Πόση μοναξιά μπορεί να κρύβεται πίσω από μια οθόνη;

Μοναξιά …Cien años de soledad, ήδη 58 χρόνια από το μυθιστόρημα _ένα από τα κορυφαία επιτεύγματα στην παγκόσμια λογοτεχνία, του βραβευμένου με Νόμπελ Λογοτεχνίας Κολομβιανού συγγραφέα Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες (6_Μαρτ_1927,  «έφυγε» 17_Απρ_2014).

Κεντρικοί ήρωες της ιστορίας είναι τα μέλη της οικογένειας Μπουενδία, τα οποία ακολουθεί ο αφηγητής περιγράφοντας παράξενες και φανταστικές ιστορίες από τη ζωή του καθενός. Το έργο, συγχρόνως με την αφήγηση λογικών σκέψεων και περιστατικών, διακατέχεται από το στοιχείο του παράλογου, καθώς επίσης και από στοιχεία παραμυθιού. Δείτε Η εμβληματική ζωή και λογοτεχνική κληρονομιά του Μάρκες _Gabriel García Márquez.

Η μοναξιά των ανθρώπων της διπλανής πόρτας

·       Σ' ένα τραπέζι υπό το φως της τηλεόρασης, ένα νεαρό ζευγάρι με δύο παιδιά κάνει ξανά και ξανά τους λογαριασμούς του, ελπίζοντας κάθε φορά πως μ' αυτόν τον τρόπο θα πολλαπλασιαστούν τα χρήματα και θα τα φέρουν βόλτα.

·       Σ' ένα γραφείο ένας ανειδίκευτος εργάτης περιμένει σαν σκυλί, και μάλιστα σαν σκυλί δίχως όνομα, να τον φωνάξουν για να πιάσει δουλιά. Παρά τη σπουδαία διακόσμηση του χώρου και την ιλουστρασιόν ξανθιά γραμματέα της οποίας διακρίνονται τα κάλλη κάτω από το χαμηλό υπογάστριο _αλλάζοντας κάθε τόσο το σταυροπόδι της, αυτός με σκυμμένο το κεφάλι εξακολουθεί να κοιτάζει το πάτωμα. Αν κάποιος πραγματικά ήθελε να δείξει τι είναι η Ελλάδα όλα αυτά τα χρόνια, μακριά από τις φούσκες των εμβληματικών έργων, θα έδειχνε αυτόν τον εργάτη _τους χιλιάδες ομοίους του. Αυτόν θα έπρεπε να ζωγράφιζαν αδιάκοπα και κάποτε να του έκαναν κι ένα άγαλμα, που επιτέλους θα εκπροσωπούσε κάποιους κολασμένους.

·       Δύο μικροαστούλες _η μία παραπάνω από σκυλομούρα σ' ένα καφέ, μέσω μπλα-μπλα, τρώνε με τα μάτια το σώμα ενός παλληκαριού απέναντι, που διαβάζει. Συναγωνίζονται σε ηλιθιότητα η μία την άλλη και μάλιστα με περηφάνια. Κλεφτές ματιές στον νεαρό, πολύ γρήγορα αλλάζουν θέμα και μιλάνε για ράτσες σκυλιών. Αφήνει αυτός για λίγο την εφημερίδα _είναι Ριζοσπάστης. «Πρέπει να είναι πολύ μαλάκας» λέει η μια από τις δυο κυράτσες _ «μόνο»; απαντά χαχανίζοντας η άλλη.

·       Στο δωμάτιο ενός γηροκομείου, ένας λεγόμενος ιερέας, με τρόπο που μόνον αυτός γνωρίζει, προσπαθεί να αποσπάσει την τελευταία αλήθεια από έναν ετοιμοθάνατο γέροντα.

·       Στα διαβόητα παράθυρα της τηλεόρασης, συνεχίζουν τη φλυαρία τους τα παπαγαλάκια του κράτους. Κάποτε τα παιδιά και τα εγγόνια μας θα επισκέπτονται τα άδεια πλατό, όπου διασύρθηκαν τόσοι και τόσοι άνθρωποι.

