Πέθανε ο μετρ του ιστορικού ντοκιμαντέρ _σκηνοθέτης Μαρσέλ Οφίλς

Ο Marcel Ophuls (1^η Νοε-1927_24 Μαΐου 2025) ήταν Γαλλογερμανός δημιουργός κυρίως ντοκιμαντέρ και πρώην ηθοποιός, γνωστός κυρίως για τις ταινίες του Le chagrin et la pitié _Ο οίκτος και η θλίψη, Hôtel Terminus, Αγρυπνίες όπλων Veillées d'armes Η Μνήμη της Δικαιοσύνης The Memory of Justice

Ζαν Πολ Μπελμοντό, Ζαν Μορό και ο Μαρσέλ Οφίλς

Ο Οφίλς επανήλθε επανειλημμένα στα εγκλήματα του ναζισμού, κυρίως με την ταινία του «Η Μνήμη της Δικαιοσύνης» _«L'Empreinte de la justice», 1976, την οποία θεωρούσε το αριστούργημά του.  Ο γάλλος μετρ του ιστορικού ντοκιμαντέρ Μαρσέλ Οφίλς, δημουργός της ταινίας «Η θλίψη και ο οίκτος» _«Le Chagrin et la pitié» για τη Γαλλία του Βισύ, απεβίωσε το Σάββατο 24-5 στην κατοικία του στη νοτιοδυτική Γαλλία (έγινε γνωστό από την οικογένειά του _«Ο Μαρσέλ Οφίλς, βραβευμένος με Όσκαρ και φυσιογνωμία του στρατευμένου κινηματογράφου, απεβίωσε ειρηνικά στις 24 Μαΐου 2025 σε ηλικία 97 ετών», ανακοίνωσε ο εγγονός του, ο Αντρεά-Μπενζαμέν Σεϊφέρ).

Ποιος ήταν ο Μαρσέλ Οφίλς

Ο Μαρσέλ Οφίλς, γιος του μεγάλου γερμανού κινηματογραφιστή Μαξ Οφίλς («Το γαϊτανάκι του έρωτα», «Άγνωστη Κυρία», «Λόλα Μοντές»), είχε γεννηθεί την 1^η Νοεμβρίου 1927 στη Φρανκφούρτη. Η οικογένειά του διέφυγε το 1933 από τη ναζιστική Γερμανία για να εγκατασταθεί στη Γαλλία, πριν χρειαστεί να διαφύγει και πάλι για τις ΗΠΑ το 1941, πέρασαν από τα Πυρηναία στην Ισπανία. Επιστρέφοντας το 1950 στη Γαλλία, έκανε το ντεμπούτο του ως βοηθός σκηνοθέτη, κυρίως στην τελευταία ταινία του πατέρα του, την «Λόλα Μοντές» (1955). Μεγάλος φίλος του Φρανσουά Τρυφώ, δοκιμάζει τις δυνάμεις του στις ταινίες μυθοπλασίας «Καυτό Πεζοδρόμιο» _Peau de Banane το 1963 με τους Ζαν-Πολ Μπελμοντό και Ζαν Μορό, «Ψηλά τα χέρια, κυρίες μου» _Faites vos jeux, mesdames) το 1965), πριν επιλέξει το ντοκιμαντέρ, μετά την πρόσληψή του από την ORTF, τη δημόσια γαλλική ραδιοτηλεόραση. Το 1969 υπογράφει την ταινία «Η θλίψη και ο οίκτος» _«Le Chagrin et la pitié», Χρονικό μιας γαλλική πόλης -του Κλερμόν-Φεράν- υπό τη γερμανική κατοχή στη διάρκεια του πολέμου, η ταινία σκανδαλίζει τους συγχρόνους της. Τίθεται υπό απαγόρευση μέχρι το 1981 στη δημόσια τηλεόραση, η οποία την είχε ωστόσο χρηματοδοτήσει. Όταν τελικά προβλήθηκε στις αίθουσες το 1971, είχε επιτυχία παρά τη διάρκειά της (4 ώρες+15λ).

