Η σημαία 💥 του λαού 🔻🔻

Βιβλίο 350 σελίδων για τον Ριζοσπάστη, του Σταύρου Ζορμπαλά: αγωνιστής από τα μαθητικά χρόνια του, φλογερός και σεμνός ΕΠΟΝίτης _ο Λάμπης της Κατοχής και των μετέπειτα αγώνων, αξιόλογος επιστήμονας και ερευνητής με μεγάλο συγγραφικό έργο. 

Γεννήθηκε το 1918 στο Μικρό Χωριό Ευρυτανίας. Μετά την αποφοίτηση του από το Γυμνάσιο Καρπενησίου, φοίτησε 4 χρόνια στην Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών. Τις παραμονές της Μεταξικής δικτατορίας μπήκε στην ΟΚΝΕ και μέλος του Κομμουνιστικού Κόμματος Ελλάδας έγινε το 1941. Μέσα σ' αυτό γαλουχήθηκε και έγινε ικανός δημοσιογράφος στα έντυπα της Κατοχής και σε άλλα των μετέπειτα αγώνων και στέλεχος του Κόμματος. Εργάστηκε σε διάφορα καθοδηγητικά πόστα, κυρίως της διαφώτισης, όπως υπεύθυνος της εφημερίδας "Νέα Γενιά" και σε άλλα έντυπα. Μετά την εκτόπισή του στην Ικαρία, το 1948, βγήκε στον ΔΣΕ όπου δούλεψε στη διαφώτιση του Γενικού Αρχηγείου του.
Μετά την υποχώρηση του 1949 βρέθηκε στην Τασκένδη _πολιτικός πρόσφυγας, όπου σπούδασε στη Φιλοσοφική στο εκεί Πανεπιστήμιο και στη συνέχεια εργάστηκε στην
Ακαδημία Επιστημών και στο Πανεπιστήμιο Λομονόσοφ, στη Μόσχα. Εκεί αρχικά καθοδηγούσε την ΕΠΟΝίτικη Οργάνωση και στη συνέχεια έγινε αρχισυντάκτης στην εφημερίδα "Νέος Δρόμος". Το 1968 και το 1969 ήταν υπεύθυνος της εφημερίδας "Ελεύθερη Πατρίδα" σε Λονδίνο και Παρίσι. Επαναπατρίστηκε το 1975, έγινε μέλος της Επιτροπής Διαφώτισης της ΚΕ του ΚΚΕ και γενικός γραμματέας του ΚΜΕ, όπου εργάστηκε για πολλά χρόνια. Έχουν κυκλοφορήσει αρκετά βιβλία του. Τα έργα του αποτελούν σοβαρή παρακαταθήκη στο κίνημα. Η ιστορία του είναι ιστορία κομμουνιστή, αγωνιστή και σαν τέτοια παραμένει. "Εφυγε" 9 Ιούνη 1999

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

   ΚΕΦΑΛΑΙΟ I
ΕΝΔΟΞΗ ΠΡΟ_ΪΣΤΟΡΙΑ

       ·  Όργανα πνευματικής αφύπνισης και πάλης του υπόδουλου έθνους
·   Πρόμαχοι στον αγώνα κατά της απολυταρχίας
·  Τα πρώτα χελιδόνια της σοσιαλιστικής ιδεολογίας-στην 'Ελλάδα

ΚΕΦΑΛΑΙΟ II

Ο «ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ» ΑΠΟ ΤΗΝ ΙΔΡΥΣΗ ΤΟΥ
ΩΣ ΤΟ ΞΕΣΠΑΣΜΑ ΤΗΣ ΠΑΓΚΟΣΜΙΑΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΚΡΙΣΗΣ ΤΟΥ ΚΑΠΙΤΑΛΙΣΜΟΥ

1917—1928

       ·  Η δημιουργία του Κομμουνιστικού Κόμματος ‘Ελλάδας
   και τα πρώτα βήματα της εφημερίδας
·   Για την ειρήνη, την ανεξαρτησία, τη δημοκρατία
·   Μαχητικό βήμα των εργαζομένων
·   Φλογερός υπερασπιστής των δημοκρατικών ελευθεριών
·   Ξεσχίζει τη μάσκα του αντικομουνισμού
·   Πρωτομάχος του προλεταριακού διεθνισμού
·   Στην πάλη για την ανάπτυξη και τη στερέωση του ΚΚΕ
·   Ανακαινιστής του ελληνικού τύπου

КΕΦАΛAIΟ ΙΙΙ

Ο «ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΟΔΟ ΑΠΟ ΤΟ 1929 ΩΣ ΤΟ 1936  