·       Στο μετρό, που θυμίζει οικογενειακό τάφο, παρατήρησα ότι οι άνθρωποι δεν κοιτιούνται ποτέ μεταξύ τους. Το να μη μιλάνε, μπορούσα να το καταλάβω. Όχι, όμως, και να μην ανταλλάσσουν βλέμμα. Τώρα, μετά από καιρό, καταλαβαίνω πως αυτό που συμβαίνει έρχεται κατευθείαν μέσα από την άμυνα του καθενός. Φοβάμαι να κοιτάξω τον άλλον, γιατί είμαι στην ίδια μοίρα μ' αυτόν. Φοβάμαι να καθρεφτιστώ μέσα του, μην τυχόν και δω τη ζωή μου, που χάνεται, την πείνα και τη δίψα μου, που πολλαπλασιάζεται για πράγματα που δεν έχω κάνει, για τον παράδεισο απ' όπου μας εξόρισαν βίαια.

·       Η μοναξιά αρχίζει και τελειώνει στις μεγάλες απρόσωπες Λεωφόρους. Μέσα από τη φωνή του Martyn Jacques, τη φωνή της Σειρήνας που καταργεί τη μοναξιά. Ο τραγουδιστής, ακολουθώντας τον κόσμο του Μπρεχτ, γίνεται πάνω στη σκηνή λαγωνικό. Ανάμεσα σε έκπτωτους ζογκλέρ, πόρνες, αλκοολικούς, καταφέρνει και δίνει το στίγμα της μοναξιάς όλων μας. Λειτουργεί σαν την πιο δραστική κριτική που μπορεί ν' ασκήσει κάποιος στην τρέλα που μας περιβάλλει.

Avatars

Την τελευταία δεκαετία _και παραπάνω, παρατηρείται και στη χώρα μας έξαρση σε νέες μορφές εξάρτησης πλην αυτής από ναρκωτικές ουσίες, όπως η εξάρτηση από το διαδίκτυο _ειδικά τα «καταραμένα» ΜΚΔ. Το διαδίκτυο έχει προσφέρει απεριόριστες δυνατότητες εκπαίδευσης, ενημέρωσης και ψυχαγωγίας. Από το 2007, οπότε στην Ελλάδα είχαμε το πρώτο κλινικό περιστατικό εθισμού στο διαδίκτυο μέχρι σήμερα, ο τρόπος χρήσης του και η ποιότητα του μέσου έχουν διαφοροποιηθεί. Οι μορφές εξάρτησης από το διαδίκτυο είναι πολλές, με πιο γνωστή την εξάρτηση από τα διαδικτυακά ηλεκτρονικά παιχνίδια ή αλλιώς διαδικτυακά παιχνίδια μαζικής συμμετοχής (ΜΜΟ), τα οποία συχνά συγχέονται με τα διαδικτυακά παιχνίδια ρόλων (MMORPGs), μια υποκατηγορία εξαιρετικά δημοφιλών διαδικτυακών παιχνιδιών.

Μέσα από τη δημιουργία ενός εικονικού χαρακτήρα σε αυτά, του avatar, ο χρήστης μπορεί να ενσαρκώσει διαφορετικούς ρόλους ή να υιοθετήσει διαφορετικές ταυτότητες, ανάλογα με την εκάστοτε διαδικτυακή εμπειρία, εξαιτίας της ανωνυμίας, που είναι κατεξοχήν χαρακτηριστικό του διαδικτύου. Δεν έχει όριο το θράσος των κορακιών των τραπεζών, των διάφορων funds και των servicers που γιγαντώνουν την κερδοφορία τους αρπάζοντας τα σπίτια του λαού… Σύμφωνα με τον απολογισμό του ΚΕΘΕΑ, 8 στους 10 όσων ζήτησαν βοήθεια για το διαδίκτυο και το gaming το 2023, είναι νέοι, άρρενες, με μέση ηλικία τα 18,6 έτη _τα κορίτσια έπονται.

