπεράσπιζε με τον καλύτερο δυνατό τρόπο τα συμφέροντα της βρετανικής εργατικής τάξης και της παγκόσμιας εργατικής τάξης. Συμφέροντα που όχι μόνο δεν εξυπηρετούσαν οι βρετανικές μυστικές υπηρεσίες και η βρετανική κυβέρνηση, αλλά πολύ περισσότερο ήταν προορισμένες να καταπατούν, προκειμένου να διασώσουν την αστική εξουσία.

Η ένταξη στο Κομμουνιστικό Κίνημα

Τι οδήγησε όμως στη στράτευση στο κομμουνιστικό κίνημα έναν Βρετανό νέο αριστοκρατικής καταγωγής και με περγαμηνές και προσόντα που θα του εξασφάλιζαν μια άνετη διαβίωση;
Ο Φίλμπι είχε βιωματικές εμπειρίες από τις συνέπειες στις εργατικές μάζες, τόσο της παγκόσμιας καπιταλιστικής οικονομικής κρίσης που εκδηλώθηκε με το αμερικανικό κραχ του 1929, όσο και από την άνοδο του φασισμού στην Ευρώπη, ενώ γνώριζε από πρώτο χέρι και τη βρετανική αποικιοκρατία. Είχε έρθει σε επαφή με το πραγματικό ταξικό πρόσωπο του καπιταλισμού που συνήθως φτιασιδώνεται κάτω από τα προσωπεία της δημοκρατίας και της ελευθερίας, καθώς και της λεγόμενης “εθνικής ενότητας”.
Ως φοιτητής, ο Φίλμπι κατανόησε ότι η πολυτελής ζωή της αστικής τάξης ήταν το άλλο πρόσωπο της εξαθλίωσης της εργατικής τάξης και των υπόλοιπων λαϊκών στρωμάτων και αυτό τον οδήγησε στην πολιτική του στράτευση:

“Πώς ξεκίνησαν όλα; Η απόφασή μου να παίξω ενεργό ρόλο στην πάλη ενάντια στην αντίδραση δεν ήταν κάτι το ξαφνικό. Οι πρώτες κιόλας σκέψεις μου για την πολιτική με οδήγησαν στο εργατικό κίνημα· και ένα από τα πρώτα πράγματα όταν πήγα στο Κέιμπριτζ, το 1929, ήταν να γίνω μέλος της σοσιαλιστικής κοινότητας του Πανεπιστημίου Κέιμπριτζ (CUSS). (...) Όμως το πραγματικό σημείο στροφής στη σκέψη μου ήρθε με την ηθική σύγχυση και την κατατρόπωση του Εργατικού Κόμματος το 1931³. Μου φαινόταν απίστευτο πως το Κόμμα μπορούσε να είναι τόσο απροστάτευτο μπροστά στο συντηρητισμό που χρησιμοποιούσε η αντίδραση σε καιρό κρίσης. (...) Άρχισα να συμμετέχω πιο ενεργά στις διαδικασίες της Σοσιαλιστικής Κοινότητας και, το 1932 - 1933, έγινα ταμίας της. Έτσι, ήρθα σε επαφή με τα αριστερά ρεύματα που έκαναν κριτική στο Εργατικό Κόμμα και ιδιαίτερα με τους κομμουνιστές. Η παρατεταμένη μελέτη και η αυξανόμενη εκτίμηση που έτρεφα για τους κλασικούς του ευρωπαϊκού σοσιαλισμού, εναλλασσόταν με κάποιες κουβέντες σε έντονο ύφος μέσα στην Κοινότητα. Ηταν μια αργή και βασανιστική διαδικασία - η μετάβασή μου από τη σοσιαλιστική οπτική στην κομμουνιστική πήρε 2 χρόνια. Οι τελευταίες αμφιβολίες δεν έφυγαν από το μυαλό μου παρά μόνο το τελευταίο μου εξάμηνο στο Κέιμπριτζ, το καλοκαίρι του 1933. Έφυγα από το πανεπιστήμιο με το πτυχίο μου και με την πεποίθηση ότι πρέπει ν' αφιερώσω τη ζωή μου στον κομμουνισμό”.⁴

Στη συνέχεια συμμετείχε ενεργά στη διάσωση των αυστριακών αντιναζιστών μετά την εξέγερση της Βιέννης⁵, ενώ ως δημοσιογράφος είχε καλύψει τα γεγονότα του Ισπανικού Εμφυλίου. Ηταν αυτόπτης μάρτυρας των διώξεων που επιφύλαξε η φασιστική εκδοχή της αστικής εξουσίας για τους κομμουνιστές και άλλους ριζοσπάστες αγωνιστές.

Μέσα από τις εμπειρίες του ο Φίλμπι κατανοούσε πολύ καλά ότι κάθε έθνος διαιρείται στην πραγματικότητα σε δύο έθνη, αυτό των εκμεταλλευτών και αυτό των υπό εκμετάλλευση μαζών. Οτι κάθε υπηρεσία προς το έθνος των εκμεταλλευτών και την εξουσία του σήμαινε ταυτόχρονα και τη διαιώνιση της εκμετάλλευσης της συντριπτικής πλειοψηφίας της βρετανικής κοινωνίας και της ανθρωπότητας. Ο Φίλμπι, υπηρετώντας τον προλεταριακό διεθνισμό, ήταν ταυτόχρονα συνεπής και γνήσιος πατριώτης, αντίπαλος τόσο του αστικού εθνικισμού, όσο και του αστικού κοσμοπολιτισμού.