       ·  Εκφραστής των λαϊκών πόθων
·   Μέρες δοκιμασίας
·  Πιο κοντά στο λαό
·  Κήρυκας της αγάπης προς τη χώρα της ελπίδας
·  Πρωτοπορία στον αγώνα κατά του φασισμού
·  Ή πάλη κατά του φασισμού — αλληλένδετη με την αντιπολεμική πάλη
·  Σημαιοφόρος του λαϊκού αντιφασιστικού μετώπου       
·  Στις παραμονές της λαομίσητης μοναρχοφασιστικής διχτατορίας
·  Έπαλξη της ζωντανής σκέψης της εποχής
·  Συλλογικός διαφωτιστής, προπαγανδιστής και οργανωτής      
·  Πολύπλευροι οι δεσμοί του με τούς ταπεινούς και καταφρονεμένους
·  Τίποτα δεν μπορούσε να πνίξει τη φωνή του
·  Τη δύναμή του την αντλούσε άπ’ το λαό

ΚΕΦΑΛΑΙΟ IV

ΑΤΣΑΛΩΘΗΚΑΝ ΣΤΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΤΟΥ «ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗ»

       ·  Το πάθος της αλήθειας — το ακατανίκητο όπλο τους
·   Ένας αληθινός επαναστάτης
·   Πιστοί ως την τελευταία πνοή τους στη μαρξιστική ιδεολογία
·   Ο ηρωικός δρόμος του «Ριζοσπάστη» και δικός του δρόμος
·    Ύψωσαν το κομμουνιστικό ιδανικό σε λάβαρο, της ζωής και της δράσης τους
·    Η ψυχή της εφημερίδας
                     Μερικά συμπεράσματα
                     Βιβλιογραφία

Όλοι οι γνωστοί και οι αφανείς ήρωες του επαναστατικού τύπου πού έδωσαν τη ζωή τους για την υπόθεση του λαού, είναι οι άνθρωποι, που με την καθημερινή σκληρή δουλιά τους, με την επιμονή και τη γρανιτένια θέλησή τους και πριν απ’ όλα με την απέραντη πίστη στην πιο προοδευτική ιδεολογία που γνώρισε ως σήμερα ή ανθρωπότητα δημιούργησαν με την καθοδήγηση του κόμματός τους και τη συμπαράσταση όλων των εργαζομένων την ένδοξη ιστορία του «Ριζοσπάστη» και άφησαν τις καλύτερες παραδόσεις στη σημερινή προοδευτική δημοσιογραφία του τόπου.

Και όταν αύριο θα υψωθεί στο κέντρο της Αθήνας επιβλητικό και ολόφωτο το Μέγαρο της ηρωικής εφημερίδας του λαού αναμφίβολα στην προμετωπίδα του — στόλισμα και δίδαγμα για τις μελλούμενες γενιές — θα χει μια μεγάλη μαρμάρινη πλάκα με τα αθάνατα ονόματα τους.

ΠΡΟΛΟΓΟΣ

Η ιστορία του «Ριζοσπάστη» είναι ταυτόχρονα και ιστορία της ένδοξης πάλης της εργατικής τάξης της Ελλάδας _ και του κόμματός της για τα λαϊκά συμφέροντα, για την ανεξαρτησία της χώρας, για τη δημοκρατία και τη. λευτεριά.

Η εργασία τούτη, πού υποβλήθηκε κατ’ αρχή σαν διατριβή και εγκρίθηκε απ’ το Πανεπιστήμιο της Μόσχας και με μια ορισμένη διασκευή δίνεται στη δημοσιότητα, έταξε σαν σκοπό της να δείξει, τον αγώνα της εφημερίδας για τα συμφέροντα των εργαζομένων της Ελλάδας, για τη δημιουργία και τη στερέωση του κόμματος του ελληνικού προλεταριάτου.

Η εποχή μας είναι εποχή νικηφόρας πορείας του σοσιαλισμού σε όλο τον κόσμο. Οι επαναστατικές ιδέες συναρπάζουν όλο και πλατύ­τερες μάζες της γήινης σφαίρας, γίνονται σημαία πάλης της προοδευτι­κής ανθρωπότητας για ένα καλύτερο μέλλον. Παρόλο τον μανιασμένο αντικομουνισμό πού εξαπέλυσαν σε όλες τις καπιταλιστικές χώρες οι εκπρόσωποι των μονοπωλίων και της αντίδρασης, τα κομμουνιστικά και εργατικά κόμματα αναπτύσσονται ραγδαία και γίνονται ή βασική κα­τευθυντήρια πολιτική δύναμη, ό νους και ή ελπίδα των εργαζομένων. Μέσα στις συνθήκες αυτές ή πολύπλευρη μελέτη τού εργατικού κι­νήματος —σε  διεθνή και εθνική κλίμακα— αποκτάει ιδιαίτερη σημασία. Η μελέτη της πλούσιας πείρας τού προλεταριάτου και ή άντληση των αντίστοιχων διδαγμάτων αποκτάει σοβαρή σημασία και για το λόγο ότι στις μέρες μας ή μαρξιστική διδασκαλία και ή επαναστατική τακτι­κή δέχονται απανωτές επιθέσεις από τούς ιδεολόγους της αστικής τά­ξης,. από τούς δογματιστές και αναθεωρητές,

Μια σοβαρή πλευρά της ιστορίας τού εργατικού κινήματος | καθρέ­φτης της ανάπτυξης αυτού τού κινήματος είναι και ή ιστορία του επα­ναστατικού τύπου.