σσ.
Μέσω της συμβουλευτικής γραμμής Βοήθειας Ηelp-line (διαθέσιμη τηλεφωνικά στο 210-6007686 και μέσω του ιστοχώρου www.help-line.gr, εξειδικευμένοι ψυχολόγοι παρέχουν υποστήριξη και συμβουλές για θέματα που σχετίζονται με τη υπερβολική ενασχόληση στο διαδίκτυο, τον διαδικτυακό εκφοβισμό, την έκθεση σε ακατάλληλο περιεχόμενο κλπ. δείτε και saferinternet.gr, ειδικά για παιδιά _

Η ενασχόλησή τους με το διαδίκτυο είναι καθημερινή και αφορά κυρίως παιχνίδια και εφαρμογές MMORPGs. Το 30% αφιερώνει στο διαδίκτυο 2–3 ώρες καθημερινά, το 50% από 4 έως 10ώ, ενώ ένα 9% απασχολείται από 11 έως 20 ώρες!!. Το 2016, το Τμήμα Προβληματικής Χρήσης Διαδικτύου του 18 Άνω για τους ενήλικες κατέγραψε μέσο όρο ωρών χρήσης του διαδικτύου όσων εντάχθηκαν στο πρόγραμμα 56,85 ώρες τη βδομάδα και περίπου τα 8 έτη προβληματικής χρήσης μέχρι την ένταξη στο πρόγραμμα. Τα στοιχεία στη χώρα μας για τους εφήβους συνολικά δείχνουν ότι το 24,3% (1 στους 4 εφήβους) ασχολείται για τουλάχιστον 3 ώρες καθημερινά με τον Η/Υ και το ίντερνετ, το 47,8% των εφήβων παίζουν από μισή έως 2 ώρες καθημερινά ηλεκτρονικά παιχνίδια, ποσοστό το οποίο διπλασιάζεται το Σαββατοκύριακο και 1 στους 6 παρουσιάζει συμπεριφορές εξάρτησης από το ίντερνετ.

Η συμπτωματολογία του εθισμού από το διαδίκτυο συνδέεται τόσο με τον χρόνο που αφιερώνεται στη χρήση του όσο και με την κατάσταση στην οποία περιέρχεται το άτομο από τη διακοπή της χρήσης αυτής. Το κοινωνικό πλαίσιο μέσα στο οποίο ο εθισμός παίρνει σάρκα και οστά διαμορφώνει και καθορίζει όμως και τις κατάλληλες προϋποθέσεις.

Χτίζοντας το avatar

Ο εξαρτημένος χτίζει το avatar του (την ψηφιακή αναπαράσταση του εαυτού του) και το σώμα του γίνεται προέκταση του avatar. Αρχίζει να συμπεριφέρεται σαν αυτό και η ενέργειά του διοχετεύεται στο πώς θα εξελίξει το avatar του, τον ψευδή δηλαδή εαυτό του. Ετσι, η ταυτότητα που δεν μπόρεσε πιθανόν να ολοκληρώσει στην πραγματική του ζωή αναπληρώνεται από την ψηφιακή ιδεατή του ταυτότητα, τα στοιχεία δηλαδή που αυτός θέλει να προσδώσει στη νέα του «περσόνα». Πιθανές αποτυχίες που έζησε, η κοινωνική του απομόνωση, οι ταξικές και εκπαιδευτικές ανισότητες, το κενό που βίωσε, η έλλειψη επιβράβευσης και νοήματος, η αδιάκοπη και επαναλαμβανόμενη ρουτίνα, ξεχνιούνται στο ατέρμονο gaming.

Εκεί γίνεται ο νικητής, ο θριαμβευτής, ο εξολοθρευτής ή απλά σημαντικός. Οσο πιο επιθετικός πολλές φορές, τόσο πιο δυνατός και ικανός. «Οταν εμφανίζεται το avatar μου οι υπόλοιποι φεύγουν» ή «Είμαι άχρηστος offline. Online είμαι κάποιος», είναι τα λόγια εθισμένων ατόμων στο παιχνίδι.