Εξάλλου, γνώριζε ότι οι αστικές ρητορείες περί «ενιαίου εθνικού συμφέροντος» συνδυάζονταν άψογα με τη συνεργασία των μυστικών υπηρεσιών με κάθε ύποπτο στοιχείο που είχε πρόθεση να στραφεί ενάντια στη σοσιαλιστική εξουσία:

“Η CIA δεν είχε χάσει χρόνο να πάρει το πάνω χέρι στο αντισοβιετικό τμήμα της Αμπβερ (μυστικές υπηρεσίες των ναζί), όπου επικεφαλής ήταν ο φον Γκέλεν (πρώην επικεφαλής της ναζιστικής κατασκοπίας στο ανατολικό μέτωπο και μετέπειτα επικεφαλής των μυστικών υπηρεσιών της Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Γερμανίας) __(...). Είχαμε επίσης συχνές αντιπαραθέσεις με τις διάφορες ρωσικές οργανώσεις μεταναστών (...) __Υπήρχαν οι Ουκρανοί φασίστες του Στεπάν Μπαντέρα (Ουκρανός εθνικιστής, συνεργάτης των Ναζί) , οι αγαπημένοι των Βρετανών. Και η CIA και η Ιντέλιτζενς ήταν χωμένες ως το λαιμό στα ζητήματα μεταναστευτικής πολιτικής, ελπίζοντας να χρησιμοποιήσουν τις πιο υποσχόμενες ομάδες...”⁶

Αυτός ήταν ο πραγματικός κόσμος του αστικού “πατριωτισμού”.

Γι' αυτό και ο Φίλμπι διάλεξε να ταχθεί με τους φτωχούς είτε κάνουν το σωστό είτε κάνουν το λάθος, ακριβώς επειδή αντιλήφθηκε ότι η σύνταξή του με την υπεράσπιση της αστικής εξουσίας της χώρας του ήταν εξ ορισμού λάθος από τη σκοπιά των συμφερόντων της συντριπτικής πλειοψηφίας της κοινωνίας:

“Είναι μεγάλη τιμή για μένα ότι κλήθηκα, σε τόσο μικρή ηλικία, να παίξω τον απειροελάχιστο ρόλο μου στην οικοδόμηση αυτής της δύναμης [ΕΣΣΔ] . Το πώς, πού και πότε έγινα μέλος της σοβιετικής Μυστικής Υπηρεσίας είναι ζήτημα δικό μου και των συντρόφων μου. Θα πω μόνο ότι όταν μου έγινε πρόταση, δε δίστασα”.⁷
Συνεπώς, η απόφαση του Φίλμπι να ενταχθεί στη Σοβιετική Μυστική Υπηρεσία δεν μπορεί να αποσυνδεθεί από την ταύτισή του με τα συμφέροντα της εργατικής τάξης και τους στόχους του κομμουνιστικού κινήματος. Ηταν μια ακόμα έκφραση της πολιτικής και ταξικής του τοποθέτησης.

Απαράδεκτες ταυτίσεις

Σήμερα, σε καιρούς υποχώρησης του διεθνούς κομμουνιστικού κινήματος και επικράτησης της αντεπανάστασης, επιχειρείται άνθρωποι σαν τον Φίλμπι να παρουσιαστούν ως ταυτόσημοι με τους πράκτορες των καπιταλιστικών κρατών που προσπαθούν να διασώσουν την αστική εξουσία. Πολύ περισσότερο, οι απολογητές της αστικής εξουσίας προσπαθούν να στιγματίσουν ηθικά όσους βοήθησαν τις χώρες της σοσιαλιστικής οικοδόμησης ως «προδότες του έθνους» ή και κοινούς καιροσκόπους.

Η έρευνα, που χρηματοδοτήθηκε από ευρωπαϊκά κονδύλια⁸ και εκπονήθηκε από Τμήμα του Πανεπιστημίου Μακεδονίας αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα. Οι συγγραφείς της θεωρούν επιλήψιμη τη συλλογή πληροφοριών υπέρ της Γερμανικής Λαοκρατικής Δημοκρατίας από Ελληνες που διέμεναν σε αυτή. Οι πληροφορίες που συνέλεγαν στρέφονταν εναντίον της Ελληνικής Στρατιωτικής Αποστολής στο Δυτικό Βερολίνο και των στρατιωτικών αποστολών κι άλλων καπιταλιστικών κρατών που έδρευαν στο δυτικογερμανικό έδαφος και ασκούσαν όλες κατασκοπευτική δράση εναντίον της Γερμανικής Λαοκρατικής Δημοκρατίας. Το ίδιο εξάλλου έκαναν και οι μυστικές υπηρεσίες της καπιταλιστικής Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Γερμανίας. Ανάμεσα στα άλλα, θυμίζουμε ότι το Δυτικό Βερολίνο βρισκόταν στην καρδιά των εδαφών της Γερμανικής Λαοκρατικής Δημοκρατίας, λειτουργώντας ως σφηκοφωλιά των πρακτόρων των καπιταλιστικών κρατών.