Η μελέτη της πορείας εξέλιξης τού κομμουνιστικού τύπου δίνει τη δυνατότητα να φωτιστούν καλύτερα οι γενικές νομοτέλειες της δημιουρ­γίας και της ανάπτυξης τού προοδευτικού τύπου, πλουτίζει την πείρα αυτού τού τύπους τον βοηθάει στους παραπέρα αγώνες του για το θρίαμ­βο των αθάνατων ιδεών τού μαρξισμού-λενινισμού.

Οι σκέψεις αυτές οδήγησαν και στη μελέτη της ιστορίας του «Ριζοσπάστη» (οργάνου της Κεντρικής Επιτροπής του Κομμουνιστικού κόμ­ματος της Ελλάδας),  που κατέχει τιμητική θέση ανάμεσα στα επαναστατικά όργανα του διεθνούς εργατικοί κινήματος. Εξαιτίας και της γενικότερης καθυστέρησης της θεωρητικής σκέ­ψης στον τόπο μας, ή ιστορική και επιστημονική έρευνα του ελληνικού τύπου βρίσκεται ακόμα στα σπάργανα.

Πρώτος έκανε λόγο για την επιστήμη του τύπου στην Ελλάδα ο Δ. Πετρακάκος στο έργο του «Δημοσιογράφοι και δημοσιογραφία» (Α­θήνα 1921), συγχέοντας την επιστημονική έρευνα του τύπου με την επαγγελματική εκπαίδευση των δημοσιογράφων. Αργότερα (στα 1930) γράφτηκε στα γαλλικά απ’ τον Aπ. Δασκαλάκη και εκδόθηκε στο Πα­ρίσι το βιβλίο «la presse neo-hellenique-le journalism et la renaissance hellenique» (σσ. La presse neo-hellenique : Le journalisme et la Renaissance Hellenique, journaux et journalistes, la liberte de la presse / par Ap. Dascalakis. Lettre-preface de m. Georges Bourdon )___ Στα 1939 είδαν το φως, στην Ελλάδα τα έργα των I. Μύταλη — Κ. Μάγερ «Ελληνική δημοσιογραφία» και του Κ. Μάγερ «Δημοσιογραφικά ανέκδοτα». Στα 1957-—1959 εκδόθηκε επίσης στην Αθήνα ή τρίτομη «Ιστορία του ελληνικού τύπου» του Κ. Μάγερ, πού χάρη στον πλούτο των στοιχείων της κρίθηκε σαν μια πιο πλήρης μελέτη της πορείας και της ανάπτυξης του ελληνικού τύπου, αν και το έργο αυτό χαρακτηρίζε­ται από έλλειψη επιστημονικής αντικειμενικότητας, αποσιωπά την έκταση και το ρόλο του προοδευτικού τύπου και ιδιαίτερα του τύπου της Εθνι­κής Αντίστασης κατά των φασιστών καταχτητών (1941—1944).

Εκτός από αυτά υπάρχουν μερικές διατριβές επιφανών νομικών της χώρας (Π. Καλλιγά, Ν. Σαρίπολου, Α. Σβώλου κλπ.), που εξετάζουν το ζήτημα των σχέσεων κράτους και τύπου (ελευθερία τύπου), λιγοστά έργα ελλήνων δημοσιογράφων γύρω απ’ τον τύπο, πού έχουν κύριο χα­ρακτήρα προσωπικών αναμνήσεων (Δ, Μοσχονά — «Σαράντα χρόνια στις εφημερίδες» —Αθήνα 1940) και αρκετά άρθρα γύρω απ’ την ιστο­ρία του τύπου πού δημοσιεύτηκαν σε ελληνικά περιοδικά.

Σε όλες αυτές τις εργασίες είτε δεν γίνεται καθόλου λόγος για το «Ριζοσπάστη», είτε δίνεται μια ελλιπέστατη και διαστρεβλωμένη εικό­να της δράσης του.