Μοναξιά χωρίς τον Μαρξ

Ανήκω στην εποχή που η λέξη μοναξιά μάς ήταν άγνωστη, έως αστεία, στην εποχή που η μοναξιά ήταν πολυτέλεια των "βορείων προαστίων" και της "πλατείας της αστείας". Είμαι η νέα της εποχής του "εμείς", τότε που νιώθαμε πως οι πολλοί νικούν κι ο ένας δεν μπορεί. Μεγάλωσα με το εγώ μου να γίνεται εμείς. Με το μοίρασμα των προσωπικών μου αναζητήσεων και προβλημάτων με τους συντρόφους μου και τους καθοδηγητές μου. "Ομπρέλα" μου μαζί με πολλούς, το ΚΚΕ, η ιδεολογία του κοινού, του μαζί, του βλέπω και ακούω τον άλλο, της οικουμενικής αγάπης. Θυμάμαι, με ευγνωμοσύνη, να μαθαίνω σιγά σιγά τον εαυτό μου μέσα από την αυτοκριτική μου και μέσα από τον τρόπο που με έβλεπαν και που με αποδέχονταν οι σύντροφοί μου. Από τη δύναμη που έπαιρνα να αντιμετωπίσω με αξιοπρέπεια το γύρω μου κόσμο - την εποχή που η Ελλάδα με μανία και αδημονία προσπαθούσε να καμαρώσει σαν μια από τις χώρες της ΕΟΚ και αργότερα μέλος της ΟΝΕ

Τα μηνύματα που δεχόμασταν τότε από τις προηγμένες καπιταλιστικές χώρες - κύρια μέσα από τις διάφορες μορφές τέχνης - ήταν κραυγή των λαών τους για την έλλειψη επικοινωνίας, τη μοναξιά που ζούσαν, την απώλεια της κοινωνικής συνείδησης, απ' τη μια, και απ' την άλλη την ανάγκη του καπιταλισμού να χωρίσει το άτομο από το σύνολο. Να μάθει το άτομο να νοιάζεται μόνο για τον εαυτό του, δίχως ν' αγωνίζεται, να γίνουν οι δρόμοι των ανθρώπων εντελώς παράλληλοι. Να μάθει ο άνθρωπος να είναι το άτομο χωρίς πρόσωπο. Η σύγκρουση μεταξύ των λαών και κυβερνήσεων είναι φανερή κι εμείς στην Ελλάδα, έξω απ' όλα αυτά, θεωρούμε εαυτούς "αλώβητους". Νιώθουμε "αυτοπεποίθηση", "δύναμη", είμαστε "ενωμένοι" στα ίδια "οράματα". Και φτάνουμε στη μέρα που η χώρα μας γίνεται ένα κράμα τριτοκοσμικού καπιταλισμού. Και στη συνέχεια στην "κατάρρευση", όπως κάποιοι θέλουν να λένε _ανατροπές τις είπε το ΚΚΕ+καπιταλιστική παλινόρθωση, του υπαρκτού σοσιαλισμού. Τότε, αισθάνομαι τους γύρω μου να πισωγυρίζουν. Συνδέουν την ανατροπή με την κοσμοθεωρία που τους γαλούχησε και τους δυνάμωσε. Μπερδεύονται. Υιοθετούν όλες εκείνες τις επιταγές που εξυπηρετούν τις ανάγκες του καπιταλισμού και ο καθένας για τον εαυτό του, βαδίζει μόνος. Δεν επικοινωνεί με τον άλλο. Δεν έχει τι να πει. Δεν έχει όραμα - το έχει χάσει. Δε νιώθει πλέον αυτοπεποίθηση - χάθηκε κι αυτή μαζί του. Δεν μπορεί να κάνει τίποτα για τους άλλους, ούτε καν για τον εαυτό του, κάτι που θα τον βοηθήσει να νιώσει και πάλι καλά. Η μοναξιά τον βαραίνει όλο και περισσότερο.