Ο Μαρσέλ υπηρέτησε για λίγο σε μια θεατρική μονάδα του αμερικανικού στρατού στην Ιαπωνία το 1946 και στη συνέχεια σπούδασε στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια (Μπέρκλεϊ) _ πολιτογραφήθηκε Γάλλος το 1938 και Αμερικανός το 1950. Όταν η οικογένεια επέστρεψε στο Παρίσι το 1950, ο Μαρσέλ έγινε βοηθός του Ζιλιέν Ντιβιβιέ και του Ανατόλ Λίτβακ και εργάστηκε στις ταινίες Μουλέν Ρουζ (1952) του Τζον Χιούστον και Λόλα Μοντές του πατέρα του (1955). Μέσω του Φρανσουά Τρυφό, ο Οφίλς σκηνοθέτησε ένα επεισόδιο της σπονδυλωτής ταινίας Ο έρωτας στα είκοσι (1962). Ακολούθησε η εμπορική επιτυχία, που αναφέραμε Καυτό πεζοδρόμιο (1964), μια αστυνομική ταινία με πρωταγωνιστές τη Ζαν Μορό και τον Ζαν Πολ Μπελμοντό.

Στη συνέχεια, ο Οφίλς στράφηκε στο τηλεοπτικό ρεπορτάζ και γύρισε ένα ντοκιμαντέρ για την κρίση του Μονάχου του 1938 με τίτλο Munich ou la paix pour cent ans (1967) και μετά ξεκίνησε την ταινία του με θέμα τη Γαλλία υπό ναζιστική κατοχή με τίτλο Ο οίκτος και η θλίψη. Αν και του άρεσε να γυρίζει διασκεδαστικές ταινίες, ο Οφίλς αναγνωρίστηκε ως ντοκιμαντερίστας, χρησιμοποιώντας ένα χαρακτηριστικό στιλ συνεντεύξεων στη δουλειά του. Στο A Sense of Loss (1972) μίλησε για τη Βόρεια Ιρλανδία, ενώ το The Memory of Justice (1976) ήταν μια φιλόδοξη σύγκριση της πολιτικής των ΗΠΑ στον πόλεμο του Βιετνάμ και των θηριωδιών των ναζί. Οι διαφωνίες με τους Γάλλους υποστηρικτές του σχετικά με τη διερμηνεία οδήγησαν τον Οφίλς να μεταφέρει λαθραία μια κόπια της ταινίας στη Νέα Υόρκη όπου προβλήθηκε ιδιωτικά. Όταν οι νομικές διαμάχες απογοήτευσαν και τον κατέστρεψαν οικονομικά, ο Οφίλς στράφηκε στη διδασκαλία στο πανεπιστήμιο.

Στα μέσα της δεκαετίας του 1970, άρχισε να γυρίζει ντοκιμαντέρ για το CBS και το ABC. Το μεγάλου μήκους του ντοκιμαντέρ Hotel Terminus (1988) κέρδισε Όσκαρ. Έκτοτε, έχει γυρίσει μια ταινία συνεντεύξεων με δύο ανώτερα στελέχη του ανατολικογερμανικού κομμουνιστικού κόμματος, το November Days (1992), και μια για το πώς καλύπτουν τον πόλεμο δημοσιογράφοι, με τίτλο Veillées d'armes (1994). Κάθε χρόνο στο Διεθνές Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ του Άμστερνταμ προβάλλονται οι δέκα αγαπημένες ταινίες ενός αναγνωρισμένου κινηματογραφιστή. Το 2007, ο Ιρανός σκηνοθέτης Μαζιάρ Μπαχάρι επέλεξε το Ο οίκτος και η θλίψη ανάμεσα στα δέκα κορυφαία έργα στην ιστορία του ντοκιμαντέρ. Στο 65ο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου του Βερολίνου τον Φεβρουάριο του 2015 ο Οφίλς έλαβε το βραβείο Berlinale Camera ως αναγνώριση του έργου του.