Οι συγγραφείς θεωρούν επίσης επιλήψιμη την προσπάθεια προστασίας της Γερμανικής Λαοκρατικής Δημοκρατίας από καπιταλιστικά κατασκοπευτικά δίκτυα που αναπτύσσονταν στο εσωτερικό της.⁹
Στο όνομα της κοινής εθνότητας, παρακάμπτουν τις ταξικές διαιρέσεις και προσπαθούν έτσι να παρουσιάσουν τους πολιτικούς πρόσφυγες ως προδότες του έθνους και της εμπιστοσύνης των ομοεθνών τους. Λες και η Ελληνική Στρατιωτική Αποστολή στο Βερολίνο εργαζόταν για τα συμφέροντα του ελληνικού λαού!...
Η απόπειρα της αστικής εξουσίας και των γραφιάδων της να απαξιώσει και να συκοφαντήσει τους ταξικούς εχθρούς της με διάφορα ιδεολογήματα αποδεικνύει την παρακμή του καπιταλισμού που σαπίζει. Οι σύγχρονοι απολογητές του, αδυνατώντας να αρθρώσουν επιχειρήματα θετικής υπεράσπισής του, οδηγούνται στο τελευταίο καταφύγιο της αστικής προπαγάνδας.

Ομως, ο Φίλμπι μάς εξηγεί γιατί μια τέτοια κρίση είναι ταξικά και πολιτικά αποπροσανατολιστική και τονίζει ότι σε αντίθεση με τις μυστικές υπηρεσίες των σοσιαλιστικών κρατών που στηρίζονταν στην εθελοντική στράτευση συνειδητών μαχητών από όλο τον κόσμο, επιτυγχάνοντας αξιομνημόνευτα κατορθώματα (από τον δρ. Ζόργκε έως και τους 5 Κουβανούς που διείσδυσαν στα αντεπαναστατικά δίκτυα του Μαϊάμι), οι καπιταλιστικές μυστικές υπηρεσίες θεωρούν επιζήμια την εθελούσια στράτευση:

«Τα κίνητρά τους για να δουλέψουν ως πράκτορες είναι διάφορα, από το πιο ηρωικό ως και το πιο ευτελές. Η πλειοψηφία πληρώνεται για τη δουλειά της, αν και όχι ιδιαίτερα καλά. Γενικά η Ιντέλιτζενς προτιμά να εντάσσει τους πράκτορές της στη μισθοδοσία, μιας και η αποδοχή της πληρωμής παρακινεί σε συνεργασιμότητα. Ο πράκτορας που δεν πληρώνεται μπορεί να δρα ανεξάρτητος και να γίνει επικίνδυνος. Εχει, κατά πάσα πιθανότητα, τους δικούς του πολιτικούς σκοπούς και, ανάλογα με το πόσο ειλικρινής είναι, μπορεί να σε φέρει σε πολύ δύσκολη θέση».¹⁰

Δεν είναι παράδοξο, εξάλλου, ότι ένας κοινωνικός - οικονομικός σχηματισμός, στηριγμένος στον ατομισμό και στην επιδίωξη του κέρδους, έχει τα ίδια κριτήρια για τη στρατολόγηση των πρακτόρων του. Αυτά ήταν και τα κριτήρια όσων πρόδωσαν τις χώρες της σοσιαλιστικής οικοδόμησης:

«Όσο καιρό υπηρέτησα, ούτε μια επιχείρηση ενάντια στη σοβιετική Μυστική Υπηρεσία δεν απέφερε καρπούς. (...) Πέρα από μια-δυο εξαιρέσεις, που θ' αναφέρω αργότερα, αυτές οι συμπτώσεις είχαν να κάνουν με αποστάτες της σοβιετικής Μυστικής Υπηρεσίας. Ήταν άνθρωποι όπως ο Κραβτσένκο, που "επέλεξαν την ελευθερία" και κατέληξαν ν' αυτοκτονήσουν απογοητευμένοι, ακολουθώντας το παράδειγμα του Κριβίτσκι. Ήταν, όμως, η ελευθερία αυτό που ήθελαν τελικά ή η καλοπέραση; Είναι αξιοσημείωτο ότι κανένας από αυτούς δεν προσφέρθηκε να μείνει σε κάποια θέση για να βοηθήσει. Όλοι, μα όλοι, έτρεξαν να κρυφτούν στην ασφάλειά τους».¹¹

Η αυτοβιογραφία του Φίλμπι αποδεικνύει από μια ακόμα πλευρά ότι στην εποχή του ιμπεριαλισμού κάθε πτυχή των κοινωνιών διαπερνιέται από τη βασική αντίθεση κεφαλαίου - εργασίας. Μέσα σε αυτές τις συνθήκες, ο καθένας καλείται να διαλέξει: Με την εργατική τάξη ή με την αστική εξουσία.