Και ψάχνει το όραμα, το οποίο αφέθηκε να το χάσει, μέσα σε βιβλία που φωνάζουν για "αγάπη", "επικοινωνία", "αλληλεγγύη", "διάλογο". Στα αμερικάνικα best sellers που, υποτίθεται, μιλούν για το πώς θ' αγγίξει την ευτυχία, πώς θα μάθει να είναι ο εαυτός του, πώς θα μπορεί να επικοινωνεί με τους άλλους. Αυτό κάνει ο σύγχρονος σαραντάρης - πολλοί σύγχρονοι σαραντάρηδες - για να βρει ξανά τον εαυτό του. Ξεχνάει, όμως, ότι αναζητεί το όραμα σε λάθος δρόμους. Οι θεωρίες που κατά κόρον εμφανίζονται, οδηγούν σε ιδεαλιστικούς μονόδρομους, σε μονοπάτια που αναγκαστικά θα τον γυρίσουν στην αφετηρία του. Είναι φανερό ότι στα κείμενα του Μαρξ θα μπορούσε να δει καθαρά τις λύσεις που επιθυμεί. Είναι βέβαιο πως χωρίς την κοσμοθεωρία μας οι ανθρωποκεντρικές προσεγγίσεις του 20ού αιώνα δε θα είχαν υπάρξει. Ασφαλώς και ο μαρξισμός - λενινισμός είναι η ελπίδα και το μέλλον. Γιατί, απλώς, είναι πάντα το καινούριο. Είναι η επανάσταση. Ισως, έχω δικαίωμα να γράψω για το πώς βλέπω την εποχή μας. Γι' αυτό που σε μένα φαίνεται δήθεν. Για το ψεύτικο, στην προσπάθειά του να φανεί αληθινό. Για την αγωνία πολλών που τη νιώθω, για το σπάνιο που έχασαν και αποζητούν. Αναζητούν το μαρξισμό σε κείμενα άλλων. Απολαμβάνουν τη μελέτη βιβλίων που πάλι στη μοναξιά θα τους οδηγήσουν. Γιατί απ' αυτά λείπει το εμείς, η αγωνιστική διάθεση, η ουσιαστική κίνηση προς τον άλλο και το σημαντικότερο, ο προβληματισμός του γιατί έφτασαν ως εδώ.
Ο ΜΑΡΞΙΣΜΟΣ είναι πάντα in, τριαντάρη, σαραντάρη πενηντάρη μου! _εγώ 76+ πλέον

Είδα τη Λίτσα νοικοκυρά
Αχ Λίτσα αχ μωρέ Λίτσα
Βιάστηκες να μπεις σε μια σειρά
Είδα τη Λίτσα κι ήταν καλά

Αχ Λίτσα αχ μωρέ Λίτσα
Από σένα εγώ περίμενα πολλά
Αχ Λίτσα αχ μωρέ Λίτσα
Από σένα εγώ περίμενα πολλά

Μα συ παντρεύτηκες νοικοκυρεύτηκες
Με λίγα λόγια έγινες μαντάμ
Μα συ παντρεύτηκες νοικοκυρεύτηκες
Τώρα βολεύτηκες και κάνει μπαμ

Είδα τη Λίτσα νοικοκυρά
Αχ Λίτσα αχ μωρέ Λίτσα
Ξέχασες ποια ήσουν μια φορά
Είδα τη Λίτσα κι ήταν καλά

Αχ Λίτσα αχ μωρέ Λίτσα
Κάποτε μιλούσες για πολλά
Αχ Λίτσα αχ μωρέ Λίτσα
Κάποτε μιλούσες για πολλά

Μα συ παντρεύτηκες νοικοκυρεύτηκες
Με λίγα λόγια έγινες μαντάμ
Μα συ παντρεύτηκες νοικοκυρεύτηκες
Τώρα βολεύτηκες και κάνει μπαμ

«Οποιαδήποτε ομοιότητα με πρόσωπα ονόματα και καταστάσεις είναι συμπτωματική»
Ogni riferimento a persone e situazioni è puramente casuale…
Any resemblance to persons and situations is coincidental.
Toute ressemblance avec des personnes et des situations serait fortuite.

Η διαμόρφωση των σύγχρονων εθισμών, όπως η εξάρτηση από τα ηλεκτρονικά παιχνίδια και το διαδίκτυο, ή αλλιώς οι συστηματικά επαναλαμβανόμενες «πράξεις φυγής», γεννιούνται τις περισσότερες φορές εκεί που η ζωή αδειάζει από νόημα, στόχους, όνειρα, προοπτική. Εκεί που το «κοινωνικό υποκείμενο» δίνει τη θέση του στο «ατομικό υποκείμενο», στην αποθέωση του «εγώ» και της «ατομικής ελευθερίας». Είναι ελεύθερος όμως σήμερα ο άνθρωπος; Έχει πληθώρα επιλογών θα έλεγε κανείς, αλλά την ίδια στιγμή η πλειοψηφία αυτών είναι προδιαγεγραμμένες.