Αν όμως ή βιβλιογραφία γύρω απ’ την ιστορία του αστικού τύπου είναι φτωχή, είναι σχεδόν ανύπαρχτη η ελληνική βιβλιογραφία γύρω , απ’ την πραγματικά πλούσια ιστορία του προοδευτικού τύπου της χώρας. Μια πρώτη προσπάθεια έγινε απ’ τον Γ. Δ. Ζιουτομέ τα δοκίμιά του «Ο τύπος στη Λαϊκή Δημοκρατία» (Αθήνα 1954) και «Εισαγωγή στην επιστήμη του τύπου» (Αθήνα 1945). Στο πρώτο ό συγγραφέας έδωσε μερικές γενικές θέσεις για. την κατάσταση του αστικού τύπου της Ελ­λάδας και .το ρόλο του προοδευτικού τύπου στην πολιτική και κοινω­νική ζωή της χώρας και διέγραψε συνοπτικά τα καθήκοντα, πού, κατά τη γνώμη του, έχει να επιτελέσει ο τύπος αυτός σ’ ένα καθεστώς λαϊ­κής δημοκρατίας. Στο δεύτερο προσπαθεί σε συντομία να προσφέρει στον αναγνώστη (όπως λέει ο ίδιος), «Ένα όραμα της κίνησης για την επιστημονική έρευνα του τύπου -και για τη διδασκαλία της δημο­σιογραφίας».

Ειδικότερα για την πρώτη και βασικότερη ελληνική κομμουνιστική εφημερίδα — το «Ριζοσπάστη» — δεν υπάρχει καμιά μελέτη στην Ελ­λάδα -Έξω από μερικά άρθρα πληροφοριακού είτε απολογητικού χαρακτήρα πού δημοσιεύτηκαν στην ίδια την εφημερίδα, στο θεωρητικό όργανο του ΚΚΕ «Κομμουνιστική Επιθεώρηση», είτε στο Πρωτοχρο­νιάτικο Ημερολόγιο, που εξέδιδε κάθε χρόνο ο «Ριζοσπάστης» απ’ το 1933 ως το 1936.

Οι δυσκολίες, πού πηγάζουν απ’ την έλλειψη βιβλιογραφίας γύρω άπ’ τον προοδευτικό τύπο της Ελλάδας επιτείνονται και από το γεγο­νός ότι δεν υπάρχει ακόμα επεξεργασμένη στη χώρα μια ολοκληρωμένη ιστορία του ελληνικού, εργατικού κινήματος. Έξω από το έργο - του Γιάννη Κορδάτου «Ιστορία του Ελληνικού εργατικού κινήματος» (Α­θήνα 1956), πού -περιλαβαίνει την περίοδο μέχρι τη δημιουργία του ΚΚΕ, τις «Θέσεις για την Ιστορία του ΚΚΕ» και το «Βοήθημα για την ιστορία του ΚΚΕ» (1952), πού είναι γραμμένα κάτω απ’ την επιβλαβή επίδραση της προσωπολατρείας μέσα στο ΚΚΕ και περικλείνουν, πολ­λά-λάθη και διαστρεβλώσεις, τις θέσεις για το σαραντάχρονα του ΚΚΕ (απόφαση της 9^ης 'Ολομέλειας της ΚΕ του ΚΚΕ 1958) και μερικά άρθρα πού δημοσιεύτηκαν στα περιοδικά «Νέος κόσμος» και «Εθνική Αντίσταση», δεν υπάρχει καμιά πλήρης μελέτη γύρω άπ’ την ιστορία του ΚΚΕ.

Έτσι το βιβλίο τούτο αποτελεί μια πρώτη και περιορισμένη προσ­πάθεια συγκέντρωσης και φωτισμού των ολικών πού αφορούν, την ιστο­ρία του «Ριζοσπάστη» και όπως είναι φυσικό δεν προβάλλει την αξί­ωση να θεωρηθεί σαν μια ολοκληρωμένη εργασία γύρω απ’ την πολύ­πλευρη και πλούσια δράση (νόμιμη και παράνομη) της πρώτης καθη­μερινής εφημερίδας των Ελλήνων εργαζομένων.

Το γεγονός της έλλειψης μελετών γύρω απ’ την ιστορία του ελλη­νικού εργατικού κινήματος και του τύπου του προκαθόρισε ως ένα βαθ­μό και τις πηγές πού χρησιμοποιήθηκαν για τη συγγραφή του βιβλίου. Σαν τέτοιες πηγές πάρθηκαν κατά πρώτο λόγο τα έργα των κλασσικών του μαρξισμού-λενινισμού για τον επαναστατικό τύπο, 2) τα ντοκου­μέντα του ΚΚΕ, 3) όσα από τα αρχεία του «Ριζοσπάστη» βρίσκονται στη Σοβιετική Ένωση (όπου και γράφτηκε ή εργασία), 4) προσωπικές αναμνήσεις που συγκέντρωσε ο συγγραφέας από παλιούς Έλληνες κομ­μουνιστές, συντάχτες και συνεργάτες του «Ριζοσπάστη», 5) ελλιπή αρ­χεία του ελληνικού αστικού τύπου, 6) Ένας περιορισμένος κύκλος έρ­γων Ελλήνων αστών δημοσιογράφων γύρω απ’ την ιστορία του ελληνικού τύπου και 7) ορισμένες σοβιετικές εκδόσεις η άρθρα γύρω απ’ την ιστορία του ελληνικού εργατικού κινήματος           

Ο τόμος αυτός φωτίζει την νόμιμη δράση τού «Ριζοσπάστη» στην, περίοδο από το 1917 (χρόνο έκδοσης της εφημερίδας) μέχρι το 1936 πού στη χώρα κηρύχτηκε ή φασιστική διχτατορία.