Το 2014, ο Οφίλς άρχισε να συγκεντρώνει κεφάλαια για τη νέα του ταινία με τίτλο Unpleasant Truths, σχετικά με τη συνεχιζόμενη ισραηλινή κατοχή των παλαιστινιακών εδαφών, που σκηνοθέτησε από κοινού με τον Ισραηλινό σκηνοθέτη Εγιάλ Σιβάν. Εν μέρει, η ταινία επιδιώκει να επικεντρωθεί σε πιθανούς δεσμούς μεταξύ του ισραηλινού πολέμου στη Γάζα το 2014 και της αύξησης του αντισημιτισμού στην Ευρώπη καθώς και στο αν «η ισλαμοφοβία είναι ο νέος αντισημιτισμός». Αρχικά προοριζόταν ως συνεργασία με τον Ζαν-Λικ Γκοντάρ, ο οποίος αποχώρησε στα αρχικά στάδια του εγχειρήματος.

Φιλμογραφία

·       Matisse, ou Le talent du Bonheur (1960) _μικρού μήκους

·       Ο έρωτας στα είκοσι (L'amour à vingt ans, 1962)

·       Καυτό πεζοδρόμιο (Peau de banane, 1963)

·       Ψηλά τα χέρια, κυρίες μου (Faites vos jeux, mesdames, 1965)

·       Munich ou la paix pour cent ans (1967)

·       Ο οίκτος και η θλίψη (Le Chagrin et la pitié) _1969

·       A Sense of Loss (1972)

·       The Memory of Justice (1973–76)

·       Hôtel Terminus (1988) - βραβείο Όσκαρ Καλύτερου Ντοκιμαντέρ μεγάλου μήκους

·       November Days (1992)

·       Veillées d'armes (1994)

·       Un Voyageur (2012)

Οι Ναζί, οι Γάλλοι και το Όσκαρ

Η ταινία, η οποία εξερευνά τις πραγματικότητες των συνεργατών των Ναζί και της Αντίστασης, προκάλεσε αναστάτωση στην αντίληψη των Γάλλων για την ιστορία τους, καταρρίπτοντας το μύθο μιας Γαλλίας που αντιστάθηκε ομόφωνα στους Γερμανούς. Είχε διεθνή επιτυχία και ήταν υποψήφια για το Όσκαρ καλύτερου ντοκιμαντέρ.  Ο Οφίλς επανήλθε επανειλημμένα στα εγκλήματα του ναζισμού, κυρίως με την ταινία του «Η Μνήμη της Δικαιοσύνης» («L’Empreinte de la justice», 1976), την οποία θεωρούσε το αριστούργημά του. Αυτή η ταινία-ποταμός, διάρκειας σχεδόν πέντε ωρών, ξεκινάει από τις δίκες της Νυρεμβέργης για να θέσει ερωτήματα σχετικά με την ατομική και τη συλλογική ευθύνη για εγκλήματα πολέμου και εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας.

Η ταινία «Hôtel Terminus – Klaus Barbie, sa vie et son temps», μια εμπεριστατωμένη έρευνα για τον Κλάους Μπάρμπι, τον «Χασάπη της Λυών», και αυτούς που προστάτευσαν μεταπολεμικά αυτόν τον ναζί εγκληματία πολέμου, του χάρισε το 1989 το Όσκαρ Καλύτερου Ντοκιμαντέρ.

«Μέσα από μια προσωπική ματιά και αυστηρή απαίτηση τεκμηρίωσης, ο Μαρσέλ Οφίλς μπόρεσε να συλλάβει τα μόνιμα ίχνη που χαράσσουν η Ιστορία και η πολιτική στις ζωές μας. Μας καλούσε να παραμείνουμε νηφάλιοι, στρατευμένοι και βαθιά προσηλωμένοι στη δημοκρατία», έγραψε ο εγγονός του στην ανακοίνωση για το θάνατό του. Ο Μαρσέλ Οφίλς ήταν χήρος της Ρεζίν Οφίλς, το γένος Άκερμαν. Αφήνει πίσω του τις τρεις κόρες του και τρία εγγόνια.