Οι περιορισμοί που του επιβάλλει το καπιταλιστικό σύστημα, το οποίο κινείται με κριτήριο το κέρδος και όχι τις ανάγκες του ανθρώπου και την ίδια στιγμή η ψευδαίσθηση της «ελευθερίας της επιλογής» γεννάνε έναν ακόμη εγκλωβισμό και μια ακόμη αποτυχία που προσλαμβάνεται ως ατομική αποτυχία.

Στο παιχνίδι αισθάνεται ελεύθερος γιατί εκεί δεν υπάρχουν όρια και κανόνες. Ο χρήστης έχει τη δυνατότητα να κάμψει το χώρο και το χρόνο όπως επιθυμεί, να καθοδηγήσει, να ελέγξει και να σκηνοθετήσει τον ονειρικό κόσμο που του παρουσιάζεται με τα γεμάτα χρώματα γραφικά και την καλοδουλεμένη μουσική και εκεί μπορεί να επιτύχει. Η βία και η εξόντωση γίνονται αυτοσκοπός και μετατρέπονται σε κάτι εύκολο και ανώδυνο. Ο χρήστης συμμετέχει ενεργά σε αυτή, βάζει στόχους, εκφράζει καταπιεσμένες επιθυμίες και ανταμείβεται. Στο παιχνίδι οι ταξικές ανισότητες εξαλείφονται. Εκεί δεν υπάρχουν τάξεις ή κοινωνική κατάσταση. Ο παίχτης από τα φτωχά κοινωνικοοικονομικά στρώματα μπορεί να γίνει στον εικονικό κόσμο καθοδηγητής άλλων ή να χαίρει μεγάλου σεβασμού από παίχτες ανώτερου κοινωνικοοικονομικού status.

Τα σύγχρονα διαδικτυακά παιχνίδια διαμορφώνονται με κριτήριο την αύξηση της «τηλεπαρουσίας» (της υποκειμενικής αίσθησης του παίχτη ότι είναι πραγματικότητα αυτό που συμβαίνει χωρίς τη διαμεσολάβηση της τεχνολογίας) και της «ροής» (του ποσοστού απορρόφησης του παίχτη από το παιχνίδι έτσι ώστε να ξεχάσει τον κόσμο γύρω του). Οι απαιτήσεις τους διαρκώς αυξάνονται με στόχο τη διατήρηση του level up, το να μην κουράζεται δηλαδή ο παίχτης και να συνεχίζει. Οταν ενώνονται η τηλεπαρουσία και η ροή παρατηρείται υψηλή εμπλοκή του χρήστη στο μέσο. Ετσι, το παιχνίδι γίνεται κάτι παραπάνω από αυτό που σχεδιάστηκε να είναι.

Ενώ οι χρήστες γνωρίζουν σε γνωστικό επίπεδο ότι δεν είναι τίποτα άλλο παρά ένα παιχνίδι, σε επίπεδο συναισθηματικό και συμπεριφορικό δεν υπάρχει καμιά αντιστοιχία. Τα βασικά χαρακτηριστικά των πιο δημοφιλών διαδικτυακών παιχνιδιών στηρίζονται στη διαδικτυακή κοινωνικοποίηση, στο στήσιμο avatars (χαρακτήρων) και στο σύστημα της ανταμοιβής. Ενας ενιαίος ψηφιακός κόσμος χτίζεται, ο οποίος συνεχίζει να υφίσταται ακόμα και όταν ο χρήστης δεν είναι παρών με απώτερο στόχο το κέρδος των εταιρειών παραγωγής παιχνιδιών.