Η Περίοδος αυτή, πού παίρνεται συμβατικά και όχι με την Ιστορική της έννοια, παρουσιάζει ενδιαφέρον όχι μόνο για την, ιστορία τού «Ρι­ζοσπάστη», αλλά και για. το ελληνικό εργατικό κίνημα. στο σύνολό του. Στη διάρκεια αυτής της περιόδου το ΚΚΕ με την πολύχρονη και σκληρή πάλη του ενάντια στις κάθε λογής παρεκκλίσεις (δεξιές και αριστερές) ανδρώθηκε σε μαρξιστικό-λενινιστικό κόμμα και με τη βοήθεια της Κομ­μουνιστικής Διεθνούς επεξεργάστηκε επιστημονικά τη στρατηγική και τακτική του (6η ' Ολομέλεια της ΚΕ τού ΚΚΕ — 1934) προσαρμοσμένη στις ελληνικές συνθήκες. Ή ιδεολογία τού κόμματος της εργατικής τά­ξης έγινε κυρίαρχη ιδεολογία τού ελληνικού προλεταριάτου και ασκούσε επίδραση σε όλο και πιο πλατιά στρώματα των εργαζομένων της χώ­ρας. Το ΚΚΕ στην περίοδο αυτή άρχισε να μετατρέπεται σε μαζικό κόμ­μα. Κέρδισε πολιτικά την πλειοψηφία της εργατικής τάξης και σοβαρές δυνάμεις της αγροτιάς και των μεσαίων στρωμάτων της πόλης,, πού ,τις. συσπείρωσε γύρω απ’ την εργατική τάξη στην πάλη κατά τού φασισμού και τού κινδύνου τού πολέμου.

Την ίδια περίοδο δ προοδευτικός τύπος της Ελλάδας μ’ επικεφαλής τον «Ριζοσπάστη» ξεπέρασε τις πρώτες ελλείψεις και αδυναμίες του που πήγαζαν από τις ταλαντεύσεις και δυσκολίες του ίδιου του εργατι­κού κινήματος και μετατράπηκε σε επαναστατικό μαζικό τύπο, σε ελπιδοφόρα σημαία τού ελληνικού λαού.

Φιλοδοξία του συγγραφέα της είναι να δείξει πώς ή πρώτη και μεγαλύτερη κομμουνιστική εφημερίδα της "Ελλάδας, πού διέφερε ριζικά απ’ όλες τις ως τότε ελληνικές εφημερίδες και αποτέλεσε αληθινή επα­νάσταση στην ελληνική δημοσιογραφία, ανδρώθηκε μέσα σε αφάνταστα δύσκολες συνθήκες και μετατράπηκε σε σημαιοφόρο όλου του προοδευ­τικού τύπου της χώρας χάρη στην πιστή εφαρμογή των μαρξιστικό- λενινιστικών αρχών περί τόπου, χάρη στη γεμάτη αυταπάρνηση δράση των πρώτων κομμουνιστών δημοσιογράφων της 'Ελλάδας και τη συμπα­ράσταση όλων των Ελλήνων κομμουνιστών.

Τιμημένο και ηρωικό είναι το έργο του «Ριζοσπάστη» στην περίοδο πού εξετάζει τούτη ή μελέτη, όπως είναι τιμημένος και ηρωικός όλος ο δρόμος του ελληνικού εργατικού κινήματος. Και αν καταπιάστηκα να φωτίσω κάπως με τις μικρές μου δυνάμεις τούτο το πλατύ έργο, πού περικλείνει πολυάριθμες σελίδες ηρωισμού, θυσιών και δόξας, το κανα πρώτα-πρώτα γιατί ήθελα έτσι να αποτίσω ένα μικρό φόρο τιμής στους εκατοντάδες πρωτεργάτες και πρωτομάρτυρες της προοδευτικής δημο­σιογραφίας και δεύτερο γιατί έτρεφα και τρέφω την ελπίδα πώς ή τα­πεινή μου τούτη προσπάθεια μπορεί να προσθέσει κάτι στο δύσκολο αγώνα πού συνεχίζει ο πολυβασανισμένος λαός μας για την προκοπή της πατρίδας, για το ευτυχισμένο μέλλον του.