Ο Φίλμπι, κόντρα στην ταξική του καταγωγή και αντιλαμβανόμενος ότι η πυξίδα του μέλλοντος δείχνει το σοσιαλισμό - κομμουνισμό, τάχθηκε με το μέρος των παραγωγών του πλούτου ενάντια στους εκμεταλλευτές τους. Αυτός είναι ο λόγος που πάντα η δράση του και η δράση ανθρώπων σαν αυτόν θα δυσφημείται από τους απολογητές της καπιταλιστικής εκμετάλλευσης και βίας και θα αναγνωρίζεται από όσους στρατεύονται στον αγώνα για μια κοινωνία χωρίς εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο.

_                         Παραπομπές:

1. Κιμ Φίλμπι, «Ο σιωπηλός μου πόλεμος. Η αυτοβιογραφία ενός κατασκόπου», εκδόσεις «Σύγχρονη Εποχή», Αθήνα 2016, σελ. 26.

2. Κιμ Φίλμπι, «Ο σιωπηλός μου πόλεμος. Η αυτοβιογραφία ενός κατασκόπου», εκδόσεις «Σύγχρονη Εποχή», Αθήνα 2016, σελ. 26.

3. Ο Φίλμπι αναφέρεται στην κυβέρνηση συνεργασίας του Εργατικού Κόμματος με τους Φιλελεύθερους την περίοδο 1929 - 1931, η οποία επιχείρησε να διαχειριστεί τις συνέπειες της καπιταλιστικής οικονομικής κρίσης προς όφελος της αστικής εξουσίας. Εξαιτίας της μεγάλης πολιτικής επιρροής του Εργατικού Κόμματος στα βρετανικά συνδικάτα, αλλά και της οργανωτικής τους σύνδεσης, η βρετανική αστική τάξη θεωρούσε ότι η ανάδειξή του στην κυβέρνηση θα μπορούσε να απορροφήσει τους κοινωνικούς κραδασμούς που προκαλούσαν η ραγδαία άνοδος της ανεργίας και η κλιμάκωση της εξαθλίωσης της εργατικής τάξης και των λαϊκών στρωμάτων, θωρακίζοντας την αστική εξουσία από οποιαδήποτε αμφισβήτηση. Από την άλλη πλευρά, αυταπάτες για τη δυνατότητα μιας φιλολαϊκής διαχείρισης της κρίσης είχαν απλωθεί στο βρετανικό εργατικό κίνημα, στο οποίο επικρατούσαν οι ρεφορμιστικές αντιλήψεις πολλά χρόνια πριν. Επειτα από δύο χρόνια, η διακυβέρνηση του Εργατικού Κόμματος φόρτωσε τα βάρη της κρίσης στις πλάτες της εργατικής τάξης, σκορπώντας την απογοήτευση στους κόλπους του εργατικού κινήματος. Τότε, ο ηγέτης του Εργατικού Κόμματος Μακ Ντόναλντ εισηγήθηκε τη δημιουργία κυβέρνησης «εθνικής ενότητας».

4. Κιμ Φίλμπι, «Ο σιωπηλός μου πόλεμος. Η αυτοβιογραφία ενός κατασκόπου», εκδόσεις «Σύγχρονη Εποχή», Αθήνα 2016, σελ. 21.

5. Το Φλεβάρη του 1934 με τη στήριξη της ναζιστικής Γερμανίας γενικεύτηκε η τρομοκρατική δράση των αυστριακών ναζιστικών και παραστρατιωτικών ομάδων που στρεφόταν κυρίως εναντίον του εργατικού κινήματος. Στις 12 Φλεβάρη το εργατικό κίνημα, με μπροστάρηδες τους κομμουνιστές, απάντησε με απεργίες και κινητοποιήσεις σε όλα τα μεγάλα αστικά κέντρα της χώρας. Από κοινού αστυνομία, στρατός, ιδιωτικοί στρατοί των εργοδοτών και παραστρατιωτικές ομάδες έσπευσαν να στηρίξουν την «κοινωνική τάξη» με φωτιά και σίδερο, με αποτέλεσμα να ξεσπάσουν σκληρές μάχες γύρω από εργοστάσια και εργατικές συνοικίες. Οι πιο δραματικές συγκρούσεις έγιναν στη Βιέννη, όπου το πυροβολικό βομβάρδισε τη συνοικία «Karl Marx Hof», μέχρι να παραδοθούν και οι τελευταίοι υπερασπιστές της. Ο απολογισμός των νεκρών ήταν 1.000 - 1.500 άτομα, στην πλειοψηφία τους εξεγερμένοι εργάτες. Αλλοι τόσοι σακατεύτηκαν, ενώ ξεκίνησε ένα πραγματικό πογκρόμ εναντίον του εργατικού κινήματος και κυρίως των κομμουνιστών (Γιώργος Μαργαρίτης, «Βιέννη, Παρίσι, Οβιέδο, Μαδρίτη, Θεσσαλονίκη. Το εργατικό κίνημα στη δεκαετία του 1930, στο Οι εργατικοί λαϊκοί αγώνες του Μάη του ΄36. Υλικά διημερίδας της ΚΟ Θεσσαλονίκης (13-14 Μάη 2016), εκδόσεις «Σύγχρονη Εποχή», Αθήνα 2016).