Το κοινωνικό πλαίσιο της εξάρτησης

Στην εξάρτηση βέβαια του παίχτη ρόλο δεν παίζει μόνο το μέσο αλλά καταρχήν τι φέρει ο παίχτης από πριν. Πώς έχει χτίσει την προσωπικότητά του; Με τι ποιοτικά χαρακτηριστικά; Σε ποιες κοινωνικές σχέσεις;

Ξεκινώντας από τις σχέσεις παραγωγής, παρατηρούμε την αντανάκλαση αυτών στο περιεχόμενο του εποικοδομήματος. Στην ποιότητα της εργασίας, του εκπαιδευτικού συστήματος, του πολιτισμού, του ελεύθερου χρόνου, των οικογενειακών και άλλων σχέσεων. Μέσα σε αυτές πραγματώνει την προσωπικότητά του ο χρήστης ως κοινωνικό υποκείμενο.

Η οικονομική και κοινωνική κρίση του καπιταλισμού διαπερνά τον ψυχισμό του εξαρτημένου σε συνθήκες αποξένωσης, στρέβλωσης του πραγματικού περιεχομένου της κοινωνικοποίησης, ανεργίας, πολιτιστικής καθυστέρησης και παρακμής.

Η βασική αντίθεση κεφαλαίου – εργασίας στον καπιταλισμό, η κοινωνική φύση της εργασίας, από τη μια, και η καπιταλιστική ιδιοποίηση των αποτελεσμάτων της, από την άλλη, αποτυπώνεται στον ψυχισμό του εξαρτημένου ως προσωπική αποτυχία. Η διαμόρφωση της ψυχοκοινωνικής ταυτότητας του νέου ανθρώπου αντανακλά μεταξύ άλλων τα βαθιά κοινωνικά ελλείμματα που καθιστούν περαιτέρω ελλειμματική τη διαδικασία κοινωνικοποίησης και οργάνωσης του ψυχισμού του.

Η μάθηση, ως σύνθετη διαδικασία αφομοίωσης της γνώσης, μετατρέπεται σε ένα σύνολο αποσπασματικών και ασύνδετων πληροφοριών. Η διά ζώσης επαφή σε ψηφιακή επικοινωνία. Η εργασία σε πεδίο ακόμη μεγαλύτερης αποξένωσης από τον εαυτό του. Η κοινωνικοποίησή του σε άθροισμα τυχαίων επαφών. Η υγεία του από ζήτημα κοινωνικής υπόθεσης, σε ατομική ευθύνη και επιλογή. Η οικογένεια, από αναγκαίο φροντιστή και κράτημα στη ζωή του νέου, σε ακατάλληλο πλαίσιο να επιτελέσει το ρόλο του.

Ειδικά την περίοδο της οικονομικής κρίσης παρατηρήθηκε πως η έλλειψη αντοχών της οικογένειας συνέβαλε στην έλλειψη επικοινωνίας, συναισθηματικών δεσμών, στην παραμέληση, απουσία ορίων και σταθερής συμπεριφοράς. Αναζητά έτσι ο εθισμένος στο παιχνίδι πιο εύκολα έναν ιδανικό εικονικό εαυτό ή υιοθετεί όποιο ρόλο θέλει στην προσπάθειά του να αποκτήσει κάποια ταυτότητα (ρευστή – πολλαπλή ταυτότητα). Στη θέση των πραγματικών του αναγκών μπαίνουν υποκατάστατα.

Από εξώφυλλο του “The New Yorker”

Επιπτώσεις της εξάρτησης

Η παρατεταμένη χρονικά χρήση οδηγεί σε κόπωση, έλλειψη συγκέντρωσης, εκνευρισμό, διαταραχή του ύπνου (ύπνος κατά τη μέρα και δραστηριότητα αποκλειστικά στο διαδίκτυο το βράδυ). Όταν διακόπτεται η χρήση εμφανίζονται άγχος, απότομη συμπεριφορά και ευερεθιστότητα, ενώ αναδύονται τα αρνητικά συναισθήματα και καταστάσεις που ενδεχομένως να τα περιόριζε η χρήση διαδικτύου, όπως η κατάθλιψη, φοβίες κ.ά.

Κοινός παρονομαστής στα παραπάνω είναι η έκπτωση της λειτουργικότητας του ατόμου, η αδιαφορία για τις υποχρεώσεις, η αναβλητικότητα, η απάθεια. Το άτομο συχνά συγκρούεται με την οικογένειά του (χαρακτηριστικό έντονο στους εφήβους), λέει ψέματα για το χρόνο που πέρασε στο διαδίκτυο, απομακρύνεται από άτομα που συνδέεται φιλικά ή συναισθηματικά, ενώ τελικά χάνει σημαντικές σχέσεις και παρουσιάζει μειωμένη απόδοση στην εργασία και στο σχολείο.

