Υπέροχες Μέρες από τον πάντα ποιητικό Βιμ Βέντερς στις μαρκίζες των κινηματογράφων

Perfect Days Υπέροχες Μέρες: Ο πολυβραβευμένος Wenders (Βιμ Βέντερς _Ernst Wilhelm Wenders _γεν. 14_Αυγ 1945 ("Τα Φτερά του Έρωτα", "Ένας Αμερικανός Φίλος"), που ακριβώς στην αρχή της εποχής όταν η Δυτική Γερμανία υποτάχτηκε στην αμερικανική κουλτούρα _για να ξεχάσει δήθεν το παρελθόν της (με την Λαοκρατική DDR να τραβάει το δικό της δύσκολο δρόμο), έχει ζήσει μιλώντας γοητευμένος στις ταινίες του για την αμερικανική παρουσία στο ευρωπαϊκό ασυνείδητο _την αμερικανοποίηση της μεταπολεμικής (Δυτικής) Γερμανίας. Εκ νέου φορμαρισμένος έπειτα από καιρό, ο σπουδαίος σκηνοθέτης εμπνέεται και μας μυεί σε ένα δράμα που απέσπασε το βραβείο Οικουμενικής Επιτροπής και ανδρικού ρόλου στο φεστιβάλ των Καννών. Το φιλμ αφορά έναν μονήρη καθαριστή _απλό άνθρωπο της διπλανής πόρτας ο οποίος _στη δίνη των καπιταλιστικών αναδιαρθρώσεων, απολαμβάνει τη ρουτίνα του (φωτογράφιση δέντρων, ακρόαση μουσικής -ανάγνωση βιβλίων). Μέσα από τις συναντήσεις που πρόκειται να έχει, αναδεικνύεται η αφανής ομορφιά της καθημερινότητας και της οικειότητας που φέρνει η ανθρώπινη επαφή.

Όσο πιο περίπλοκη και απειλητική φαίνεται η μεγάλη εικόνα του κόσμου μας, τόσο περισσότερο επιδιώκουμε να περιπολούμε τα σύνορα της ζωής μας _υποστηρίζουν κάποιοι. Αν αφιερώνεις κάποιο χρόνο στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης (σσ. όσο λιγότερος, τόσο καλύτερα), μπορεί να αισθάνεσαι σαν να κάνεις τα πάντα λάθος, αν _μεταξύ άλλων δεν γεμίζεις το σπίτι με άχρηστα (και το ψυγείο επίσης), στη μέση μιας αγχωτικής ημέρας. Η πίεση να ζεις απλά είναι σχεδόν αφόρητη.

Το αντίδοτο είναι το Perfect Days του Wim Wenders, μια ταινία τόσο υπερβατική όσο ένας ζέφυρος. Ο εξαιρετικός Ιάπωνας ηθοποιός Koji Yakusho υποδύεται τον Hirayama, του οποίου η ζωή, όπως φαίνεται στην αρχή, ορίζεται από τη δουλειά του: καθαρίζει τις δημόσιες τουαλέτες στο Τόκιο και κάθε μέρα φορεί μια μπλε φόρμα με φερμουάρ (οι τουαλέτες είναι χαριτωμένα διακοσμημένες με το όνομα μιας αθλητικής ομάδας). Καθημερινά απελπιστικά το ίδιο: κλειδιά και κινητό από ένα στενό ράφι στην είσοδο του κλουβιού διαμερίσματός του και διασχίζει την πόλη. Για τους αμερικανούς οι _υπό την αρμοδιότητα του Hirayama εγκαταστάσεις, φαίνονται αρκετά καθαρές. Ακόμα κι έτσι, γυαλίζει τους καθρέφτες με εξαιρετικό λαμπριντικό _4 σε ένα, σκουπίζει τις βρύσες και τα χερούλια με προσοχή και επιθεωρεί το κάτω μέρος μιας τουαλέτας με έναν μικρό καθρέφτη για να βεβαιωθεί ότι έχει τρίψει κάθε εκατοστό της.

Δεν είναι τόσο που ο Hirayama είναι αφοσιωμένος στη δουλειά του, όσο η ιεροτελεστία του να το κάνει σωστά _αυτό μετράει για αυτόν. Εκτός αυτού, η εργάσιμη ημέρα του είναι κάτι πολύ περισσότερο από δουλειά. Παίρνει μεσημεριανό γεύμα σε ένα δημόσιο πάρκο, σημειώνοντας το ίχνος των φύλλων στον ουρανό, ίσως και να τραβήξει φωτογραφία με τη μικρή κάμερα που έχει μαζί του _δεν χρησιμοποιεί το κινητό. Καθώς οδηγεί στη δουλειά του και στον χρόνο ταξιδιού μεταξύ των εγκαταστάσεων τουαλέτας, το μικρό του φορτηγάκι είναι γεμάτο με ήχο, μουσική που ξεχύνεται. Το τραγούδι μπορεί να είναι το "House of the Rising Sun" των Animals ή το "Pale Blue Eyes" των Velvet Underground, αν και δεν παίζει ποτέ μέχρι το τέλος - υπάρχει ώρα για μουσική και ώρα για καθαρισμό τουαλέτας και όταν ο Hirayama φτάσει στο δικό του προορισμό, οι φωνές των τραγουδιστών κόβονται στη μέση της φράσης, οι ιστορίες που λένε μένουν σε ένα είδος κινουμένων σχεδίων που αναστέλλονται.