6. Κιμ Φίλμπι, «Ο σιωπηλός μου πόλεμος. Η αυτοβιογραφία ενός κατασκόπου», εκδόσεις «Σύγχρονη Εποχή», Αθήνα 2016, σελ. 239.

7. Κιμ Φίλμπι, «Ο σιωπηλός μου πόλεμος. Η αυτοβιογραφία ενός κατασκόπου», εκδόσεις «Σύγχρονη Εποχή», Αθήνα 2016, σελ. 26 - 27.

8. Οπως είναι γνωστό, η Ευρωπαϊκή Ενωση έχει υιοθετήσει και νομικά το αντιδραστικό ιδεολόγημα της ταύτισης του φασισμού με τον κομμουνισμό, υπό τον ενιαίο τίτλο του ολοκληρωτισμού.

9. Στράτος Ν. Δορδανάς - Βάιος Καλογρηάς, «Οι Ελληνες της Στάζι. Το Υπουργείο Κρατικής Ασφαλείας και οι Ελληνες πολιτικοί πρόσφυγες στη Γερμανική Λαοκρατική Δημοκρατία», έκδοση του Πανεπιστημίου Μακεδονίας, Θεσσαλονίκη 2015, σελ. 100, 101, 84, 102.

10. Κιμ Φίλμπι, «Ο σιωπηλός μου πόλεμος. Η αυτοβιογραφία ενός κατασκόπου», εκδόσεις «Σύγχρονη Εποχή», Αθήνα 2016, σελ. 84.

11. Κιμ Φίλμπι, «Ο σιωπηλός μου πόλεμος. Η αυτοβιογραφία ενός κατασκόπου», εκδόσεις «Σύγχρονη Εποχή», Αθήνα 2016, σελ. 177.

Harold Adrian “Kim” Philby

Η αστική πλευρά
•  Andrew, Christopher (2009). The Defence of the Realm: The Authorized History of MI5. London: Allen Lane. ISBN 978-0-7139-9885-6.

•  Borovik, Genrikh; Knightley, Phillip (1994). The Philby files: the secret life of master spy Kim Philby. London: Little, Brown and Company. ISBN 978-0-316-91015-6.

•  Boyle, Andrew (1979). The Fourth Man: The Definitive Account of Kim Philby, Guy Burgess and Donald Maclean and Who Recruited Them to Spy for Russia'. New York: The Dial Press/James Wade. ISBN 978-0-8037-2321-4.

•  Brown, Anthony Cave (1994). Treason in the Blood: H. St. John Philby, Kim Philby, and the Spy Case of the Century. Boston: Houghton Mifflin. ISBN 978-0-395-63119-5.

•  Burton, Alan (2018). Looking-glass wars: spies on British screens since 1960. Wilmington, Delaware. ISBN 978-1-62273-290-6.

•  Fisher, John (1977). Burgess and Maclean: a new look at the Foreign Office spies. London: Robert Hale. ISBN 978-0-7091-6479-1.

•  Hamrick, S. J. (2004). Deceiving the deceivers: Kim Philby, Donald Maclean and Guy Burgess. New Haven, Connecticut: Yale University Press. ISBN 978-0-300-10416-5.

Ο Κιμ Φίλμπυ (Χάρολντ Έντριαν Ράσσελ Φίλμπυ _Harold Adrian Russell Philby,
1^η  Γενάρη 1912 – 11 Μάη 1988), ήταν Άγγλος διπλωμάτης καριέρας που κέρδισε τη φήμη του κυρίως ως ο μεγαλύτερος κατάσκοπος του 20^ού αιώνα, υπέρ της Σοβιετικής Ένωσης στην προπολεμική και πολεμική περίοδο (του 2^ου Παγκόσμιου) αλλά και στην περίοδο του λεγόμενου “Ψυχρού Πολέμου”. Είναι γνωστός και με τον τίτλο "ο 3^ος  άνθρωπος", επειδή κατά τις έρευνες για την ανακάλυψη του δικτύου του, αφού εντοπίστηκαν δύο συνεργάτες του, ο ίδιος κατάφερνε να ξεφεύγει για σημαντικό διάστημα, ενώ ήταν γνωστό ότι υπήρχε και τρίτο άτομο σε εκείνη την ομάδα (σσ. καμία σχέση με την ομώνυμη _βραβευμένη με όσκαρ, ταινία του Carol Reed _σενάριο Graham Greene, Orson Welles, Alexander Korda, με Orson Welles, Joseph Cotten, Alida Valli κά.