Η εξάρτηση από το διαδίκτυο δημιουργεί εκπτώσεις στις κοινωνικές δεξιότητες, σε γνωστικές λειτουργίες όπως η σκέψη και η προσοχή λόγω μειωμένης διέγερσης του μετωπιαίου λοβού από την παρατεταμένη χρήση, μεγαλύτερη ροπή σε επιθετικές συμπεριφορές. Η απόσυρση από τη ζωή και η έλλειψη πίστης στον εαυτό οδηγούν στη χαμηλή αυτοεκτίμηση, στη χαμηλή αυτοαποτελεσματικότητα και σε ανεπαρκή ικανότητα αντιμετώπισης δυσκολιών. Η αναμέτρηση με τις δυσκολίες κλείνεται, περιορίζεται στις πίστες του παιχνιδιού.

Στην εξάρτηση, το παιχνίδι ως διαδικασία απόλαυσης και ενδιάμεσος χώρος ανάμεσα στο φανταστικό και στο πραγματικό, χάνει τα ουσιαστικά χαρακτηριστικά του. Η πολύωρη χρήση του, τα χαρακτηριστικά του μέσου αυτού καθεαυτού στον καπιταλισμό, σε αντίθεση με το παιχνίδι ως εργαλείο βοηθητικό στην ίδια τη ζωή, αλλά και τα ψυχικά – κοινωνικά κενά που καλείται να καλύψει ο παίχτης, δημιουργούν μια απόσυρση από την πραγματικότητα και μια ψευδαίσθηση της κοινωνικότητας και της επικοινωνίας.

Αλλά οι εικονικές κοινότητες δεν αποτελούν αληθινές κοινότητες, αφού μετά την απομάκρυνση από την οθόνη του Η/Υ ο χρήστης βρίσκεται και πάλι αντιμέτωπος με τον πραγματικό κόσμο της περιχαράκωσης, της εξατομίκευσης και της μοναξιάς. Εκεί που οι ανάγκες γίνονται πρόσκαιρες επιθυμίες και η ικανοποίησή τους πολυτέλεια…

Κόκκινο φεγγάρι, θάλασσες τεκίλα
φύλλα πεταμένα στη φωτιά
κόκκινο φεγγάρι, κόκκινο λιμάνι
κάτι μου ‘χεις κάνει

Είδα πολλούς που ζήσανε για πλάκα
είδα και άλλους που το πήραν σοβαρά
και τραβηχτήκανε και άσχημα τραβιούνται
και το πληρώσανε στο τέλος ακριβά

Με τα μαύρα ρούχα, αμίλητοι καπνίζουν, οι φίλοι
κι ονειρεύονται να φύγουν μακριά
οι φίλοι που δε βρήκανε τίποτα ν’ αγαπήσουν
που δεν πιστεύουν τίποτα, κανέναν, πουθενά

Υπάρχουν χίλιοι τρόποι για να τρελαθείς
υπάρχουν και άλλοι τόσοι για να λες υπομονή
όμως για μένα είναι αργά να τρελαθώ
και είναι ακόμα πιο αργά να κάνω υπομονή

Θα μείνω εδώ και θα υπάρχω όπως μπορώ
και για το πείσμα σας γουρούνια θα αντέχω
θα περιμένω άλλες μέρες

Σκληρή πικρή βροχή βράδυ Σαββάτου
το δελτίο των εννιά πουλάει
τη μοναξιά μου | τη ζωή μου που γλιστράει

Μα υπάρχω ακόμα | είμ’ ακόμα εδώ
παίρνω ανάσα και χρώμα | σε τροχιά άλλη πετώ

Ρίξε κόκκινο στη νύχτα | ρίξε λάδι στη φωτιά
απ’ όσα έχω ζήσει | ζητάω πιο πολλά
Ζεστή παλιά σκουριά βρέχει απόψε
το δελτίο των εννιά πουλάει | τείχη που πέφτουν
στα ερείπια…