Όλα αυτά κάνουν το Perfect Days – το οποίο έχει προταθεί για Όσκαρ στην κατηγορία Καλύτερης Διεθνούς ταινίας (με ήδη 4 βραβεία  & 35 υποψηφιότητες) – να ακούγεται σαν μια απλή προτροπή να ζεις τη στιγμή, να απολαμβάνεις ακόμα και εργασίες που θα μπορούσαν να θεωρηθούν όχι απλά κοπιώδεις, αλλά και υποτιμητικές. Πολλοί κριτικοί το συνοψίζουν έτσι, απειλώντας κατά τη γνώμη μας να συντριβεί η λεπτή επιφάνεια αυτής της “απαλά” εκπληκτικής ταινίας. Ο Βέντερς—ο οποίος έγραψε το σενάριο μαζί με τον Τακούμα Τακασάκι—είναι ένας από αυτούς τους κινηματογραφιστές που πρέπει να δίνουμε πάντα βάση. Το 1987 τα Φτερά του Έρωτα Wings of Desire (πραγματικός τίτλος Der Himmel über Berlin _ Ο ουρανός πάνω από το Βερολίνο), λίγο πριν την πτώση του Τείχους και τις ανατροπές (καπιταλιστική παλινόρθωση), αφηγείται την ιστορία ενός αγγέλου, τον οποίο υποδύεται ένας γεμάτος ψυχή λεονταρισμένος Bruno Ganz, ο οποίος παρατηρεί τις ζωές ανθρώπων από τα ψηλά, για να βρει τον εαυτό λαχταρώντας να γίνει κι αυτός άνθρωπος. Η ταινία έγινε ακρογωνιαίος λίθος για μια ολόκληρη γενιά, μιλώντας για την ανησυχία και τη λαχτάρα που οι νέοι της εποχής του πίστευαν ότι κάτι τέτοιο τους ήταν αποκλειστικότητα (αν και φυσικά δεν ήταν). Δεν είχαν όλες οι ταινίες του Βέντερς όλα αυτά τα χρόνια -και έχει κάνει πολλές- τέτοιο αντίκτυπο, αλλά ντοκιμαντέρ όπως η Pina του 2011 (για τη χορογράφο και χορεύτρια Pina Bausch) και το πιο πρόσφατο Anselm (για το νηφάλιο, μηρυκαστικό έργο του ζωγράφου Ο Anselm Kiefer), που έχουν αποδοθεί και τα δύο σε 3D, είναι απόδειξη του περιπετειώδους πνεύματός του και το βλέμμα του για υποβλητικές λεπτομέρειες.

Το Perfect Days δεν μοιάζει με καμία από αυτές τις ταινίες, τουλάχιστον με αυστηρή έννοια. Ωστόσο, υπάρχει κάτι ανεξήγητο αλά Βέντερς σε αυτό, όντας κινηματογραφιστής που ψάχνει τη χαρά στις γωνίες και τη βρίσκει. Ο πρωταγωνιστής του είναι ο τέλειος συνεργάτης εδώ. Ο Yakusho είναι εξαιρετικά διάσημος όχι μόνο στην Ιαπωνία (μπορεί να τον έχετε δει στην επιτυχία του 1996 στο καλλιτεχνικό “χορεύετε”; _ Shall We Dance (προσοχή! Shall we dansu? Και όχι στο γνωστό αμερικάνικο με    Richard Gere -Jennifer Lopez -Susan Sarandon ή στην ταινία του Takashi Miike το 2010 με το λουτρό αίματος των σαμουράι 13 Assassins. Η απόδοσή του εδώ είναι σχεδόν χωρίς λόγια, εξαρτάται από την ικανότητά του να ακούει και όχι απλώς να αντιδρά. Όταν ο Χιραγιάμα φεύγει από το σπίτι, χαιρετά τον έξω κόσμο με ένα ήσυχο, διερευνητικό χαμόγελο: Τι μπορεί να του επιφυλάσσει σήμερα; Φαίνεται συντονισμένος σε σήματα - από τη φύση, από άλλα ανθρώπινα όντα - που και εμείς θα πρέπει να μπορούμε να ακούσουμε. κατά κάποιο τρόπο, μέσα στη βοή των δικών μας συγκεκριμένων και προσωπικών περισπασμών, χάσαμε την ικανότητα, αλλά το Perfect Days προτείνει _ μπορούμε λέει, να την ανακτήσουμε.