Ο πατέρας του καθιέρωσε το όνομα "Κιμ" σε ανάμνηση του παιδικού ήρωα του Κίπλινγκ από το ομώνυμο βιβλίο. Εκείνο που είναι γνωστό είναι ότι και οι δύο είχαν μισήσει το αριστοκρατικό εκείνο περιβάλλον της εποχής τους, του οποίου η εξωτερική καταπίεση και η υποκρισία ήταν τα πολύ εμφανή χαρακτηριστικά του. Ο νεαρός Κιμ το 1928 εισήχθη για σπουδές στο Trinity College _Καίμπριτζ, και εκεί επηρεάστηκε πολύ τόσο από τη στάση των καθηγητών του, την οποία έβρισκε κοινωνικά απεχθή, όσο και από την οικονομική κρίση που ακολούθησε. Νοιώθοντας ότι το οικονομικό σύστημα της κοινωνίας του είχε αποτύχει και συγκλονισμένος απ τα φαινόμενα τρομερής φτώχειας που χτυπούσαν τα λαϊκά στρώματα, άρχισε να εκδηλώνει φιλοκομμουνιστικά αισθήματα και παρατηρώντας την ανοχή που η αστική τάξη έδειχνε στα πρόσωπα των Μουσολίνι και Χίτλερ αποφάσισε να ενταχθεί στη μάχη υπέρ της Σοβιετικής Ένωσης.

Πόλεμος

Το 1933 ο Φίλμπυ βρίσκεται στην Αυστρία σε επαφή με την ΕΣΣΔ για να βοηθήσει στη φυγάδευση αντι-ναζίστών που βρίσκονταν υπό δίωξη και όπου έγινε θεατής δολοφονιών πολιτικών φυγάδων από την τοπική αστυνομία. Το 1936, που αρχίζει ο Ισπανικός Εμφύλιος, παίρνει εντολή να μεταβάλει εντελώς τη συμπεριφορά του, δείχνοντας φιλοφασίστας και αντικομουνιστής… Το 1937 εργάζεται ως δημοσιογράφος και αρθρογραφεί υπέρ των Χίτλερ και Φράνκο και είναι μέλος ενός Αγγλο-Γερμανικού Συνδέσμου Φιλίας, πράγμα που του δίνει την ευκαιρία να γίνει δεκτός στο φρανκικό αρχηγείο στο Μπούργκος και να έχει πρόσβαση σε αρκετές πληροφορίες. Σε μια δεδομένη περίπτωση είναι σίγουρο ότι ειδοποίησε τη Μόσχα για τις δυνάμεις του Φράνκο, πράγμα που οδήγησε τη Μαδρίτη να αποφασίσει τη μάχη της Τερουέλ στην οποία ζήτησε και παρευρέθη ο ίδιος ο Φίλμπυ με σκοπό να αναφέρει στη Μόσχα το κατά πόσο οι Ισπανοί υπάκουαν ακριβώς στη στρατηγική που σχεδίαζαν στην πράξη Σοβιετικοί αξιωματικοί στη Μαδρίτη. Εκεί τραυματίστηκε τυχαία από οβίδα Βρετανών των Διεθνών Ταξιαρχιών, αποτέλεσμα της οποίας ήταν η παρασημοφόρηση από τον ίδιο τον Φράνκο.

Επιστρέφοντας στην Αγγλία διαθέτει τα εξωτερικά εχέγγυα ενός ατόμου που θα ήταν χρήσιμο στις μυστικές υπηρεσίες της πατρίδας του. Προηγουμένως ο Μπάρτζες έχει προσληφθεί ως πράκτορας της MI6 (Υπηρεσία Πληροφοριών για Αμυντικούς σκοπούς). Το "διαβατήριό" του για εκείνη τη θέση εξασφαλίζεται από την προηγούμενη στάση του, καθώς και την ανάμιξή του με φιλοφασιστικούς και φιλοχιτλερικούς κύκλους, που συνδέονται με την Αγγλική βιομηχανία. Τελικά ο ίδιος ο Μπάρτζες είναι που διεξάγει τη συνέντευξη, η οποία καταλήγει φυσικά στην πρόσληψη του Φίλμπυ. Στη συνέχεια είναι ο Φίλμπυ που προσλαμβάνει τον Μακλήν στην ίδια υπηρεσία που, όπως αποδείχτηκε εκ των υστέρων, διέθετε ήδη και άλλα άτομα που εργάζονταν για τους σοβιετικούς. Προσλαμβάνεται αργότερα επίσης και ο Μπλαντ με υποδείξεις που του κάνουν οι ήδη προσληφθέντες συνάδελφοί του για το πως να αντιδράσει κατά τη διάρκεια της συνέντευξης που δίνει με κάποιο άλλο στέλεχος της ΜΙ6. Ο Μπάρτζες θα δηλώσει, εντούτοις, αργότερα, ότι το στοιχείο-κλειδί που τους άνοιξε τον δρόμο στις μυστικές υπηρεσίες ήταν ουσιαστικά η αριστοκρατική τους καταγωγή σε μια κοινωνία που οι ταξικές διαφορές είχαν βαθιά παράδοση, κάτι που τους έθετε αυτόματα πάνω από κάθε υποψία.

Κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πόλεμου ο Φίλμπυ αρχικά ασχολείται με τον εντοπισμό των στοιχείων της ΜΙ6 που αφορούν στη Ρωσία. Σε δεδομένη στιγμή, το 1941, η ΜΙ6 φαίνεται να έχει πλήρη ενημέρωση για μελλοντική επίθεση της Γερμανίας, παρά το σύμφωνο ειρήνης που υπάρχει μεταξύ τους. Ο Φίλμπυ ανακαλύπτει ότι η πηγή προέλευσης των πληροφοριών προέρχεται μέσα από τη Γερμανία και επιβεβαιώνει την, μυστική μεν, αλλά από καιρού υπάρχουσα, διασύνδεση της ΜΙ6 με τον αρχηγό της γερμανικής αντικατασκοπίας Βίλχελμ Κανάρις, διοικητή της Άμπβερ. Ο Φίλμπυ ενημερώνει τη Μόσχα αλλά ο Στάλιν φοβήθηκε μήπως επρόκειτο για τέχνασμα της ΜΙ6, έτσι  αγνοείται η προειδοποίηση, αλλά η επαλήθευσή της καταγράφεται στο ενεργητικό του.

Στη συνέχεια του αναθέτουν την αντικατασκοπία στην περιοχή της Ιβηρικής χερσονήσου και Πορτογαλίας, μιας περιοχής στην οποία εντοπίζονται και αρκετές επαφές μεταξύ ΜΙ6 και Άμπβερ μέσω των επαφών Ισπανίας και Γιβραλτάρ. Ο Φίλμπυ, που το ξέρει, χρησιμοποιεί όσα στοιχεία του είναι ήδη γνωστά και με αυτά δεν δυσκολεύεται να καταφέρει σοβαρά πλήγματα στις κινήσεις υποβρυχίων και κατασκόπων του Γ΄ Ράϊχ. Ο αρχηγός του Sr Stewart Menzies μένει πολύ ικανοποιημένος, σε βαθμό που ο Φίλμπυ γίνεται ο ευνοούμενος του. Εκείνη την εποχή συνάδελφος με τον Φίλμπυ ήταν ο Ίαν Φλέμινγκ, μετέπειτα συγγραφέας των περιπετειών του Τζέιμς Μποντ. Λέγεται ότι το στυλ του ήρωα των βιβλίων του, όπως επίσης και τη συστηματική του επιτυχία με τις γυναίκες, τα έχει πάρει από τον Φίλμπυ, ο δε αρχηγός του, ο “Μ”, δεν είναι άλλος απ τον ίδιο τον Μένζις, αν και στην πραγματικότητα στην ΜΙ6 αναφερόταν ως ο "C": Απλά ο Φλέμινγκ χρησιμοποίησε το πρώτο γράμμα του ονόματος του Μένζις στη θέση του πραγματικού. Κατά το τέλος του πολέμου ο Φίλμπυ πείθει τον Μένζις να αναλάβει τον τομέα αντικατασκοπίας της Σοβιετικής Ένωσης.

Ψυχρός Πόλεμος

Το 1945 ο Σοβιετικός κατάσκοπος Βολκόφ σχεδιάζει την αποσκίρτησή του προς τη Δύση προσφέροντας λίστα με ονόματα σοβιετικών κατασκόπων που δρουν στη Βρετανία. Στη λίστα εκείνη γίνονται αναφορές σε ένα άτομο με “σκωτσέζικο όνομα” από αριστοκρατική γενιά που δρα για τη Μόσχα υπό το ψευδώνυμο “Όμηρος”. Ο Φίλμπυ αναγνωρίζει την έμμεση περιγραφή του Μακλήν, καταλαβαίνει τι τρέχει και ειδοποιεί, διασώζοντας έτσι τον ίδιο, ολόκληρη την ομάδα του και άλλους.

Ακολουθεί τοποθέτηση τού Φίλμπυ στην πρεσβεία της Κωνσταντινούπολης για να έχει, υποτίθεται, καλύτερη πρόσβαση στη σοβιετική περιοχή, συντονίζοντας δυτικούς κατασκόπους που δρουν εκεί. Το 1947 ο Μακλήν, που είναι παντρεμένος με Αμερικανίδα, βρίσκει την ευκαιρία να τοποθετηθεί στην Ουάσινγκτον, μαζί μάλιστα με τον Μπάρτζες, και εκεί τον φέρνουν σε επαφή με το κύκλωμα της Μόσχας που δρα για την κλοπή των μυστικών της Ατομικής Βόμβας ερχόμενος μάλιστα ο ίδιος σε μυστική επαφή με τον επιστήμονα Κλάους Φουχς του Σχεδίου Μανχάτταν.
Οι ΗΠΑ μετά την αποκάλυψη του ατομικού μυστικού νοιώθουν την ανάγκη να αποκτήσουν μια μεγάλη κεντρική αντικατασκοπευτική υπηρεσία και ζητούν τη βοήθεια της Βρετανίας η οποία υποδεικνύει τον Φίλμπυ ως τον πιο αρμόδιο σύμβουλο. Η αλήθεια είναι ότι ο ίδιος ο Φίλμπυ θέλει να βρίσκεται εκεί για να επιβλέπει την ομάδα του.