"Όπως είναι γνωστό, ο δρόμος προς το καλύτερο μέλλον, προς το καινούργιο, προς το τελειότερο περνάει μέσα απ’ την κατάχτηση και αφομοίωση των πιο προοδευτικών παραδόσεων του παρελθόντος. Φτά­νει βέβαια, ή αφομοίωση αυτή να μη σημαίνει απλή επανάληψη, αλλά κριτική αντιμετώπιση, χρησιμοποίηση και δημιουργική ανάπτυξη της πνευματικής και αγωνιστικής κληρονομιάς στο φως των νέων συνθηκών και της νέας πείρας.

Έτσι κοιταγμένη στο φως της εποχής μας και της νέας εμπειρίας και ή ιστορία του «Ριζοσπάστη», όσο και αν δεν μπορεί αυτούσια να επαναληφτεί στις μέρες μας, περικλείνει εντούτοις πολύτιμα στοιχεία που διατηρούν ακέρια τη σημασία τους, εμπνέουν και διδάσκουν τη ση­μερινή γενιά των προοδευτικών δημοσιογράφων και των λαϊκών αγωνι­στών στην πάλη τους για το θρίαμβο της ακατανίκητης μαρξιστικής ιδεολογίας, πού θα σημάνει και το θρίαμβο της πραγματικής δικαιοσύ­νης στον τόπο μας.

Ήταν η πρωτοπόρα για την εποχή της εφημερίδα
Ρίζος 117+χρονια

Ο «Ριζοσπάστης» εκδόθηκε για πρώτη φορά το 1908 και μάλιστα κυκλοφόρησε το πρώτο του φύλλο στις 21 Σεπτέμβρη του ίδιου χρόνου. Εκδότης του ο Γ. Φιλάρετος, «ο πατέρας της δημοκρατίας», όπως τον ονόμασαν στην εποχή του. Ο «Ριζοσπάστης» του Γ. Φιλάρετου, με υπότιτλο κάτω από το λογότυπο «Εφημερίς εθνική πολιτική και κοινωνική», σταμάτησε να εκδίδεται στις 18 Μάρτη 1911. Ηταν τότε εφημερίδα εβδομαδιαία. Ξανακυκλοφορούσε το 1916 στη Θεσσαλονίκη, σαν δισεβδομαδιαία εφημερίδα.

Από τον Γ. Φιλάρετο ζήτησε και πήρε τον τίτλο ο Γ. Πετσόπουλος, όταν αποφάσισε τη μεταφορά της εφημερίδας στην Αθήνα και την καθημερινή της έκδοση στα 1917. Ο Φιλάρετος έδωσε την άδεια, όντας βέβαιος, όπως έγραψε στην επιστολή του προς τον Πετσόπουλο, πως η εφημερίδα θα εξακολουθούσε να εξυπηρετεί τις δημοκρατικές ελευθερίες και τα εθνικά συμφέροντα.

Παράλληλα, όμως, εξέφραζε την ευχή να γράφεται ο «Ρ» στην καθαρεύουσα. Ο «Ρ», που δημοσίευσε την επιστολή αυτή του Φιλάρετου, έθεσε τότε, με μια υποσημείωση στο τέλος της, το ερώτημα: «Ερωτώμεν τον σεβαστόν φίλον και πατέρα της εν Ελλάδι δημοκρατικής κινήσεως: Δεν είναι επίσης δημοκρατικόν, άμα αγωνίζεται κανείς διά τον λαόν, να ζητεί και την επικράτησιν της δημοτικής γλώσσης;».

Έτσι, στις 23 Ιούλη 1917, κυκλοφόρησε για πρώτη φορά ο «Ρ», «καθημερινός, πρωινός, τετρασέλιδος και πεντάλεπτος», όπως είχε προαναγγείλει από τις άλλες αθηναϊκές εφημερίδες, λίγες μέρες νωρίτερα, με διευθυντή τον Γ. Πετσόπουλο και αρχισυντάκτη τον Ν. Γιαννιό. Ανάμεσα στους πρώτους συνεργάτες του, γνωστοί δημοκράτες αγωνιστές της εποχής: Αριστοτέλης Σίδερης, Ν. Καστρινός, Κ. Σπανούδης, Μάρκος Αυγέρης, Ν. Ποριώτης, Γερ. Σπαταλάς, κ.ά.

Το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό του «Ρ» εκείνης της εποχής και αυτό που τον ξεχωρίζει από τις άλλες εφημερίδες είναι ότι από την αρχή της έκδοσής του καθιερώνει ειδικές στήλες για την παρακολούθηση των δραστηριοτήτων της εργατικής τάξης, της ζωής της και δημοσιεύει καθημερινά εργατικές ειδήσεις. Αυτό το γεγονός αποτέλεσε και το πρώτο βήμα προσέγγισης του «Ρ» στην εργατική τάξη και το κίνημά της.