Βιμ Βέντερς 40 χρόνια μετά: από το “Καλοκαίρι στο σπίτι” τα “φτερά του έρωτα” και το Les beaux jours d'Aranjuez στο “Παρίσι_Τέξας”

Το όχι και τόσο μυστικό μυστικό του είναι ότι καμία μέρα δεν είναι πραγματικά τέλεια, αν και η καθεμία έχει τη δική της υφή. Το σχέδιο των φύλλων στον ουρανό δεν είναι ποτέ το ίδιο γιατί το χρώμα του αέρα αλλάζει ανάλογα με τον καιρό και τις εποχές. Κάποιες μέρες, πιθανότατα συχνά, ο αδιάφορος συνεργάτης του Χιραγιάμα, Τακάσι (τον οποίο υποδύεται, θαυμάσια, ο Τόκιο Έμοτο, χαοτικός σαν άστρωτο κρεβάτι) θα εμφανιστεί αργά — και μετά μια μέρα τα παρατάει, χωρίς να ειδοποιήσει, και βλέπουμε την αγανάκτηση στο πρόσωπο του Χιραγιάμα.

Ούτε άγιος ούτε περιθωριακός

Και παρόλο που ο Hirayama περνά τον περισσότερο ελεύθερο χρόνο του μόνος, διαβάζοντας τα βράδια, και καταβρέχοντας τρυφερά τα φυτά του το πρωί, είναι ζωντανός για τους άλλους που μπαίνουν στην τροχιά του: είναι η Aya, με τον ξανθό της Louise Brooks bob, το κορίτσι του μπαρ. με την οποία ο Takashi είναι ερωτευμένος, που ακούει το «Redondo Beach» της Patti Smith για πρώτη φορά σε μια από τις κασέτες του Hirayama και το ερωτεύεται αμέσως—ως συγγενική ψυχή ίσως σε εμάς. Ο αιώνιος μοναχικός, έχει οικογένεια: Μια μέρα η έφηβη ανιψιά του Νίκο, εμφανίζεται απροειδοποίητα, έχοντας φύγει από το σπίτι της. Αυτό το επεισόδιο μας δίνει μια ψιθυριστή ματιά στο πιθανό παρελθόν του Χιραγιάμα, αν και γνωρίζουμε ακόμα τόσα λίγα για αυτόν πέρα από τη σχέση του με το εδώ και τώρα.

Στο Perfect Days, αυτό είναι το μόνο που έχει σημασία. Την ημέρα της άδειας του—τη μόνη μέρα που φοράει ένα ρολόι, το οποίο τις εργάσιμες μέρες το αφήνει ασφαλές στο σπίτι στο ράφι του— πηγαίνει με το ποδήλατο σε ένα μικρό βιβλιοπωλείο για φρέσκο υλικό ανάγνωσης. Η ιδιοκτήτρια τον γνωρίζει και είναι στην ευχάριστη θέση να μοιραστεί μια συνωμοτική παρατήρηση σχετικά με τα δώρα, ας πούμε, της Patricia Highsmith (Αμερικανίδα συγγραφέας, ευρύτερα γνωστή για τα ψυχολογικά θρίλερ της, από τα οποία έχουν προκύψει πάνω από 20 κινηματογραφικές ταινίες. Το πρώτο της μυθιστόρημα, «Ξένοι στο Τρένο», έχει διασκευαστεί αρκετές φορές για το θέατρο και τον κινηματογράφο) ή της Ιάπωνας μυθιστοριογράφου του αιώνα Aya Kōda (συγγραφέας μυθιστορημάτων, διηγημάτων και δοκιμίων, κόρη του μεγάλου συγγραφέα _μεταξύ των πιο αξιοσημείωτων έργων της είναι το μυθιστόρημα Nagareru του 1955. Πέθανε το 1990).

Καθώς πλησιάζει το βράδυ, πηγαίνει με το ποδήλατο σε ένα μικρό εστιατόριο, όπου τον γνωρίζει και η οικοδέσποινα _του δίνει δωρεάν ποτά, ενώ οι άλλοι πελάτες γκρινιάζουν ότι πρέπει να πληρώσουν. Λίγο αργότερα, θα τραγουδήσει ένα τραγούδι στα ιαπωνικά, αμέσως αναγνωρίσιμο ως έκδοση του "House of the Rising Sun". Η φωνή _γράφει ο Βέντερς _επαναλαμβάνοντας το κομμάτι της ταινίας είναι σαν “το χλωμό κεχριμπαρένιο μέλι, το χρώμα της λύπης—θέλουμε να ακούσουμε όλο αυτό το τραγούδι, αλλά και αυτό απομακρύνεται πριν προλάβει να τελειώσει”.

Η ιδέα, ίσως, είναι ότι αναζητώντας ένα άνετο κλείσιμο - σε ένα τραγούδι, σε μια ταινία, σε μια τυχαία μέρα - ψάχνουμε για το λάθος πράγμα. Αυτό είναι το Perfect Days, ο τίτλος του δανεισμένος από ένα από τα πιο όμορφα τραγούδια που έγραψε ποτέ ο Lou Reed. Αναζητούμε νόημα στην καθημερινή ζωή, χωρίς να συνειδητοποιούμε ότι η ζωή κάθε μέρα είναι το νόημα.