Οι έρευνες, όμως, των ΗΠΑ για τη διαρροή μυστικών - μεταξύ άλλων και τη δημιουργία του ΝΑΤΟ την οποία γνώριζε η ΕΣΣΔ προτού αυτή ανακοινωθεί - οδηγούν στη Βρετανική Πρεσβεία και η προσπάθεια του Φίλμπυ να παραπλανήσει τις έρευνες είναι αρχικά πολύ επιτυχημένη έως ότου το σοβιετικό κωδικό όνομα του Μακλήν, “Χόμερ”, γίνεται γνωστό από έναν άλλο σοβιετικό πράκτορα που θέλει να αποσκιρτήσει στην Ουάσινγκτον. Ο Φίλμπυ προδίδει το μέρους που κρύβεται αυτός ο κατάσκοπος και οι σοβιετικοί κατάσκοποι τον εκτελούν. Με την πράξη αυτή ο Φίλμπυ διακινδύνευε να οδηγήσει τις έρευνες στο άτομό του, γιατί ήταν από τους λίγους που γνώριζαν τις λεπτομέρειες τις υπόθεσης εκείνης. Δεν είχε, όμως, άλλη επιλογή, γιατί ο κατάσκοπος αυτός είχε ήδη αποκαλύψει και τη φυσική περιγραφή του “Χόμερ”, πράγμα που περιέσφιξε τον κλοιό γύρω απ' τον Μακλήν. Η Μόσχα δίνει εντολή στον Φίλμπυ να αποκαλύψει τον Μακλήν τάχα ως αποτέλεσμα δικών του ερευνών για να διασώσει τον ίδιο, αλλά ο Φίλμπυ θέτει ως όρο να μπορέσει προηγούμενα να φυγαδεύσει τους φίλους του Μακλήν και Μπάρτζες. Το 1951, οι δύο αυτοί επιστρέφουν στην Αγγλία και ενόσω ο Φίλμπυ προβαίνει σε αποκαλύψεις στις ΗΠΑ, βρίσκουν τον χρόνο να δραπετεύσουν μέσω Γαλλίας με ένα πολωνικό φορτηγό πλοίο που τους περιμένει. Ακολουθεί ένα χάος ερευνών και αλληλοκατηγοριών μεταξύ Άγγλων και Αμερικανών, οι οποίοι επιμένουν ότι πρέπει να υπήρξε και ένα τρίτο πρόσωπο στην όλη υπόθεση, απ' όπου και ο χαρακτηρισμός (πάλι) “ο 3^ος Άνθρωπος”. Οι Αμερικάνοι επιμένουν ότι ο Φίλμπυ, επί χρόνια φίλος και στενός συνάδελφος των Μπάρτζες - Μακλήν, δεν μπορεί να αγνοούσε τη δράση τους. Οι Άγγλοι αποσύρουν τον Φίλμπυ στην Αγγλία και τον εξαναγκάζουν σε παραίτηση από τη θέση του, αλλά αποτυγχάνουν να του αποσπάσουν στοιχεία κατά τις έρευνες που ακολουθούν.

Η κυβέρνηση της Αγγλίας προτιμά να κλείσει το θέμα αφήνοντας τον να ασχολείται έκτοτε με τη δημοσιογραφία, γράφοντας ως ανταποκριτής στη Βηρυτό για τα περιοδικά Observer και Economist. Αλλά στα τέλη 1962 ένας άλλος στενός συνεργάτης του αποσκιρτά στη Σοβιετική Ένωση και ο κλοιός ξανασφίγγει γύρω από τον Φίλμπυ, παρόλο που αυτή τη φορά δεν είχε άμεση εμπλοκή ο ίδιος. Γενάρη του 1963 ο Φίλμπυ αποφασίζει κι αυτός να φύγει για Μόσχα και επιβιβάζεται σε σοβιετικό φορτηγό που βρίσκεται στη Βηρυτό.

“Αυτοεξορία” και θάνατος

Όταν ο Φίλμπυ έφτασε στη Μόσχα, του απονεμήθηκε η Σοβιετική υπηκοότητα καθώς και τιμητική σύνταξη. Αργότερα, οι Σοβιετικοί του ανέθεσαν την εκπαίδευση νέων κατασκόπων σε ενημερωτικά σεμινάρια και, τελικά, αφού πέθανε, σε ηλικία 76 ετών (1988) _λίγο πριν τις ανατροπές τον τίμησαν με τον βαθμό του Συνταγματάρχη και τον τίτλο του Ήρωα των Σοβιέτ.

Άλλοι αργότερα προσπάθησαν να μειώσουν τη φήμη του Φίλμπυ, υποστηρίζοντας ότι τελικά δεν κατόρθωσε να κάνει όση ζημιά του αποδίδουν και πως τις περισσότερες φορές έπεφτε σε παγίδες που του έστηναν άλλοι πράκτορες της ΜΙ6, αλλά αυτό δεν φαίνεται να ευσταθεί, αν κανείς αναλογιστεί το μεγάλο διάστημα το οποίο χρειάστηκε να αποκαλυφθεί όσο και την εξαιρετική υψηλή θέση που διέθετε. Παρόλα αυτά θεωρείται ως σήμερα ο μεγαλύτερος κατάσκοπος όλων των εποχών κυρίως για τη μακροχρόνια δράση του και τις ιστορικές στιγμές, στις οποίες έπαιξε αποφασιστικό ρόλο.