Η έκδοση του «Ριζοσπάστη», στα 1917, συμπίπτει με τις κοσμοϊστορικές και θυελλώδεις εξελίξεις στη Ρωσία, μετά την αστική επανάσταση του Φλεβάρη του 1917. Εξελίξεις, που προετοιμάσανε τη μεγάλη Οχτωβριανή Επανάσταση και τελικά τις «δέκα μέρες που συγκλόνισαν τον κόσμο». Αυτές, ακριβώς, οι εξελίξεις σημαδεύουν και τα πρώτα βήματα της εφημερίδας. Ο «Ρ» παρακολουθεί με συμπάθεια τα επαναστατικά αυτά γεγονότα και δημοσιεύει συχνά άρθρα, αφιερωμένα στις εξελίξεις που ξεδιπλώνονται στη Ρωσία, κατατοπίζοντας τους αναγνώστες του. Απ' αυτά ξεχωρίζουν τα άρθρα του Ν. Καστρινού και του Αρ. Σίδερη, που βλέπουν στην Οχτωβριανή Επανάσταση τον πυρσό, που θα φωτίσει με τη λάμψη του ολόκληρο τον κόσμο. Ταυτόχρονα, παρακολουθεί και τη σοσιαλιστική κίνηση στην Ελλάδα, τις προσπάθειες συνένωσης των σωματείων και εργατικών κέντρων σε Συνομοσπονδία, αλλά και τις προσπάθειες ίδρυσης Σοσιαλιστικού Κόμματος. Αλλωστε, ένα χρόνο μετά την έκδοσή του, το Νοέμβρη του 1918, ιδρύεται η Γενική Συνομοσπονδία Εργατών Ελλάδας και δέκα μέρες αργότερα το Σοσιαλιστικό Εργατικό Κόμμα Ελλάδας, το ΣΕΚΕ, μετέπειτα ΚΚΕ.

Μέχρι τότε, δεν είχε υιοθετήσει την ιδεολογία του επιστημονικού σοσιαλισμού, ήταν, όμως, η μόνη καθημερινή ελληνική εφημερίδα, που παρακολούθησε από κοντά τις εργασίες του Συνεδρίου για την ίδρυση του ΣΕΚΕ και, μάλιστα, δημοσίευσε όλα τα υλικά του. Υστερα από την ίδρυση του κόμματος του ελληνικού προλεταριάτου, υπερασπιζόταν με μεγαλύτερη συνέπεια τις ιδέες του επιστημονικού σοσιαλισμού.

Στις 23 Σεπτέμβρη του 1918, ο «Ριζοσπάστης» διακόπτει την έκδοσή του λόγω αποχώρησης του αρχισυντάκτη του Ν. Γιαννιού, ο οποίος διαφωνούσε με τη γραμμή της εφημερίδας και κυρίως με την προβολή των επαναστατικών γεγονότων στη Σοβιετική Ρωσία, την Οχτωβριανή Επανάσταση και την υπεράσπιση του πρώτου στον κόσμο εργατικού κράτους. Ξαναεκδίδεται λίγο αργότερα τον ίδιο χρόνο και συνεχίζει στην ίδια ρότα όπως πριν. Με συμπάθεια στο πρώτο στον κόσμο εργατικό κράτος και προβάλλοντας τη δραστήρια σοσιαλιστική κίνηση στην Ελλάδα και το εργατικό κίνημα.

Είναι δε χαρακτηριστικό το γεγονός πως όταν οι ιμπεριαλιστές παρασύρουν και την Ελλάδα στην αντισοβιετική πολεμική εκστρατεία στην Ουκρανία (αρχές 1919), ο «Ρ» τάχθηκε ενάντια σ' αυτήν, υπερασπιζόμενος με την αρθρογραφία του την ακεραιότητα και το απαραβίαστο του νεαρού τότε σοβιετικού κράτους των εργατών και των αγροτών.

Ετσι, από την πρώτη στιγμή της ίδρυσης του ΣΕΚΕ (ΚΚΕ), οι τύχες του «Ριζοσπάστη» δένονται με τις τύχες του Κόμματος της εργατικής τάξης. Και ξεκινά μια αδιάλειπτη ιστορική διαδρομή, αυτή του εργατικο-επαναστατικού κινήματος στην Ελλάδα, κρατά έως τις μέρες μας και συνεχίζει με αισιοδοξία στο μέλλον του λαού μας.

Σοσιαλιστική εφημερίς

Στις 15 Σεπτέμβρη 1919, η προμετωπίδα του «Ριζοσπάστη» έπαψε να γράφει «Εφημερίδα δημοκρατικών αρχών» κι έγραψε «Σοσιαλιστική εφημερίς». Δικαιολογώντας τη μεταβολή αυτή, ο «Ρ» εξηγούσε, μ' ένα μεγάλο ερμηνευτικό σχόλιο, ότι ο αγώνας για την προεδρευομένη δημοκρατία είχε πια ξεπεραστεί και οι ραγδαίες, νέες εξελίξεις, επιβάλλανε νέους προσανατολισμούς.

Η αλλαγή, βέβαια, δεν ήταν καθόλου τυχαία. Το Εθνικό Συμβούλιο του Σοσιαλιστικού Εργατικού Κόμματος Ελλάδας (ΣΕΚΕ), που είχε συνέλθει το Μάη του 1919, εκτιμώντας θετικά τους αγώνες και τις διαθέσεις του «Ρ» υπέρ του σοσιαλιστικού κινήματος, είχε αποφασίσει να θέσει την εφημερίδα κάτω από τον πολιτικό και οικονομικό έλεγχο του ΣΕΚΕ.

Ας δούμε την απόφαση του Εθνικού Συμβουλίου:

      «Το Α` Εθνικόν Συμβούλιον λαβόν υπ' όψιν:

• 1. Τους αγώνας και τας διαθέσεις του "Ριζοσπάστη", οι οποίοι ωφέλησαν το σοσιαλιστικόν κίνημα.
• 2. Οτι το παρελθόν του διευθυντού αυτού, όσον αντίθετον του σοσιαλισμού και αν ήτο, ουδέποτε όμως ήτο τοιούτον εκ κακής πίστεως.
• 3. Οτι η μεθοδική εξέλιξις των αντιλήψεων του διευθυντού του "Ριζοσπάστη" είναι μία ένδειξις της εντιμότητος των διαθέσεών του υπέρ του σοσιαλισμού.
• 4. Λαβόν προσέτι υπ' όψιν τη δήλωσίν του ότι δέχεται τον πολιτικόν και οικονομικόν έλεγχον του κόμματος.

Αποφαίνεται

• α. Εντέλλεται το τμήμα Αθηνών να φροντίσει διά την εγγραφήν του Γ. Πετσόπουλου ως μέλους του κόμματος.
• β. Οσον αφορά την εφημερίδα "Ριζοσπάστης" θα είναι υποχρεωμένη να συμμορφούται προς τα άρθρα 45 και 46 του καταστατικού του κόμματος, καθώς επίσης και με τους όρους του ειδικού επί του προκειμένου ψηφίσματος του συμβουλίου, μέχρις ότου το συνέδριον καθορίση τελεσιδίκως τη θέσιν του "Ριζοσπάστη" ως προς το κόμμα».

Στις 2 Ιούνη 1920, πραγματοποιείται ένα ακόμα βήμα του «Ρ», προς την ταύτισή του με το ΣΕΚΕ. Με απόφαση του 2ου Συνεδρίου του ΣΕΚΕ (5 - 12 Απρίλη 1920), η ΚΕ αναλαμβάνει επίσημα τον έλεγχο της πολιτικής της εφημερίδας. Ετσι, κάτω από τον τίτλο του, προστίθεται τώρα και η φράση: «Υπό τον πολιτικό έλεγχο της ΚΕ του ΣΕΚΕ». Αντιπρόσωπος του Κόμματος στο «Ρ» ορίστηκε ο Γιάννης Κορδάτος, δικηγόρος και μέλος της ΚΕ.

Ένα χρόνο αργότερα, τον Ιούλη του 1921, ο «Ρ» τοποθετεί και από τις δύο πλευρές του τίτλου του το σφυροδρέπανο, πλαισιωμένο από δυο στάχια. Από την 1η Αυγούστου γίνεται «το επίσημο όργανο του Σοσιαλιστικού Εργατικού (Κομμουνιστικού) Κόμματος της Ελλάδας και της Γενικής Συνομοσπονδίας Εργατών Ελλάδας». Ολοκληρώνεται έτσι η πορεία της μετατροπής του «Ρ» σε όργανο του Κόμματος της ελληνικής εργατικής τάξης. Είναι χαρακτηριστικό πως ο Γιάννης Πετσόπουλος, μέχρι τότε εκδότης και ιδιοκτήτης του «Ρ», στην επιστολή εκχώρησης της εφημερίδας στο Κόμμα, έγραφε: «Δεν επετρέπετο ν' αποτελεί η εφημερίς ιδιωτική επιχείρηση».

Από τη στιγμή αυτή αρχίζει ένα νέο, αποφασιστικής σημασίας στάδιο στην εξέλιξη του «Ρ». Η διαρκής ακατάλυτη σχέση του με το ΚΚΕ, αποκτώντας το χαρακτήρα που έχει μια εφημερίδα όργανο της ΚΕ του επαναστατικού κόμματος της εργατικής τάξης και αναλαμβάνοντας το ρόλο που απορρέει από το χαρακτήρα της, προκειμένου να εκπληρώνει την αποστολή της: Γιατί η εφημερίδα του Κομμουνιστικού Κόμματος «δεν είναι μόνο συλλογικός προπαγανδιστής και συλλογικός διαφωτιστής, μα και συλλογικός οργανωτής». Γι' αυτό και αξεχώριστος από τη δράση των κομμουνιστών.